Die Bedeutung der Lerneridentität im Grammatikunterricht

Abstract

This thesis discusses the teaching of grammar as part of the German course as a foreign language in the Greek gymnasium, which consists of students with heterogeneous characteristics in terms of their learning and linguistic abilities. This research is conducted at two schools in Athens to third grade high school students.The concept of “Internal Differentiation” is introduced, to address the heterogeneity characteristics of students within a classroom, which is proposed as a teaching solution for the heterogeneity factors of students.The main objective of the research is to prove in practice that with the introduction of “Internal Differentiation” in a German grammar course based on the communicative method, the grammar can effectively be taught to all students. The focus of the research is to define the “identity” of the student, which consists of his language skills in combination with the different learning strategies he/she uses in German class. Based on the identity of the student and his/hers specific heterogeneity factors, such as his/hers learn type, learn style, gender and ability to memorize, appropriate measures are taken to achieve the objective of the specific research.The research is divided into two directions: an effective teaching practice on Wechselpräpositionen (a German grammatical phenomenon that can cause difficulties to Greek students) based on the Internal Differentiation and scientific results measurement via various scientific techniques (questionnaires, performance tests and statistical analysis).According to the results and scientific measurements, the research proves in practice that internal differentiation is highly effective for all students who are considered to be heterogeneous, as their performance in the course of grammar increases significantly.Research also leads in proposals for differentiated teaching material and in a didactic learning scenario (scenarios didactics), which is an innovative form of teaching for the effective promotion of linguistic and social skills in the foreign language course. The new teaching material of internal differentiation can be incorporated within the course of German as a foreign language in schools so that heterogeneity and individual differences in classrooms can be addressed effectively.

Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται την μετάδοση της Γραμματικής στα πλαίσια του μαθήματος της Γερμανικής ως ξένης γλώσσας στο ελληνικό γυμνάσιο το όποιο αποτελείται από μαθητές με ανομοιογενή χαρακτηριστικά όσον αφορά τις προϋποθέσεις της μάθησης και την γλωσσική τους ικανότητα. Η συγκεκριμένη έρευνα πραγματοποιείται σε δύο σχολεία της Αθήνας σε μαθητές της τρίτης τάξης του γυμνασίου.Για την αντιμετώπιση των χαρακτηριστικών ετερογένειας των μαθητών μέσα στην τάξη εισάγεται η έννοια της εσωτερικής διαφοροποίησης του μαθήματος (Innere Differenzierung/Binnendifferenzierung), η όποια προτείνεται ως διδακτική λύση για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων παραγόντων ετερογένειας των μαθητών.Κύριος στόχος της έρευνας είναι να αποδειχτεί στην πράξη ότι με την εισαγωγή της εσωτερικής διαφοροποίησης στο ενιαίο (μετωπικό) μάθημα της γερμανικής γραμματικής που στηρίζεται στην επικοινωνιακή μέθοδο μπορεί να διδαχτεί με επιτυχία η γραμματική σε όλους τους μαθητές. Το επίκεντρο του ερευνητικού στόχου είναι ο ορισμός της „ταυτότητας“ του μαθητή η οποία αποτελείται από τις γλωσσικές του ικανότητες σε συνδυασμό με τις διαφορετικές στρατηγικές μάθησης που ο ίδιος χρησιμοποιεί στο μάθημα των γερμανικών. Με βάση την ταυτότητα του μαθητή και συγκεκριμένων παραγόντων ετερογένειας του, όπως ο μαθησιακός τύπος του, το μαθησιακό στιλ, το φύλο και η ικανότητα απομνημόνευσης του, λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα για την επίτευξη του στόχου της συγκεκριμένης έρευνας. Η έρευνα χωρίζεται σε δύο κατευθύνσεις: σε μια αποτελεσματική διδακτική πρακτική των δίπτωτων προθέσεων (Wechselpräpositionen)-ένα γερμανικό γραμματικό φαινόμενο που μπορεί να προκαλέσει δυσκολία σε Έλληνες μαθητές- με βάση την εσωτερική διαφοροποίηση και σε επιστημονικά αποτελέσματα μέτρησης με τη βοήθεια διαφόρων επιστημονικών οργάνων (ερωτηματολόγια, τεστ ελέγχου επίδοσης και στατιστική ανάλυση). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα και τις επιστημονικές μετρήσεις αποδεικνύεται στην πράξη ότι η εσωτερική διαφοροποίηση είναι άκρως αποτελεσματική για όλους τους εξεταζόμενους παράγοντες ετερογένειας των μαθητών καθώς οι επιδόσεις τους στο μάθημα της γραμματικής ανεβαίνει κατακόρυφα.Η έρευνα καταλήγει επίσης σε προτάσεις διαφοροποιημένου διδακτικού υλικού και σε ένα διδακτικό σενάριο μέσα στα πλαίσια της σεναριακής διδακτικής, η οποία είναι μια καινοτόμος μορφή διδασκαλίας για την αποτελεσματική προώθηση των γλωσσικών και κοινωνικών δεξιοτήτων στο ξενόγλωσσο μάθημα. Το νέο διδακτικό υλικό εσωτερικής διαφοροποίησης μπορεί να ενσωματωθεί μέσα στα πλαίσια του μαθήματος της γερμανικής ως ξένης γλώσσας στα σχολεία έτσι ώστε η ετερογένεια στις τάξεις και οι ιδιαίτερες ατομικές διαφορές να μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.

Der Fokus des Forschungsanliegens dieses Beitrags wird auf den Deutsch als Fremdsprache (DaF) Unterricht der gymnasialen Oberstufe gerichtet bzw. auf die Didaktisierung und Kognitivierung der Grammatik im DaF Unterricht. Im Zentrum steht die Untersuchung nach der Zweckmäßigkeit und Effektivität des Einsatzes von binnendifferenzierenden Maßnahmen im Grammatikunterricht, der aus Lernenden mit unterschiedlichem Leistungsniveau bezüglich ihres grammatischen Wissens besteht, mit der Absicht, die bestehende Wissenskluft möglichst zu mildern. Zur Bewältigung dieser Problemstellung wird das Prinzip der Inneren Differenzierung als didaktisch methodische Lösung zur Heterogenität und zur Berücksichtigung der unterschiedlichen Lernvoraussetzungen einer Schülergruppe vorgeschlagen. Dabei geht es um die Frage, inwieweit die Förderung und Unterstützung der Autonomie und die Stärkung der Motivation (Grundprinzipien der Inneren Differenzierung) des Lernenden im Fremdsprachenunterricht durch geeignete Maßnahmen der Inneren Differenzierung zu einem qualitativeren, effektiveren und erfolgreicheren fremdsprachlichen Grammatikunterricht führen kann. Da sich die Lernautonomie auf den Lernenden und seine Fähigkeit selbstständig und eigenverantwortlich zu lernen bezieht, ist es Aufgabe des Lehrers, diese durch bestimmte Lernformen und Methoden zu unterstützen. Die empirische Untersuchung gibt eine Antwort auf diese Zentralfrage, wobei sich darauf konzentriert wird, die Lernenden dazu zu befähigen, sich aktiv in ihr eigenes Lernen einzubringen und zunehmend mehr Kontrolle über den eigenen Lernprozess zu gewinnen. Es wird versucht, durch unterschiedliche, differenzierende Maßnahmen den verschiedenen Voraussetzungen des Lerners in seiner Individualität gerecht zu werden. Mittels der Zusammenstellung der Merkmale seiner eigenen Identität bzw. „Lernindentität“- d.h. seine sprachliche Kompetenz und seine Lernstrategien- und den geeigneten binnendifferenzierenden Maßnahmen wird seine Lernautonomie in der didaktischen Praxis gefördert. Die im Grammatikunterricht eingesetzten binnendifferenzierenden Maßnahmen zielen auf die effektive Grammatikvermittlung und Kognitivierung der Wechsel-präpositionen in realen unterschiedlichen Unterrichtssituationen in zwei griechischen öffentlichen Schulen von Athen (in vier Parallelklassen, zwei Klassen pro Schule) ab. Da die Leistungsfähigkeit den Hauptfaktor der ergriffenen Differenzierungsmaßnah-men wiederspiegelt, stellt dieser Faktor ein messbares Ziel, was zu Schlüssen über die Wirksamkeit der unternommenen Maßnahmen führen kann. Leistungsfähigkeit ist aber keine eindimensionale Variable; damit hängen im Gegensatz unterschiedliche Faktoren zusammen, die auch darauf Einfluss nehmen. Sie stellen folglich Zwischenwege zum Ziel dar. Aus diesen zahlreichen Bereichen in denen die Schüler in vielfältiger Weise voneinander unterschieden werden, werden in dieser Arbeit drei unterschiedliche Heterogenitätsbereiche ausgewählt, angeführt und relevante Aspekte beschrieben, die unter größter Rücksicht in der didaktischen Praxis genommen werden. Die Faktoren, die als Zwischenziele der Differenzierungsmaßnahmen ausgewählt wurden, referieren auf den lern- (Lerntyp-Lernstil, Behalten), persönlichkeitsspezifischen und soziodemografischen Merkmalen (Geschlecht) der Lernenden. Die empirische Untersuchung teilt sich in zwei Richtungen: zu einer effektiven didaktischen Praxis auf der Grundlage der Binnendifferenzierung und zum wissenschaftlichen Messen der Ergebnisse mittels verschiedener wissenschaftlicher Instrumente (Fragebögen, Kontrolltests und statistische Analysen), die im Rahmen der empirischen Untersuchung durchgeführt werden.