Προσδιοριστικοί παράγοντες μακροοικονομικών ανισορροπιών στις οικονομίες της ευρωζώνης: η περίπτωση του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών (ΙΤΣ) & το πλαίσιο ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού νότου

Abstract

The purpose of the current study is to scrutinize the main determining factors that have led to the expansion of macroeconomic and social imbalances between the Eurozone member states (Euro (€) North-South), with particular emphasis on the examination and analysis of the current account balances and the evaluation of the Euro (€) South Competitiveness framework. The structure of the study consists of three parts and is described as follows: In the subject field of the theoretical framework analysis, in General Part I, a historical overview is carried out concerning the main exogenous transformations which have affected the competitive environment of the World and European economy and more specifically, the deepening of the European economic integration, because of fundamental technological, economic, political, and regulatory changes, leading to the Economic Globalization and International financial and Trade integration impacts. The interdependent nature of the European system, as well as the various aspects of the economic globalization, closely connected with the features of economic integration in the Eurozone are analyzed. Accordingly, drawing on economic theory, the Imperfect Architecture of the Monetary Union (MU), with the parallel expansion of Imbalances are tested and evaluated, the content of competitiveness of the member states, the disruptive voltage between Economic Effectiveness and Social Justice and the Theoretical framework of the Economics of MU are clearly defined, exploring the causes and determinants of the macroeconomic imbalances, resulting the start and deepening of the economic crisis. General Part I, is completed with an important case study (Case Study 1), the comparative mapping of two time periods, the "The Deutsche Mark Zone” (1987-1992) and the "Euro Zone" (2007-2012), drawing fertile and useful conclusions. After extracting important data from the analysis of the theoretical framework of General Part I, in the Empirical Part of the study, we examine and empirically analyze, by conducting Econometric tests (Panel Data Analysis), the identification of factors that affect the current account, creating imbalances and vulnerability, trying to highlight the causes of macroeconomic imbalances enlargement between the member states, namely the combination of deficits and surpluses in the individual current accounts, which at the same time, reflect differences in the levels of competitiveness. Our analysis focuses on a typical sample of selected Eurozone member states (Euro (€) North: Germany, France, the Netherlands, and Euro (€) South: Greece, Italy, Portugal), in the time period from 1987 to 2012. The purpose of this empirical examination is dual. On the one hand, attempting an empirical identification of the determinants that influence the current account balance, and the extent to which the MU policies contribute to the formation of persistent imbalances in the current account is examined, as the selected member states are characterized by increased heterogeneity and diversity among them, decelerating the adjustment process in times of asymmetric shocks. On the other hand, the extent to which the financial integration through credit expansion and increased capital flows (which facilitate access of the member states in a MU to external funding), contributes to the creation of persistent deficits in the current account of the Eurozone member states is examined. In the last part of the study, General part II, the context of the competitiveness in the Euro (€) South Economies is described and analyzed and in particular, in the member states which were used in the Empirical Part of the study (Greece - Italy - Portugal), in order to determine the long-term deficiencies that affect their long-term low competitiveness, the increased deficits and the general government debt rise, leading to their accession to adjustment programs. Outlining the Labour Market theoretical framework, the latest developments and the reform trends that are promoted at a European level, combining the data from the Economic Theory (as described in General Part I) and considering both the results from the technical analysis of the Empirical Part of the research, and the scope of the structural weaknesses of the Euro (€) South economies, an additional case study (Case Study 2) is presented, regarding the impact of the Adjustment programs on the Labor Markets and the Euro (€) South Competitiveness. Finally, taking the conclusions of the General and Empirical Part of the study into consideration, the research is enriched, reflecting the expanding imbalances of the Eurozone member states in the Social Field. Outlining the determining transformation factors of economic and social structures in the Eurozone, we conduct a case study (Case Study 3), regarding the forming tendencies of the European Social Model in the context of the disruptive voltage between Economic Effectiveness and Social Justice, reaching interesting conclusions.

