Τα αναστασιματάρια Πέτρου Εφεσίου και Ιωάννου Πρωτοψάλτου: μορφολογική και διδακτική προσέγγιση

Abstract

Anastasimatarion is first published in paper form in 1820 in Bucharest by Peter Ephesius, student of the Three Teachers, and it rapidly spreads in the chanting world at the time. This chanting book will later undergo numerous reprints and adaptations, the most important of which is that of John,Lambadarios and subsequently Protopsaltou of the Great Church of Christ. John’s edition with its adaptation will follow an amazing course. Mainly due to its completeness as far as content is concerned, it will become the basic textbook for the instruction of chanting for beginner students till the present day. This is primarily thanks to the Editions of the Theologians Brotherhood «Zoe». The book will be repeatedly published with new typesetting, with certain adjustments in the melos - these were considered necessary according to the publishers for the more accurate rendering of the hymns’ meaning – and a note of the trisema rhythmical units. John notes that he is adapting the work by Peter Lambadarios. In broad lines he follows Peter; influenced however by the prevailing atmosphere of his times, he intervenes with some new technical characteristics. In his attempt to rhythmically render the sense of what is written, he introduces variations of the melodic lines, stressing selected words of the text, without always following the rhythmic or natural stress of the poetic text. In the doxastics he embellishes the melos through the introduction of melodic lines belonging to the slow stihirarion, thus creating a new aesthetics in these particular meli. John creates an interaction of the points of view of Peter Lambadarios and Jacob Protopsaltou. Concerning the teaching of Anastasimatarion, the use of melodic positions of sounds leads to a deeper and more substantial understanding of them and consequently to a more consistent rendering of the melos itself.

Το Αναστασιματάριον εκδίδεται για πρώτη φορά σε έντυπη μορφή το 1820 στο Βουκουρέστι από τον μαθητή των Τριών Διδασκάλων, Πέτρο Εφέσιο και διαδίδεται γρήγορα στον ψαλτικό κόσμο της εποχής. Το ψαλτικό αυτό βιβλίο θα γνωρίσει στην συνέχεια πολλές ανατυπώσεις και διασκευές, με κυριότερη εκείνη του Ιωάννου, Λαμπαδαρίου και στην συνέχεια Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Η έκδοση του Ιωάννου με τις διασκευές της θα γνωρίσει πορεία εκπληκτική. Κυρίως λόγω της πληρότητός του ως προς τα περιεχόμενα, θα γίνει το βασικό βιβλίο διδασκαλίας της ψαλτικής στους αρχαρίους μαθητές μέχρι σήμερα. Αυτό οφείλεται αποκλειστικά στις Εκδόσεις της Αδελφότητος Θεολόγων «Η Ζωή». Το βιβλίο θα εκδοθεί επανειλημμένως, με νέα στοιχειοθέτηση, με κάποιες παρεμβάσεις στο μέλος, αναγκαίες κατά τους εκδότες για ορθότερη απόδοση του νοήματος των ύμνων, και σημείωση των «τρισήμων ρυθμικών ποδών». Ο Ιωάννης σημειώνει ότι διασκευάζει το έργο του Πέτρου Λαμπαδαρίου. Ακολουθεί σε γενικές γραμμές τον Πέτρο, επηρεασμένος όμως από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, παρεμβαίνει στο μέλος με κάποια νέα τεχνικά χαρακτηριστικά. Στην προσπάθεια να αποδώσει μελικώς τα νοούμενα, εισάγει παραλλαγές των μελωδικών γραμμών τονίζοντας επιλεγμένα λέξεις του κειμένου, χωρίς να ακολουθεί πάντοτε τον ρυθμικό ή λογικό τονισμό του ποιητικού κειμένου. Στα δοξαστικά διανθίζει το μέλος εισάγοντας μελωδικές γραμμές του αργού στιχηραρίου και δημιουργεί μια νέα αισθητική στα συγκεκριμένα μέλη. Ο Ιωάννης δημιουργεί μία ώσμωση θέσεων του Πέτρου Λαμπαδαρίου και του Ιακώβου Πρωτοψάλτου. Στο θέμα της διδακτικής του Αναστασιματαρίου, η χρήση μελωδικών θέσεων των ήχων οδηγεί στην βαθύτερη και ουσιαστικότερη κατανόησή τους και, ως εκ τούτου, στην συνεπέστερη απόδοση του ιδίου του μέλους.