Η αρχή της αναλογικότητας στο εργατικό δίκαιο

Abstract

The submitted dissertation aims to research and analyze the application of the principle of proportionality in every field of labour law. Moreover, a quite extensive report on the application of the principle to other branches of law, such as private and public law, is included. These issues are being analyzed with reference to the conclusions of the greek theory and jurisprudence, but also with a comparative overview of the german doctrine and jurisprudence. In public law, the principle of proportionality applies as a restraint of the restrictions of constitutional rights. It emanates from the principle of the rule of law and the essence of fundamental rights, while in Greece is constitutionally guaranteed by Article 25 par. 1 sub. 3 of the Constitution. The principle of proportionality in private law and particularly in labour law emanates from the principles of good faith and prohibition of abuse of rights, while it is considered also as a specialization of these principles. The principle applies in every case of an unilateral intervention by a person (through the exercise of a right or power or through performing a material act) on the legal sphere of another person, without the latter being able to defend itself against this intervention. An important prerequisite before any attempt of direct and immediate application of the principle of proportionality in labour law is to examine whether and to what extent the legislator has regulated the disputed issue in accordance to this principle. The judge should respect the legislators options when the latter has regulated a field exhaustively with provisions that reflect the principle of proportionality and therefore he should not perform an additional and direct control on the principle of proportionality, unless, despite the above, situations of excessive imbalance which are not consistent with the common sense of justice still appear. Based on the above the application of the principle of proportionality can be founded and justified in labour law in the control of the restrictions of freedom of association, as well as in the control of the exercise of the freedom of contract, the right of management, the right of termination of employment, the right of work retention and the right of strike.

Η παρούσα διατριβή έχει ως στόχο τη μελέτη και ανάλυση της εφαρμογής της αρχής αναλογικότητας σε κάθε πεδίο του εργατικού δικαίου. Επιπρόσθετα, γίνεται μία αρκετά εκτενής αναφορά στην εφαρμογή της αρχής και σε άλλους κλάδους του δικαίου, όπως το ιδιωτικό και το δημόσιο δίκαιο. Η εξέταση των παραπάνω θεμάτων γίνεται με ταυτόχρονη αναφορά των πορισμάτων της ελληνικής θεωρίας και νομολογίας, αλλά και με συγκριτική επισκόπηση της γερμανικής θεωρίας και νομολογίας. Στο δημόσιο δίκαιο η αρχή της αναλογικότητας εφαρμόζεται ως περιορισμός των περιορισμών των συνταγματικών δικαιωμάτων. Απορρέει από την αρχή του κράτους δικαίου και την ουσία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ενώ στην Ελλάδα κατοχυρώνεται και συνταγματικά από το άρθρο 25 παρ. 1 εδ. γ’ του Συντάγματος. Η αρχή της αναλογικότητας στο ιδιωτικό δίκαιο και ειδικότερα στο εργατικό δίκαιο απορρέει από τις αρχές της καλής πίστης και της απαγόρευσης κατάχρησης δικαιώματος και αποτελεί εξειδίκευση αυτών. Εφαρμόζεται κάθε φορά που παρατηρείται μονομερής επέμβαση ενός προσώπου (μέσω άσκησης ενός δικαιώματος ή μιας εξουσίας ή μέσω επιχείρησης μιας υλικής πράξης) στην έννομη σφαίρα ενός άλλου προσώπου, χωρίς το τελευταίο να έχει τη δυνατότητα να αμυνθεί απέναντι στην επέμβαση αυτή. Σημαντική προϋπόθεση πριν από κάθε προσπάθεια ευθείας και άμεσης εφαρμογής της αρχής της αναλογικότητας στο εργατικό δίκαιο είναι η εξακρίβωση του εάν και σε ποιο βαθμό ο νομοθέτης έχει ρυθμίσει το υπό κρίση ζήτημα με βάση την αρχή αυτή. Ο δικαστής πρέπει να σεβαστεί τις επιλογές του νομοθέτη, όταν ο τελευταίος ρύθμισε ένα τομέα του δικαίου εξαντλητικά, με διατάξεις που αποτυπώνουν την αρχή της αναλογικότητας και άρα δεν μπορεί να διενεργήσει έναν πρόσθετο και άμεσο έλεγχο με βάση την αρχή της αναλογικότητας, εκτός και αν παρ’ όλα αυτά παρουσιάζονται καταστάσεις υπερβολικής δυσαναλογίας που δε συνάδουν με το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Με βάση τα παραπάνω θεμελιώνεται και δικαιολογείται η εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας στο εργατικό δίκαιο κατά τον έλεγχο των περιορισμών της συνδικαλιστικής ελευθερίας καθώς επίσης κατά τον έλεγχο της άσκησης της συμβατικής ελευθερίας, του διευθυντικού δικαιώματος, του δικαιώματος καταγγελίας, επίσχεσης εργασίας και απεργίας.