Η ανεύρετη σχέση μεταξύ του δομημένου περιβάλλοντος κατοικίας, της εικόνας του και της νοοτροπίας ζωής στην Ελλάδα από την μεταπολεμική περίοδο έως σήμερα

Abstract

This Dissertation aims to define the specific relationship that exists between the way of life and the architectural morphology of the new residential environment, which was developed in Greece from the beginning of the post-W.W.II era till today. The reason for which a definition of the above mentioned relationship is pursued, is to enable us to establish an architectural identity for the buildings in question (either of purely residential, or of principally residential use ), i.e. the commonly known in Greek society as “developer’s apartment buildings”, “typical urban apartments block buildings”, “single residence buildings” , “double residence buildings”, etc. The manner in which this research contributes to knowledge is through the integration of a comprehensive perception of the architectural character of the existing built residential environment; something which is important, because up to now the perception of the post- W.W.II residential buildings seems to be incomplete as long as they are not considered as a complete whole with a concrete and definitive identity, despite the fact that the buildings in question form the vast majority of the residential environment in Greece. The theoretical starting point of this Dissertation is the sporadically expressed views in the relevant bibliography by limited scholars principally by the NTUA Professor Dimitris Philippides for a more comprehensive determination of this relationship. Due to these views, it is a basic assumption of this research that the relationship in question really does exist, as it naturally does between any buildings and the society that constructs and uses them. Regarding the methodology used as far as the theoretical approach is concerned in order to resolve this problem, the present research has chosen as its principal instrument a relevant philosophical thesis of Ludwig Wittgenstein, which refers to the correct determination of the situation that exists between two points of meaning which become related to each other. A conceptual schema that results from the application of the philosophical position mentioned above regarding the determination of such relationships aims at the evolution and application of these views onto a randomly chosen sample from the total body of post- W.W.II residential buildings. In order to carry out the above premise, the work is divided in four chapters as following: In the first chapter, the particular way in which the basic concepts of the topic will be approached, is presented. In the second chapter is attempted a historical approach of the manner of production of residential buildings in Greece. In the third chapter the basic formal characteristics of the selected building samples are codified, in relation to the corresponding data of the character and the evolution of life mentality within each period. In the fourth chapter the definitive determinations of the relationship sought with the architectural identity of the sets of this building type based upon the previous conclusions. Through the above analysis, the present study attempts to contribute to a comprehensive conception of the architectural character of the post-W.W.II residential environment in Greece. Two additional parameters should be pointed out which establish the particular interest and the originality of this research, as well as indicate the methodological difficulties of it: First, the sufficient need for an in depth investigation of this matter, given the fact of a complete absence of a similar research as well as the important lack of relevant academic bibliography to this day. Second, that the already mentioned absence of a satisfactory bibliography is inevitably responsible of the difficulties encountered during the elaboration of this Thesis. Given these facts, this study constitutes the first comprehensive effort that attempts to systematically determine the relationship between the lifestyle of the post-W.W.II Greek society, the new residential buildings, and their architectural morphology. A fact that allows the definition of this relationship and also makes easier from this point onwards the conduction of more specialized researches on this subject that will hopefully exist in the future.