Ο ρυθμός και η διάρκεια της επικοινωνίας βρέφους-μητέρας ως δείκτες δυσλειτουργικών μοτίβων συμπεριφοράς και αυτιστικών χαρακτηριστικών

Abstract

Humans are endowed with an innate ability to produce rhythmic expressions that reveal intentions and feelings and attune their rhythmic behavior with that of another person. Harmonic infant-mother interactions are characterized by rhythmicity in their behaviors which is associated with synchronous actions, heightened levels of positive affect and extended periods of mutual attention. Studies in children with Autism Spectrum Disorder (ASD) have shown that the rhythmic patterns of their expressions differ from those observed in Typically Developing (TD) children, since they present difficulties in attuning to the expressions of their communicative partner and show deficient response to the actions of their mothers. The limited number of studies concerning rhythmic patterns of behaviors in children with ASD makes further investigation of this topic necessary.The aim of the present study was to compare children with ASD and TD in relation to their rhythmic communicative behavior, by examining a variety of modalities (gaze, gestures, affect). The ultimate goal was to extract representative rhythmic patterns and use them as a means of early screening of ASD. Research hypotheses are related to the assessment of rhythmic coordination of the mother-child dyad, the investigation of the initiation and response of children to their mother’s initiation for interaction, the affect attunement and gaze coordination of the partners as well as assessment of their communicative intention.Ten children with ASD and ten TD children, matched for mental age, participated in the research. Children were videotaped in naturalistic play sessions with their mothers. Microanalysis was used as a method and an original coding system was developed for the annotation of videotapes. Analyses were focused on two main axes, a qualitative which intended to present the different rhythmic behavioral pattern of interaction exhibited by the two groups and their level of intentionality for cooperative communication, and a quantitative which focused on the duration of behaviors and intended to reveal dominant actions in each group. Results showed that the two groups (ASD and TD) exhibit a different rhythmic pattern of behavior during their interaction with their mothers. On contrary to the TD group, children with ASD rarely initiate an episode of interaction with their mother and show difficulties in responding to her initiations. In addition, they use simpler types of action and their period of joint action is quite limited. It was observed that an atypical rhythmic pattern dominates the interaction of children with ASD, which is characterized by extended periods of solitary action and limited switching of actions. On the contrary, in the TD group a more complex pattern is observed with more and quicker switching of actions, in which active engagement of the child in the interaction dominates, and episodes of joint attention and functional play prevail. The results of the present study are interpreted on the basis of the developmental theory of Innate Intersubjectivity, according to which there is deficient motive for intersubjective communication in ASD, that is responsible for the deviant rhythmic interaction that these children exhibit.

Οι άνθρωποι είναι προικισμένοι με την έμφυτη ικανότητα να παράγουν ρυθμικές εκφράσεις, οι οποίες αποκαλύπτουν τις προθέσεις και τα συναισθήματά τους, και να εναρμονίζουν τη ρυθμική συμπεριφορά τους με αυτή ενός άλλου ατόμου. Οι αρμονικές αλληλεπιδράσεις βρέφους - μητέρας χαρακτηρίζονται από ρυθμικότητα στις μεταξύ τους συμπεριφορές, η οποία αφορά σε συγχρονισμένες δράσεις, υψηλά επίπεδα θετικού συναισθήματος και εκτεταμένα διαστήματα προσοχής. Μελέτες σε παιδιά με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) έχουν δείξει ότι τα πρότυπα των εκφράσεών τους διαφέρουν από των τυπικά αναπτυσσόμενων (ΤΑ), καθώς δυσκολεύονται να εναρμονιστούν με τις εκφράσεις του επικοινωνιακού τους συντρόφου και επιδεικνύουν ελλειμματική ανταπόκριση στις δράσεις της μητέρας. Ωστόσο, ο περιορισμένος αριθμός ερευνών, σχετικά με τα ρυθμικά πρότυπα συμπεριφοράς παιδιών με ΔΑΦ, καθιστά αναγκαία την περαιτέρω διερεύνηση του θέματος.Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η συγκριτική μελέτη ρυθμικών προτύπων συμπεριφοράς παιδιών με ΔΑΦ και Τυπικά Αναπτυσσόμενων, εξετάζοντας μία ποικιλία από μορφές έκφρασης (βλέμμα, χειρονομίες, συναίσθημα). Απώτερος στόχος ήταν η ανάδειξη αντιπροσωπευτικών ρυθμικών μοτίβων και η χρήση τους ως μέσο πρώιμης ανίχνευσης της ΔΑΦ. Οι ερευνητικές υποθέσεις αφορούν στην αξιολόγηση του ρυθμικού συντονισμού της δυάδας μητέρας-παιδιού, στη διερεύνηση της πρωτοβουλίας και της ανταπόκρισης των παιδιών στις προσκλήσεις της μητέρας για αλληλεπίδραση, στη συναισθηματική εναρμόνιση και στον βλεμματικό συντονισμό των συντρόφων, καθώς και στην αξιολόγηση της επικοινωνιακής τους πρόθεσης. Στην έρευνα συμμετείχαν δέκα παιδιά με ΔΑΦ και δέκα ΤΑ, αντιστοιχισμένα ως προς τη νοητική τους ηλικία. Τα παιδιά μαγνητοσκοπήθηκαν σε νατουραλιστικές συνθήκες παιχνιδιού με τη μητέρα τους. Ως μέθοδος χρησιμοποιήθηκε η μικροανάλυση και κατασκευάστηκε ένα πρωτότυπο σύστημα κωδικοποίησης για την επισημείωση των μαγνητοσκοπήσεων. Οι αναλύσεις επικεντρώθηκαν σε δύο κύριους άξονες• έναν ποιοτικό, που σκοπό είχε να παρουσιάσει το διαφορετικό ρυθμικό μοτίβο των συμπεριφορών που εκδηλώνουν οι δύο ομάδες κατά την αλληλεπίδρασή τους και τον βαθμό της εμπροθεσιμότητας τους για συνεργατική επικοινωνία, και έναν ποσοτικό, που εστίαζε στη διάρκεια των συμπεριφορών και αποσκοπούσε να αναδείξει τις κυρίαρχες δράσεις της κάθε ομάδας.Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι δύο ομάδες παιδιών (ΔΑΦ και ΤΑ) εκδηλώνουν ένα διαφορετικό ρυθμικό μοτίβο συμπεριφορών κατά την αλληλεπίδραση με τη μητέρα τους. Εν αντιθέσει με τα ΤΑ παιδιά, τα παιδιά με ΔΑΦ σπάνια αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία να προσκαλέσουν τη μητέρα τους σε αλληλεπίδραση και δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις δικές της προσκλήσεις. Επίσης, χρησιμοποιούν απλούστερες μορφές δράσης και το διάστημα της κοινής τους δράσης είναι αρκετά μειωμένο. Παρατηρήθηκε ότι στα παιδιά με ΔΑΦ κυριαρχεί ένα σχετικά άτυπο ρυθμικό μοτίβο στο οποίο υπάρχουν παρατεταμένα διαστήματα μοναχικής ενασχόλησης και περιορισμένη εναλλαγή δράσεων. Αντίθετα, στα ΤΑ παιδιά, διαμορφώνεται ένα πιο σύνθετο μοτίβο με περισσότερες και γρηγορότερες εναλλαγές στις δράσεις, στο οποίο κυριαρχεί η ενεργητική εμπλοκή του παιδιού στην αλληλεπίδραση, καθώς υπερισχύουν ο αλληλοσυντονισμός της προσοχής και το λειτουργικό παιχνίδι. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας ερμηνεύτηκαν με βάση την αναπτυξιακή Θεωρία της Έμφυτης Διυποκειμενικότητας, σύμφωνα με την οποία στην περίπτωση της ΔΑΦ υπάρχει ελλειμματικό κίνητρο για διυποκειμενική επικοινωνία, το οποίο ευθύνεται για την αποκλίνουσα ρυθμική αλληλεπίδραση που τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν.