Τα επίμαχα ιστορικά θέματα στα ελληνικά και τουρκικά εγχειρίδια Ιστορίας της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (1950-1974): συγκριτική μελέτη εθνικών στερεοτύπων στην ιστορική εκπαίδευση

Abstract

This thesis reports on a comparative study of controversial historical issues in Greek and Turkish school textbooks of primary education that were in use during the period 1950-1974.The focus of this research revolves around three aspects. The first one relates to textbook research, the second to the mono-perspective perceptions of the past as reflected in the national school narratives, and the third to the Greek-Turkish relations and the sociopolitical context during the investigated period; considered as a possible factor which affects the content of the textbooks.Textbooks were analyzed through a Qualitative Content Analysis approach. This is a method considered to allow the identification of unilateralism in the textbooks’ narratives, the selective reading of the sources andacts concealment in school history. Furthermore, it highlights repetitions in narratives and the dominant myths of Greek and/or Turkish school historiography. A Hermeneutics method was also implemented in order to allow a better understanding of the choices made by the authors of the textbooks. The findings of this study are important in the sense that the comparison of controversial historical issues between the two countries allowed the emergence of different points of view. At the same time interesting convergences between school historiography, related to national identity formation, and ways of reproduction of stereotypical speech were identified. Finally, the study attempted to provide answers regarding the degree to which the present historical context affects representations of the past.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποτελεί μια συγκριτική μελέτη επίμαχων ιστορικών ζητημάτων στα σχολικά εγχειρίδια Ελλάδας και Τουρκίας της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που ήταν σε χρήση κατά την περίοδο 1950-1974. Η προβληματική της έρευνας βασίζεται σε τρεις άξονες. Ο πρώτος σχετίζεται με τη μελέτη και την έρευνα σχολικών εγχειριδίων, ο δεύτερος με τις μονοπρισματικές προσλήψεις του παρελθόντος, όπως αυτές αποτυπώνονται στις εθνικές σχολικές αφηγήσεις και ο τρίτος στηρίζεται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο κατά την ερευνώμενη περίοδο ως πιθανό παράγοντα επίδρασης στο περιεχόμενο των εγχειριδίων.Η μέθοδος η οποία αξιοποιήθηκε είναι η Ποιοτική Ανάλυση Περιεχομένου. Κρίθηκε ότι δίνει τη δυνατότητα να εντοπιστεί η μονομέρεια στην αφήγηση και η επιλεκτική ανάγνωση των πηγών, να προσδιοριστούν οι αποσιωπήσεις της σχολικής Ιστορίας, να επισημανθούν τα επαναλαμβανόμενα αφηγηματικά μοτίβα και να αναδειχθούν οι κυρίαρχοι μύθοι της ελληνικής ή/και τουρκικής σχολικής ιστοριογραφίας. Συνδυαστικά χρησιμοποιήθηκε και η Ερμηνευτική μέθοδος με σκοπό την πληρέστερη κατανόηση των επιλογών των σχολικών συγγραφέων. Τα ευρήματα της έρευνας υπήρξαν σημαντικά κυρίως για το γεγονός ότι τέθηκαν σε αντιπαραβολή επίμαχα ιστορικά ζητήματα μεταξύ των δύο χωρών και αναδείχθηκε η διαφορετική οπτική θέασής τους. Παράλληλα εντοπίστηκαν ενδιαφέρουσες συγκλίσεις της σχολικής ιστοριογραφίας που σχετίζονται με ζητήματα διαμόρφωσης της εθνικής ταυτότητας και τρόπους αναπαραγωγής στερεοτυπικού λόγου. Τέλος επιχειρήθηκε να δοθούν απαντήσεις σχετικά με τον βαθμό επίδρασης της ιστορικής συγκυρίας του παρόντος στην αποτύπωση του παρελθόντος.