Το περί Θεού ερώτημα στα εν χρήσει (2006 - 2016) διδακτικά εγχειρίδια του θρησκευτικού μαθήματος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Abstract

The fundamental theological question of humanity, which concerns the same existence of man and the world, which legitimizes the existence of all religions and of Christianity in particular, defines the theoretical, ideological and scientific background of the concerns that arise over time, is related to the main issues of equality of people, the safeguarding of human rights, the elimination of xenophobia, intolerance and racism, the fight against discrimination, social inequalities and injustices, and which builds the tangibility and essence of the Orthodox Christian doctrine, whose principles inspire the Greek social reality, has been the motivation for our engagement with this research.An additional key of motivation is to investigate what and in what ways students of primary school are learning about God, the way their religious thought is shaped and developed and if religion students’ books are appropriate in gnostic and teaching levels, in order for children to acquire a basic and essential knowledge of God. As an extension of this research, there are several questions that will be elaborated in relation of God, man and world. At the same time, looking from the point of view of Christian Pedagogy, we will investigate if the Religious Experience of teaching religion in schools is presented is adequately as an Orthodox experience that has to do with the traditions, the historical continuity and the social unity of the Greek Orthodox Christians. The title of the PhD thesis demonstrates clearly our intention to explore the main question of the concept of God and its relationship to man and the world, and at the same time the way it is approached in the modern school textbooks of the Primary School. The theme of this PhD thesis is multilevel,since, apart from its strictly theoretical and research framework, it can answer to a large extent, the question of whether The one, unique and transcendent Father God Creator is perceived by humans at his manifestation and what exactly can be His position in the post-modern, globalized and multicultural modern society. The findings concerning the above problem can be deduced from the study, the examination and the analysis of the position currently held by the religion lesson in the education system and curriculum, as well as the position of the existential about of God in his letters. The benefit students get from the acquaintance with God and the realization of His relationship with the created beings and the world, it is believed by the writer, to has timeless value and that it can be an incentive to cultivate creative and critical thinking and develop the mental and emotional state of the person throughout his or her life. The research is based on four student books of the religious lesson of Primary schools. In particular, the Religious Classes of 3rd, 4th, 5th and 6th grade, which are the primary tools for the teaching, examination and study of the religious object in the teaching and educational process. The subject of this research is not only timely but also very important. It is timely, because, by ideological criteria the religious character of religious lesson and its necessity in the curriculum of Primary Education are questioned. The presentation and analysis of the findings of the research leads to a constructive synthesis that will contribute to the modernization of Religious Lesson teaching.

