Θρησκευτικές προπαγάνδες στις μητροπόλεις και επισκοπές της νομαρχίας Θεσσαλονίκης, 1870 -1912: το ζήτημα των διαφιλονικούμενων Ιερών τόπων λατρείας στις κατά τόπους ελληνορθόδοξες κοινότητες

Abstract

The Issue of the Holy Places of Worship of the Rum Orthodox in the ottoman domain appears in its most tragic image at the 2nd half of the 19th century and at the beginning of the 20th century from 1870-1912. It’s an issue of an undeclared religious war in the ottoman domain during state reformation. This kind of reform was conducted by the pressure of the Great Powers due to their own interest in the East. Cause of the religious issue was the religious national racism (Church Ethnofyletism) through the Bulgarian Exarchate-Schism, mostly.The Bulgarian Exarchate of the 1870 was founded as political institution by the High Gate of the Ottoman State. It was an ideological invention of the Pan-slavism of the back then Tsaric Russia. This meant the existence of a second orthodox church authority in the same Domain, the ottoman.It would be activated at the same time with the back then official church authority and its privileged regime, the Church of Konstantinople the Ecumenical Patriarchate. The foreign religious and national racism propagandes have found the proper ground to intrude and break the worhship unity of the orthodox Christian communities of the European part of the ottoman domain aiming first of all the Holy Places of Worship. Based on the sources, the patriarchal circulars and the sultan firmania of the High Gate the Holy Places of Worship are referred as Charitable Holy Institutions. These are the churches, cemeteries, monasteries, glebes, chapels, bishophouses, schools, hospitals and the whole vakoufikh holy fortune in general.In the Vilaeti of Thessaloniki and specifically in the Metropolitanates and Bishoprics of the Central Macedonia, according to the sources, the unpublished texts and the specialized bibliography, is discovered and described all the drama of the worship life through the representatives unprecedented unfortunate incidents in the cities, towns and villages.The Worship Issue of that period is current, if we compare it with the today’s tragical situations of religious extremism in the name of Allah and the Koran in the Middle East with disasters and explosions of churches, assassinations in the boundaries of the Patriarchates of Antioxeia, Alexandreia and among the Kopts. Back then the Great Powers were efficiently present and led to the Foundation of the Bulgarian State through the Bulgarian Exarchate. Today, however, they disclaimed the religious extremism of the Islam and specifically of the Jihad, who were empowered by the present new ottoman ideology and status of Turkey.

Το Ζήτημα των Ιερών Τόπων Λατρείας του ορθόδοξου ρωμαΐκού έθνους στην οθωμανική επικράτεια εμφανίζεται στην πιο τραγική εικόνα του στο β’ μισό του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα, από το 1870-1912. Πρόκειται για ζήτημα διαστάσεων ακήρυχτου θρησκευτικού πολέμου στην, υπό κρατικό μεταρρυθμιστικό ανασχηματισμό, οθωμανική επικράτεια. Αυτός ο ανασχηματισμός διεξάγονταν υπό την πίεση των Μ. Δυνάμεων, που είχαν τα δικά τους συμφέροντα στην Ανατολή. Αιτία του Λατρευτικού Ζητήματος ήταν ο εκκλησιαστικός-θρησκευτικός εθνοφυλετισμός δια μέσου της Βουλγαρικής Εξαρχίας. H Βουλγαρική Εξαρχία του 1870 ιδρύθηκε θεσμικά-πολιτικά από την Υψηλή Πύλη. Ήταν ιδεολογικό εφεύρημα του πανσλαβισμού της τότε Μεγάλης Ρωσίας. Αυτό σήμαινε την ύπαρξη και μιας δεύτερης ορθόδοξης εκκλησιαστικής αρχής στην ίδια Επικράτεια, τότε την οθωμανική. Θα δρούσε παράλληλα με την μέχρι τότε επίσημη εκκλησιαστική αρχή, με το προνομιακό καθεστώς της, που ήταν η Εκκλησία Κωνσταντινούπολης, το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Oι ξένες θρησκευτικές και εθνοφυλετικές προπαγάνδες βρήκαν κατάλληλο έδαφος για να εισχωρήσουν και να διασπάσουν τη λατρευτική ενότητα των ορθόδοξων χριστιανικών κοινοτήτων στα ευρωπαϊκά εδάφη της οθωμανικής επικράτειας, με πρώτο στόχο τους Ιερούς Τόπους Λατρείας. Με βάση τις πηγές, τις πατριαρχικές εγκυκλίους και τα σουλτανικά και της Υψηλής Πύλης φιρμάνια, οι Ιεροί Τόποι Λατρείας αναφέρονται ως Ευαγή Ιερά Ιδρύματα: Είναι oι εκκλησίες, τα νεκροταφεία, τα μοναστήρια, τα μετόχια, τα παρεκκλήσια, τα αγιάσματα, τα επισκοπεία, τα σχολεία, τα νοσοκομεία και γενικά όλη η βακουφική ιερή περιουσία.Στη Νομαρχία (Βιλαέτι) Θεσσαλονίκης, και συγκεκριμένα στις μητροπόλεις και επισκοπές της Κεντρικής Μακεδονίας, μέσα από τις πηγές, τα ανέκδοτα κείμενα και την ειδική βιβλιογραφία, ανακαλύπτεται και περιγράφεται όλο το δράμα της λατρευτικής ζωής, μέσα από αντιπροσωπευτικά πρωτόγνωρα δυσάρεστα περιστατικά, κατά πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά.Το Λατρευτικό Ζήτημα της τότε περιόδου είναι και επίκαιρο, αν το συγκρίνουμε με τις σημερινές τραγικές καταστάσεις θρησκευτικού εξτρεμισμού στο όνομα του Αλλάχ και του Κορανίου στη Μέση Ανατολή, με καταστροφές και ανατινάξεις εκκλησιών και δολοφονίες στα όρια του Πατριαρχείου Αντιόχειας, Αλεξάνδρειας και μεταξύ των Κοπτών. Τότε, οι Μεγάλες Δυνάμεις ήταν παρούσες αποτελεσματικά και οδήγησαν στην ίδρυση βουλγαρικού κράτους δια μέσου της Βουλγαρικής Εξαρχίας. Σήμερα, όμως, είπαν το μεγάλο όχι στον θρησκευτικό εξτρεμισμό των ισλαμιστών, και μάλιστα των τζιχαντιστών, που γεννήθηκαν και ενισχύθηκαν από το σημερινό νεοοθωμανικό καθεστώς της Τουρκίας.