Διερεύνηση των ψυχοκοινωνικών και εκπαιδευτικών χαρακτηριστικών ανηλίκων με παραβατική συμπεριφορά και προσδιορισμός κριτηρίων για την ανάπτυξη ψυχοπαιδαγωγικής παρέμβασης

Abstract

The phenomenon of juvenile delinquency is increasing at a global level, and the urgent need to deal with it results from its devastating consequences for the offender himself, but also for society as a whole. International reflection on the recidivism of juvenile offenders shows that the practices so far are ineffective. The review of international bibliography shows that evidence based interventions are considered necessary, while research is considered to be limited in most western countries, including Greece. The main purpose of the present study is to investigate the psychosocial and educational characteristics of juvenile delinquents and to define criteria for the development of effective psycho-pedagogical intervention programs for juvenile offenders. The study was conducted in April 2013 in the high schools of Greece operating in prisons. The sample consisted of 45 male pupils aged 16-19 and their 20 teachers, 12 men and 8 women with average training experience of 11 years and average experience of juvenile offenders 6,5 years. The Achenbach system for Empirically Based Assessment (YSR questionnaire for adolescents), the Culture-free self-esteem inventory for children (CFSEI-B), a questionnaire/interview for teachers and a self-referral questionnaire for juvenile offenders were used to collect the data of this study. According to the findings, juvenile offenders have a high rate of behavioral problems, school failure, school dropout and ADH/D symptoms, while most use substances. Education in prisons does not meet the learning and psychosocial needs of the incarcerated offender, and in addition, schools in prison do not implement programs that meet the criteria of successful reintegration of juvenile offenders. Based on the findings of the study, the criteria for the development of psycho-pedagogical programs to counter juvenile recidivism are identified.

Το πρόβλημα της νεανικής παραβατικότητας παρουσιάζει αύξηση σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ η επιτακτική ανάγκη για την αντιμετώπισή του προκύπτει από τις καταστροφικές συνέπειες που έχει για τον ίδιο τον παραβάτη, αλλά και για την κοινωνία στο σύνολό της. Ο διεθνής προβληματισμός για την υποτροπή των ανήλικων παραβατών αποδεικνύει πως οι μέχρι τώρα πρακτικές είναι αναποτελεσματικές. Η ανασκόπηση της διεθνούς έρευνας καταδεικνύει ότι οι εμπεριστατωμένες παρεμβάσεις θεωρούνται απαραίτητες, ενώ ο αριθμός των ερευνών κρίνεται περιορισμένος στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Βασικός σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση των ψυχοκοινωνικών και εκπαιδευτικών χαρακτηριστικών των ανήλικων παραβατών και ο προσδιορισμός κριτηρίων για την ανάπτυξη αποτελεσματικών προγραμμάτων ψυχοπαιδαγωγικής παρέμβασης για ανήλικους παραβάτες. Η έρευνα διεξήχθη τον Απρίλιο του 2013 στα γυμνάσια της Ελλάδας που λειτουργούν μέσα σε φυλακές. Το δείγμα αποτέλεσαν 45 μαθητές αρσενικού φύλου ηλικίας 16-19 ετών και οι 20 εκπαιδευτικοί τους, 12 άνδρες και 8 γυναίκες με μέση εκπαιδευτική εμπειρία 11 έτη και εμπειρία κατά μέσο όρο με ανήλικους παραβάτες 6,5 έτη. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το σύστημα Achenbach για Εμπειρικά Βασισμένη Αξιολόγηση (ASEBA/YSR ερωτηματολόγιο για εφήβους), η Κλίμακα αυτοεκτίμησης για παιδιά και εφήβους ανεξάρτητη πολιτισμικών παραγόντων (Culture- free self-esteem inventory for children [CFSEI-B]) αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο συνέντευξης για τους εκπαιδευτικούς και αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς για τους ανήλικους παραβάτες. Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας οι ανήλικοι παραβάτες παρουσιάζουν σε υψηλό ποσοστό προβλήματα συμπεριφοράς, σχολικής αποτυχίας, σχολικής διαρροής και συμπτώματα ΔΕΠ/Υ, ενώ οι περισσότεροι κάνουν χρήση ουσιών. Η εκπαίδευση στα σωφρονιστικά ιδρύματα δεν ικανοποιεί τις μαθησιακές και ψυχοσυναισθηματικές ανάγκες των ανηλίκων και επιπλέον, τα σωφρονιστικά ιδρύματα δεν εφαρμόζουν προγράμματα που πληρούν τα κριτήρια της επιτυχημένης επανένταξης των ανήλικων παραβατών στην κοινωνία. Με βάση τα συμπεράσματα της έρευνας προσδιορίζονται σε τρία κλιμακωτά επίπεδα ανάλυσης τα κριτήρια για την ανάπτυξη ψυχοπαιδαγωγικών προγραμμάτων αντιμετώπισης της νεανικής παραβατικότητας.