Το θεμελιώδες θεολογικό ερώτημα της ανθρωπότητας, το οποίο αφορά στην ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου και του κόσμου, που νομιμοποιεί την ύπαρξη των θρησκειών γενικώς και του Χριστιανισμού ειδικώς, που ορίζει το θεωρητικό, το ιδεολογικό και το επιστημονικό υπόβαθρο των προβληματισμών που εγείρονται διαχρονικά, που σχετίζεται με τα κύρια ζητήματα της ισότητας των ανθρώπων και των λαών, της διασφάλισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της εξάλειψης της ξενοφοβίας, της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού, της καταπολέμησης των διακρίσεων, των κοινωνικών ανισοτήτων και των αδικιών, και που δομεί την απτότητα και την ουσία του Ορθόδοξου Χριστιανικού δόγματος, του οποίου οι αρχές διαπνέουν την ελληνική κοινωνική πραγματικότητα, υπήρξε το κίνητρο για την ενασχόλησή μας με την παρούσα έρευνα. Επιπλέον βασικό κίνητρο είναι να ερευνήσουμε τι μαθαίνουν και με ποιο τρόπο τα παιδιά για το Θεό στο Δημοτικό Σχολείο. Πώς διαμορφώνεται και αναπτύσσεται η θρησκευτική τους σκέψη και αν γνωσιολογικά και διδακτικά είναι κατάλληλα τα βιβλία του ΘΜ ώστε να αποκτήσει το παιδί μια βασική και ουσιώδη γνώση για τον Θεό. Ως επέκταση της έρευνας αυτής είναι και διάφορα ερωτήματα που προαναφέρθηκαν και ακολουθούν ως προς την σχέση Θεού, ανθρώπου και κόσμου. Παράλληλα θα αναζητήσουμε από την άποψη της Χριστιανικής Παιδαγωγικής αν το Θρησκευτικό βίωμα το οποίο παρουσιάζεται κατά τη διδασκαλία του ΘΜ, παρουσιάζεται επαρκώς ως Ορθόδοξο βίωμα που έχει να κάνει με τις παραδόσεις, την ιστορική συνέχεια και την κοινωνική ενότητα των Ελλήνων Ορθόδοξων Χριστιανών. Ο τίτλος της διδακτορικής διατριβής καταδεικνύει σαφώς την πρόθεση μας να διερευνήσουμε το κεντρικό ερώτημα για την έννοια του Θεού και την σχέση του με τον άνθρωπο και τον κόσμο, και ταυτόχρονα τον τρόπο που αυτό προσεγγίζεται στα σύγχρονα σχολικά εγχειρίδια του Δημοτικού Σχολείου. Η θεματική της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι πολυεπίπεδη καθώς εκτός από το αυστηρά θεωρητικό και ερευνητικό της πλαίσιο, μπορεί σε σημαντικό βαθμό να απαντήσει στο ερώτημα που αφορά στο αν ο ένας, μοναδικός και υπερβατικός Πατέρας Θεός Δημιουργός γίνεται αντιληπτός από τους ανθρώπους κατά τη φανέρωσή του και ποια ακριβώς μπορεί να είναι η θέση Του στη μετανεωτερική, παγκοσμιοποιημένη και πολυπολιτισμική σύγχρονη κοινωνία. Οι διαπιστώσεις που αφορούν στην ανωτέρω προβληματική μπορούν να εξαχθούν από τη μελέτη, την εξέταση και την ανάλυση της θέσης που έχει σήμερα το ΘΜ στο εκπαιδευτικό σύστημα και στο πρόγραμμα σπουδών, καθώς επίσης και της θέσης που έχει το υπαρξιακό ερώτημα Περί Θεού στα εγχειρίδιά του. Η ωφέλεια της γνωριμίας των μαθητών με τον Θεό και της συνειδητοποίησης της σχέσης Του με τα κτιστά όντα και τον κόσμο, πιστεύεται από τον γράφονται, ότι είναι διαχρονικής αξίας και ότι μπορεί να αποτελέσει κίνητρο καλλιέργειας της δημιουργικής και κριτικής σκέψης, και ανάπτυξης της νοητικής, συναισθηματικής και ψυχικής κατάστασης του ατόμου σε όλη την πορεία της ζωής του. Το υλικό στο οποίο βασίζεται η έρευνα είναι τα τέσσερα σχολικά εγχειρίδια του θρησκευτικού μαθήματος για τον μαθητή του Δημοτικού Σχολείου. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τα βιβλία μαθητή των Θρησκευτικών των τάξεων Γ, Δ, Ε και Στ, που αποτελούν τα κατεξοχήν εργαλεία παράδοσης, εξέτασης και μελέτης του μαθησιακού αντικειμένου των θρησκευτικών κατά τη διδακτική και εκπαιδευτική διαδικασία. Η θεματική της παρούσας έρευνας είναι όχι μόνο επίκαιρη αλλά και ιδιαίτερα σημαντική. Είναι επίκαιρη, καθώς αμφισβητείται με ιδεολογικά κριτήρια όχι μόνο ο ομολογιακός χαρακτήρα του θρησκευτικού μαθήματος, αλλά και η αναγκαιότητά του στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί η παρουσίαση και η ανάλυση των πορισμάτων της έρευνας, οδηγεί σε εποικοδομητική σύνθεση που θα συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας του ΘΜ.