Αντικείμενο της παρούσας ερευνητικής εργασίας, αποτελεί η διερεύνηση των κυριότερων προσδιοριστικών παραγόντων που έχουν οδηγήσει στην διεύρυνση των Μακροοικονομικών και Κοινωνικών ανισορροπιών μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης (Ευρώ (€) Βορρά-Νότου), με ιδιαίτερη έμφαση στην εξέταση και ανάλυση των ΙΤΣ και στην αξιολόγηση του πλαισίου Ανταγωνιστικότητας στον Ευρώ (€) Νότο. Η διάρθρωση της μελέτης συγκροτείται σε τρία Μέρη και περιγράφεται ως εξής: Στο θεματικό πεδίο της ανάλυσης του Θεωρητικού πλαισίου, στο Γενικό Μέρος I, διενεργείται μια ιστορική ανασκόπηση των κυριότερων εξωγενών μετασχηματισμών που επηρέασαν το Ανταγωνιστικό περιβάλλον της Παγκόσμιας και Ευρωπαϊκής Οικονομίας και πιο συγκεκριμένα, την εμβάθυνση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής ολοκλήρωσης, εξαιτίας των θεμελιωδών τεχνολογικών, οικονομικών, πολιτικών, και εποπτικών αλλαγών, με συνέπεια τις επιπτώσεις της Οικονομικής Παγκοσμιοποίησης και της Διεθνούς Χρηματοοικονομικής και Εμπορικής ολοκλήρωσης. Αναλύεται, η αλληλεξαρτώμενη φύση του Ευρωπαϊκού συστήματος, καθώς και οι διάφορες πτυχές της Οικονομικής Παγκοσμιοποίησης που συνδέονται στενά με τα χαρακτηριστικά της Οικονομικής ολοκλήρωσης στην Ευρωζώνη. Συνακόλουθα, αντλώντας στοιχεία από την Οικονομική θεωρία, εξετάζεται και αξιολογείται η Ατελής Αρχιτεκτονική της Νομισματικής Ένωσης (ΝΕ), με την παράλληλη επέκταση των Ανισορροπιών, καθορίζονται επακριβώς, το περιεχόμενο της Ανταγωνιστικότητας των κρατών-μελών, η διασπαστική τάση ανάμεσα στην Οικονομική Αποτελεσματικότητα και την Κοινωνική Δικαιοσύνη και το Θεωρητικό πλαίσιο των Οικονομικών των ΝΕ, διερευνώντας τις αιτίες και τους προσδιοριστικούς παράγοντες όξυνσης των Μακροοικονομικών ανισορροπιών, με επακόλουθο την έναρξη και την εμβάθυνση της οικονομικής κρίσης. Το Γενικό Μέρος I, ολοκληρώνεται με μια σημαντική Μελέτη Περίπτωσης (Case Study 1), την συγκριτική αποτύπωση δύο χρονικών περιόδων, της «Ζώνης του Μάρκου» (1987-1992) και της «Ζώνης του Ευρώ» (2007-2012), εξάγοντας γόνιμα και χρήσιμα συμπεράσματα. Κατόπιν της άντλησης σημαντικών στοιχείων από την ανάλυση του Θεωρητικού πλαισίου του Γενικού Μέρους I, στο Ειδικό Μέρος της έρευνας, εξετάζεται και αναλύεται εμπειρικά, με την διεξαγωγή Οικονομετρικών ελέγχων (Panel Data Analysis), ο προσδιορισμός παραγόντων που επηρεάζουν μακροχρόνια το ΙΤΣ, δημιουργώντας ανισορροπίες και ευπάθεια, προσπαθώντας να αναδείξουμε τις αιτίες διεύρυνσης των Μακροοικονομικών ανισορροπιών ανάμεσα στα κράτη-μέλη, δηλαδή τον συνδυασμό ελλειμμάτων και πλεονασμάτων στα επιμέρους ΙΤΣ, τα οποία συνάμα, αποτυπώνουν διαφορές σε επίπεδο Ανταγωνιστικότητας. Η ανάλυσή μας, επικεντρώνεται σε ένα χαρακτηριστικό δείγμα επιλεγμένων κρατών-μελών της Ευρωζώνης, (Ευρώ (€) Βορράς: Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, και