Θεσμική εξέλιξη της κοινωνικής πολιτικής στο ελληνικό κράτος (1821-2008)

Abstract

The dynamic and continuously evolving aspect of social policy, with its diverse approaches and unclear limits of determination illustrating continuing engagement of the individual with the collective, the social with the economic and the political with the cultural, are aspects with robust reflection and engagement with philosophical implementations of social policy in the particular circumstances of each state. The weakness of the Greek social security system, since the mid-1980s, to meet the social needs as demarcated by the institutional framework, was a great encouragement for this study on the evolution of the institutional development of social policy in Greece. There are weaknesses in the Greek social security system. In almost all states, since the 1980s, relevant problems occurred and were attributed to the so-called 'extended state’, and in particular to the high operational and provisional costs of the welfare state. In this framework, the extensive international literature highlights the pluralism of approaches to the issue, thus reinforcing the need for a multidisciplinary approach to the subject matter of social policy. Such an approach draws the necessary theoretical and methodological knowledge primarily from sociology, from legal, economic, political and administrative sciences, but mainly from history. Within this context the role of the Economic History becomes very important. The Economic History shows that different characteristics of the shape and growth of the economies in the European countries formed the determinant for the institutional shaping of social policy. This study, based on both qualitative and raw quantitative data, concentrates to the institutional dimension of social policy in the Hellenic State for more than two centuries (1828-2008), with emphasis on redistribution mechanisms of social security.

Η δυναμική και συνεχώς εξελισσόμενη διάσταση της κοινωνικής πολιτικής, με τις ετερόκλητες προσεγγίσεις και τα ασαφή όρια προσδιορισμού, στα οποία απεικονίζεται η διαρκής σύμπλεξη του ατομικού με το συλλογικό, του κοινωνικού με το οικονομικό και του πολιτικού με το πολιτισμικό αποτελούν δεδομένα αυτοδύναμου προβληματισμού και ενασχόλησης με τη φιλοσοφία εφαρμογής της κοινωνικής πολιτικής στις ιδιαίτερες συνθήκες του κάθε κράτους. H αδυναμία του ελληνικού συστήματος κοινωνικής προστασίας, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, να αντεπεξέλθει στην κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, όπως αυτές έχουν οριοθετηθεί από το θεσμικό πλαίσιο διαμόρφωσης του ιδίου του συστήματος αποτέλεσε την ιδιαίτερη παρότρυνση για την ενασχόληση της παρούσας μελέτης με την εξέλιξη του θεσμού της κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα. Ας το επαναλάβουμε: η αδυναμία του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και γενικότερα του κοινωνικού κράτους δεν αποτελεί εξαίρεση. Σε όλα σχεδόν τα κράτη εκδηλώθηκαν, ήδη από τη δεκαετία του 1980, προβλήματα που αποδόθηκαν στο «εκτεταμένο» κράτος και ιδίως στις δαπάνες του κοινωνικού κράτους. Στο κλίμα αυτό, η πλούσια διεθνής βιβλιογραφία αναδεικνύει τον πλουραλισμό των προσεγγίσεων του ζητήματος, ενισχύοντας τον τρόπο την αναγκαιότητα διεπιστημονικής προσέγγισης του αντικειμένου της κοινωνικής πολιτικής. Μία προσέγγιση η οποία αντλεί την απαραίτητη θεωρητική και μεθοδολογική γνώση κατά κύριο λόγο από την κοινωνιολογία, τη νομική, τις οικονομικές, πολιτικές και διοικητικές επιστήμες, με πρωταγωνίστρια την ιστορία. Δεδομένης της ευκαιρίας θα προσθέσουμε το ρόλο της Οικονομικής Ιστορίας. Η Οικονομική Ιστορία δείχνει ότι τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της μορφής και του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας και του κράτους στις ευρωπαϊκές χώρες αποτέλεσαν και τον καθοριστικό παράγοντα της θεσμικής διαμόρφωσης της κοινωνικής πολιτικής. Η μελέτη λοιπόν της θεσμικής διάστασης της κοινωνικής πολιτικής, με έμφαση στους μηχανισμούς αναδιανομής της κοινωνικής ασφάλισης, στην εξελικτική της πορεία αποτελεί έναν από τους στόχους που λανθάνουν στην παρούσα μελέτη, η εκπόνηση της οποίας δεν θα ήταν δυνατή χωρίς το διάλογο μεταξύ βιβλιογραφικών επιλογών και πρωτογενών, ιδίως ποσοτικών, τεκμηρίων.