Οι προσδιοριστικοί παράγοντες της κερδοφορίας του τραπεζικού συστήματος των χωρών της Νοτίου Ευρώπης

Abstract

The intense financial crisis of 2008 and its effects on the global economic environment sparked interest, at a scientific level, οn the discovery and analysis of the factors that led to this deep crisis. It has also raised interest in the behavior of some key variables, such as banking profitability in the pre- and post-crisis period. The global financial system suffered from significant shocks. For a significant period of time, the lack of trust and the uncertainty that it created, brought asphyxia in the global financial activity. This study focuses its attention on one of the most fundamental factor that assists in the smooth and unobstructed operation of the financial system, profitability. Business profitability in general as an essential determinant of investment, reinforces private consumption and contributes to the creation of a positive economic atmosphere thus supporting / amplifying the greater good of the economy and in turn, is supported by the healthy macroeconomic environment. This interaction helps us to understand the importance of the healthy operation of banks, which is the most significant pillar of the global financial system. Especially for the banking sector, profitability above all else, constitutes a fundamental factor of “trust” in the robustness and solvency of the system. This element is considered as necessary for its flawless operation.The time period which this study focuses on is that of 2000-2013. The year selected as a starting point, signifies the introduction of the euro and thus the creation of the Monetary Union. The intense expansion of the financial activity, possibly via the ability to raise large amounts of capital at very low cost and the intense competition that banking organizations were facing in a growing market framework, are some of the characteristics that appear during this period. The year 2008, which signifies the start of the world banking crisis, transforms the general framework and places the system in a prolonged period of insecurity and uncertainty.This study focuses on the countries of Southern Europe and more specifically on Portugal, Italy, Greece and Spain. These countries were the first to suffer the consequences of the global financial crisis of 2008 and are still affected till now.This doctoral thesis also examines the effect of bank, industry and macroeconomic determinants, on Southern Europe’s universal bank profitability, during the period 2000 – 2013. Cross – sectional panel data analysis is used.The results show that the measure of capital adequacy and quality of assets (internal factors) have a significant impact on bank profitability. Moreover, the effect of industry factor measured by the H.H.I. (Herfindahl index) is quite significant and has a positive impact. In the field of macroeconomic determinants, the measure of interest rate and the measure of economic growth (macroeconomic variables) are proven statistically significant with a negative effect. Furthermore, the causality between the dependent and independent variables is examined (only for statistically significant co dependencies). The originality of this study is that, for the first time in the literature, the GDP growth rate, for the time t-1 is considered as a proxy for the macroeconomic development. The variable of GDP growth for the t-1 time is used as a precursor variable of economic growth.Though there is plenty of bibliography regarding the relationship between GDP growth proxy and profitability ratio, the results of the studies contradict each other. These inconclusive results proved there is ground for further investigation and led us to the initiative of the present study.

Η οικονομική κρίση του 2008 και οι επιπτώσεις της στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον προκάλεσαν ενδιαφέρον, σε επιστημονικό επίπεδο, στην διερεύνηση και ανάλυση των παραγόντων που οδήγησαν σε αυτή τη βαθιά κρίση. Το ενδιαφέρον κυρίως έχει εστιαστεί στη συμπεριφορά ορισμένων βασικών μεταβλητών, όπως είναι η κερδοφορία των τραπεζικών οργανισμών κατά την διάρκεια της περιόδου πριν αλλά και κατά την διάρκεια της κρίσης.Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα υπέστη σημαντικούς κληδωνισμούς. Για σημαντικό χρονικό διάστημα, η έλλειψη εμπιστοσύνης και η αβεβαιότητα που δημιούργησε προκάλεσαν ασφυξία στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα.Η μελέτη εστιάζει την προσοχή της σε έναν από τους πιο θεμελιώδεις παράγοντες που βοηθούν στην ομαλή και ανεμπόδιστη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, την κερδοφορία. Η κερδοφορία των επιχειρήσεων αποτελεί βασικό παράγοντα διενέργειας επενδύσεων, ενισχύει την ιδιωτική κατανάλωση και συμβάλλει στη δημιουργία θετικού οικονομικού κλίματος ενισχύοντας την γενικότερη οικονομική λειτουργία. Η αλληλεπίδραση που προκύπτει ανάμεσα στην κρατική και τραπεζική λειτουργία μας βοηθά να κατανοήσουμε τη σημασία της υγιούς λειτουργίας των τραπεζών. Ειδικά για τον τραπεζικό τομέα, η κερδοφορία, αποτελεί βασικό παράγοντα "εμπιστοσύνης" στην ευρωστία και την φερεγγυότητα του συστήματος. Αυτό το στοιχείο θεωρείται απαραίτητο για την εύρυθμη λειτουργία του.Η χρονική περίοδος στην οποία επικεντρώνεται αυτή η μελέτη είναι αυτή της περιόδου 2000-2013. Το έτος που επελέγη ως σημείο εκκίνησης, σημαίνει την εισαγωγή του ευρώ και επομένως τη δημιουργία της Νομισματικής Ένωσης. Η έντονη επέκταση της χρηματοπιστωτικής δραστηριότητας, πιθανώς μέσω της δυνατότητας άντλησης μεγάλου όγκου κεφαλαίων με χαμηλό κόστος, και ο έντονος ανταγωνισμός που αντιμετωπίζουν οι τραπεζικοί οργανισμοί σε ένα ενοποιημένο πλαίσιο αγοράς, είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Το έτος 2008, που σηματοδοτεί την έναρξη της παγκόσμιας τραπεζικής κρίσης, μεταβάλλει το γενικό πλαίσιο λειτουργίας και θέτει το σύστημα σε παρατεταμένη περίοδο ανασφάλειας και αβεβαιότητας.Η μελέτη επικεντρώνεται στις χώρες της Νότιας Ευρώπης και πιο συγκεκριμένα στην Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ελλάδα και την Ισπανία. Αυτές οι χώρες ήταν οι πρώτες που υπέφεραν τις συνέπειες της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και εξακολουθούν να επηρεάζονται μέχρι τώρα.Η διδακτορική διατριβή εξετάζει την επίδραση των εσωτερικών, κλαδικών και μακροοικονομικών παραγόντων στην διαμόρφωση της κερδοφορία των επιμέρους τραπεζικών σχηματισμών της Νοτίου Ευρώπης κατά την περίοδο 2000 - 2013. Χρησιμοποιείται ανάλυση χρονοσειρών με διαστρωματικά δεδομένα.Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το μέτρο της κεφαλαιακής επάρκειας και της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων (εσωτερικοί παράγοντες) έχει σημαντικό αντίκτυπο στην κερδοφορία των τραπεζών. Επιπλέον, η επίδραση της συγκέντρωσης του κλάδου που μετρήθηκε μέσω του δείκτη H.H.I. (Δείκτης Herfindahl) είναι στατιστικά σημαντική και έχει θετική επίδραση. Στο πεδίο των μακροοικονομικών προσδιοριστικών παραγόντων, το μέτρο του επιτοκίου και το μέτρο της οικονομικής ανάπτυξης επιδρούν με στατιστικά σημαντικό και αρνητικό τρόπο.Επιπλέον, εξετάζεται η βραχυχρόνια συνάρτηση ισορροπίας (μέσω του Granger Causality test) μεταξύ των εξαρτημένων και των ανεξάρτητων μεταβλητών (μόνο για τις στατιστικά σημαντικές σχέσεις).Η πρωτοτυπία αυτής της μελέτης είναι ότι, για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία, γίνεται χρήση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ του προηγούμενου χρόνου ως πρόδρομου δείκτη μακροοικονομικής ανάπτυξης. Η μεταβλητή της αύξησης του ΑΕΠ για τον χρόνο t-1 χρησιμοποιείται ως πρόδρομη μεταβλητή της οικονομικής ανάπτυξης.Παρόλο που υπάρχει αρκετή βιβλιογραφία σχετικά με τη σχέση μεταξύ του δείκτη αύξησης του ΑΕΠ και του δείκτη κερδοφορίας, τα αποτελέσματα των μελετών έρχονται σε αντίθεση. Αυτά τα αβέβαια αποτελέσματα έδειξαν ότι υπάρχουν βάσεις για περαιτέρω διερεύνηση και μας οδήγησαν στην πρωτοβουλία της παρούσας μελέτης.