Ευρώ (€) Νότος: Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία), κατά την χρονική περίοδο 1987-2012. Ο σκοπός της παρούσας εμπειρικής εξέτασης, είναι διττός. Από την μία πλευρά, επιχειρώντας μια εμπειρική ταυτοποίηση των προσδιοριστικών παραγόντων επιρροής του ΙΤΣ, εξετάζεται και ο βαθμός στον οποίο οι πολιτικές της ΝΕ συμβάλλουν στην διαμόρφωση επίμονων ανισορροπιών στα ΙΤΣ, καθώς τα κράτη-μέλη τα οποία εξετάζονται, χαρακτηρίζονται από αυξημένη ετερογένεια και ποικιλομορφία μεταξύ τους, καθιστώντας την διαδικασία προσαρμογής σε περιόδους ασύμμετρων διαταραχών, επιβραδυντική. Από την άλλη πλευρά, εξετάζεται ο βαθμός στον οποίο η Χρηματοοικονομική ολοκλήρωση διαμέσου της Πιστωτικής επέκτασης και της αύξησης των κεφαλαιακών ροών, (γεγονός το οποίο διευκολύνει την πρόσβαση στην εξωτερική χρηματοδότηση των κρατών-μελών σε μια ΝΕ), συντελεί στην δημιουργία επίμονων ελλειμμάτων στα ΙΤΣ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Στο τελευταίο μέρος της έρευνας, το Γενικό Μέρος II, περιγράφεται και αναλύεται το πλαίσιο της Ανταγωνιστικότητας στις Οικονομίες του Ευρώ (€) Νότου και συγκεκριμένα, στα κράτη-μέλη που χρησιμοποιήθηκαν στο Ειδικό Μέρος της ερευνητικής εργασίας, (Ελλάδα - Ιταλία - Πορτογαλία), προκειμένου να προσδιοριστούν οι μακροχρόνιες ελλείψεις και ανεπάρκειες που προσδιορίζουν την πολυετή χαμηλή Ανταγωνιστικότητά τους, τα διευρυμένα ελλείμματα και την αύξηση του Δημοσίου χρέους, με συνέπεια την ένταξή τους στα προγράμματα προσαρμογής. Σκιαγραφώντας το Θεωρητικό πλαίσιο των Αγορών Εργασίας, τις τελευταίες εξελίξεις και τάσεις των μεταρρυθμίσεων που προωθούνται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, συνδυάζοντας τα δεδομένα από την Οικονομική Θεωρία (όπως περιγράφεται στο Γενικό Μέρος I) και εξετάζοντας, τόσο τα αποτελέσματα από την εμπειρική ανάλυση του Ειδικού Μέρους της έρευνας, όσο και το πεδίο των Διαρθρωτικών αδυναμιών των Οικονομιών του Ευρώ (€) Νότου, επιπρόσθετα, διενεργούμε μια Μελέτη Περίπτωσης (Case Study 2), αναφορικά με τις επιπτώσεις των προγραμμάτων Προσαρμογής στις Αγορές Εργασίας & την Ανταγωνιστικότητα του Ευρώ (€) Νότου. Τέλος, κατόπιν των συμπερασμάτων από το Γενικό και Ειδικό Μέρος της μελέτης, η έρευνα επεκτείνεται αποτυπώνοντας τις διευρυμένες ανισορροπίες των κρατών-μελών της Ευρωζώνης και στο Κοινωνικό πεδίο. Σκιαγραφώντας τους προσδιοριστικούς παράγοντες μετασχηματισμού των Οικονομικών και Κοινωνικών δομών στην Ευρωζώνη, παράλληλα, διενεργούμε μια Μελέτη Περίπτωσης (Case Study 3), αναφορικά με τις ροπές και τις τάσεις διαμόρφωσης του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου, στο πλαίσιο της διασπαστικής τάσης μεταξύ της Οικονομικής Αποτελεσματικότητας και της Κοινωνικής Δικαιοσύνης, καταλήγοντας σε ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις.