Κρίση και κράτος πρόνοιας στην Ελλάδα 2009-2015: μια κριτική ανάλυση

Abstract

During the last decades, the welfare state has faced a considerable number of challenges, but the recent multidimensional crisis has negatively affected its fundamental values, especially in countries which are characterized by endogenous imbalances, such as Greece. The questioning of the welfare state role and the breakdown of its fundamental basis threatens social well-being, as long as it disrupts social cohesion, due to the lack of adequate social protection. In this context, the Southern European countries and, especially, Greece, due to inherent structural imbalances and dysfunctions that characterized the institutional foundations of their welfare state, experienced enormous pressures resulting from the Eurozone debt crisis and led to the implementation of restrictive welfare policies. Therefore, the concept of solidarity is transverted into charity and weakens the ability to defend the conditions for social prosperity through a stable institutional construction suchas the welfare state. Thus, the research question of the present study assumes the welfare state as an essential and fundamental pillar of the modern state. The study of the research question is being conducted through a critical analysis of the crisis in Greece, in a comparative manner, as the crisis comprises the process of its contestation. Simultaneously, for the first time, through the in-depth study of the dimensions of the crisis and the intellectual and empirical documentation of the necessity of the welfare state, an analysis of the prospects of overcoming the crisis is being conducted. It is therefore clear that the modern state can only be understood as a welfare state while, at the same time, its active transformation can substantiate the concept of solidarity and restore its societal form, that is to transform it from an inefficient form of “charity” into a stable mechanism for the establishment of social welfare.

Το κράτος πρόνοιας τις τελευταίες δεκαετίες έχει αντιμετωπίσει έναν αξιοσημείωτο αριθμό προκλήσεων όμως η πρόσφατη πολυεπίπεδη κρίση έπληξε σφοδρότατα τα θεμέλιά του, ειδικότερα σε χώρες οι οποίες αντιμετωπίζουν εκτεταμένες ενδογενείς ανισορροπίες, όπως η Ελλάδα. Η αμφισβήτηση του κράτους πρόνοιας και η διάρρηξη των θεμελιακών βάσεών του απειλεί την κοινωνική ομαλότητα, καθώς αποσαρθρώνει την κοινωνική συνοχή λόγω των κενών κοινωνικής προστασίας που αναπόδραστα προκαλούνται. Στο πλαίσιο αυτό, οι χώρες της Νότιας Ευρώπης και πολύ περισσότερο η Ελλάδα, λόγω των ενδογενών δομικών ανισορροπιών και δυσλειτουργιών που αντιμετώπιζε η θεσμική συγκρότηση του κράτους πρόνοιας, δέχθηκαν τεράστιες πιέσεις ως συνέπεια της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης και οδηγήθηκαν εν πολλοίς στην εφαρμογή πολιτικών αποδόμησης του κράτους πρόνοιας. Ως εκ τούτου, η έννοια της αλληλεγγύης μετατρέπεται σεφιλανθρωπία και αποδυναμώνεται η δυνατότητα προάσπισης των προϋποθέσεων κοινωνικής ευημερίας μέσα από την θεσμική κατασκευή του κράτους πρόνοιας. Τούτων δοθέντων, η υπόθεση εργασίας της παρούσας μελέτης προσλαμβάνει το κράτος πρόνοιας ως απαραίτητο και θεμελιακό πυλώνα του νεωτερικού κράτους. Η εξέταση αυτής της υπόθεσης πραγματοποιείται μέσω της κριτικής ανάλυσης της κρίσης στην Ελλάδα υπό συγκριτικό πρίσμα, καθώς αυτή αποτελεί μια διαδικασία αμφισβήτησής του. Ταυτόχρονα, για πρώτη φορά, πραγματοποιείται ανάλυση των προοπτικών υπέρβασης της κρίσης μέσα από την ενδελεχή μελέτη των διαστάσεών της και της διανοητικής και εμπειρικής τεκμηρίωσης αυτής καθ’ εαυτής της αναγκαιότητας του κράτους πρόνοιας. Επιπροσθέτως, καθίσταται σαφές ότι το νεώτερο κράτος δεν μπορεί να νοηθεί παρά μόνο ως κράτος πρόνοιας ενώ ο ενεργητικός μετασχηματισμός του δύναται να προσδώσει ουσία στηνέννοια της αλληλεγγύης και να την επαναφέρει στην κοσμική της μορφή, ήτοι να την μετατρέψει από απλή φιλανθρωπία σε εργαλείο εγκαθίδρυσης της κοινωνικής ευημερίας.