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως στόχο της να προσδιορίσει την ιδιαίτερη σχέση η οποία συνδέει τη νοοτροπία ζωής στην Ελλάδα με τη μορφολογία των κτιρίων κατοικίας του νέου δομημένου περιβάλλοντος που δημιουργήθηκε κατά το χρονικό διάστημα που αρχίζει από την περίοδο αμέσως μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και φθάνει έως και τη σύγχρονη, τρέχουσα, εποχή. Η σχέση αυτή δεν έχει έως σήμερα προσδιοριστεί, έχει γίνει μόνο αποσπασματικά αντιληπτή, γεγονός που εμποδίζει την αναγνώριση αυτών των κτιρίων ως ένα ενιαίο σύνολο με μια συγκεκριμένη αρχιτεκτονική ταυτότητα. Το συγκεκριμένο γεγονός αποτελεί επίσης και ένα σοβαρό ακαδημαϊκό κενό, δεδομένου ότι τα μεταπολεμικά κτίρια κατοικίας αποτελούν πλέον τη συντριπτική πλειονότητα των υφιστάμενων κτιρίων κατοικίας στη χώρα, και συνεπώς αυτά είναι που χαρακτηρίζουν την εικόνα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής της κατοικίας στην Ελλάδα. Ο τελικός σκοπός του προσδιορισμού αυτής της σχέσης είναι η απόκτηση της δυνατότητας απόδοσης μιας συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής ταυτότητας στα εν λόγω κτίρια κατοικίας, δηλαδή στα γνωστά σήμερα με διάφορους ανεπίσημους όρους όπως, για παράδειγμα, ¨εργολαβικές πολυκατοικίες¨, ¨τυπικές αστικές εμπορικές πολυκατοικίες¨, ¨μονοκατοικίες¨, ¨διπλοκατοικίες¨, κ.ά. Τη θεωρητική αφετηρία αυτής της εργασίας αποτέλεσαν οι, πολύ περιορισμένες όμως σε έκταση, παρεμφερείς απόψεις για έναν πιο ολοκληρωμένο προσδιορισμό της εν λόγω σχέσης, οι οποίες έχουν σποραδικά διατυπωθεί στη σχετική βιβλιογραφία από ιδιαίτερα ολιγάριθμους ερευνητές, και κατά κύριο λόγο από τον καθηγητή του Ε.Μ.Π. Δημήτρη Φιλιππίδη. Στα πλαίσια της αναζήτησης του τρόπου επίλυσης του όλου αυτού προβλήματος η παρούσα έρευνα επέλεξε ως κεντρικό εννοιολογικό εργαλείο της μια συγκεκριμένη φιλοσοφική θέση του Ludwig Wittgenstein, αναφορικά με τον ορθό προσδιορισμό της σχέσης που υφίσταται μεταξύ συγκεκριμένων εννοιών που σχετίζονται μεταξύ τους. Το νοηματικό σχήμα που προκύπτει από την εφαρμογή της συγκεκριμένης φιλοσοφικής θέσης επί των προαναφερθέντων απόψεων περί προσδιορισμού της εν λόγω σχέσης, αποσκοπεί στο να τις εξελίξει εφαρμόζοντάς τες επί ενός τυχαία επιλεγμένου κτιριακού δείγματος εκ του συνόλου των μεταπολεμικών κατοικιών. Για να υλοποιήσει τα παραπάνω η εργασία αρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια, που συνοπτικά έχουν ως εξής: Στο πρώτο διευκρινίζεται ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο θα προσεγγισθούν οι βασικές έννοιες του θέματος. Στο δεύτερο επιχειρείται η ιστορική προσέγγιση του τρόπου παραγωγής του δομημένου περιβάλλοντος κατοικίας στην Ελλάδα. Στο τρίτο κωδικοποιούνται τα βασικά μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτιρίων που έχουν επιλεγεί ως δείγματα σε σχέση με τα αντίστοιχα δεδομένα για τον χαρακτήρα και την εξέλιξη της νοοτροπίας ζωής εντός της συγκεκριμένης περιόδου. Τέλος, στο τέταρτο επιχειρούνται οι οριστικοί προσδιορισμοί της ζητούμενης σχέσης και της αρχιτεκτονικής ταυτότητας του συγκεκριμένου κτιριακού συνόλου βάσει των παραπάνω συμπερασμάτων. Μέσω της ανωτέρω ανάλυσης η παρούσα μελέτη επιχειρεί να συνεισφέρει στην ολοκλήρωση της αντίληψης του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του μεταπολεμικού δομημένου περιβάλλοντος κατοικίας στην Ελλάδα. Θα πρέπει επίσης όμως να επισημανθούν δύο παράμετροι οι οποίες καθορίζουν το ιδιαίτερο ενδιαφέρον και την πρωτοτυπία της έρευνας, αλλά παράλληλα και τις μεθοδολογικές δυσκολίες της, αντίστοιχα. Πρώτον, την έως τώρα παντελή απουσία μιας εργασίας συνεκτικής διερεύνησης του συγκεκριμένου ζητήματος, καθώς και της σοβαρής έλλειψης μιας σχετικής βιβλιογραφίας από τον ευρύτερο ακαδημαϊκό χώρο. Δεύτερον, το ότι η προαναφερθείσα σοβαρή έλλειψη μιας ικανοποιητικού μεγέθους, και στοχευμένης ως προς το συγκεκριμένο θέμα, βιβλιογραφίας, αναπόφευκτα είναι το γεγονός εκείνο το οποίο ευθύνεται και για τις περισσότερες από τις δυσκολίες στις οποίες προσέκρουσε η εκπόνηση αυτής της διατριβής. Με αυτά τα δεδομένα, εκφράζεται η πεποίθηση πως η ανά χείρας έρευνα κατάφερε να αποτελέσει το πρώτο, μέχρι στιγμής, κείμενο προσδιορισμού της σχέσης μεταξύ της νοοτροπίας ζωής της μεταπολεμικής ελληνικής κοινωνίας, των νέων κτιρίων κατοικίας τηςπου έκτοτε δημιουργήθηκαν και της μορφολογίας τους, καθώς και διευκολύνει από εδώ και εμπρός τη διεξαγωγή περισσότερο εξειδικευμένων ερευνών επάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα, οι οποίες ελπίζεται ότι θα υπάρξουν στο μέλλον.