Τα κριτήρια δημοσιονομικής πειθαρχίας στην οικοδόμηση της Ευρωζώνης: η περίπτωση της Ελλάδας

Abstract

The criteria of fiscal discipline on the European edifice are the indicators upon which it was agreed and decided the control of whether the European Union member states fulfill their obligation about fiscal discipline. Many issues arise on the implementation of these criteria. The case of Greece demonstrates these issues with a lively way and reveals the challenges facing both the country and the EU on the way towards european integration. The aim of this thesis is the deeper understanding of these challenges as well as the formulation of thoughts that could help addressing them. This thesis analyses the provisions of EU law (primary and secondary) that impose fiscal discipline on the member states and determines the criteria of fiscal discipline. It reveals the intense political characteristics of the procedure of excessive deficit and the decisions taken under it, which have been manifested clearly in the case of Greece. It examines the economy and in particular the creation and evolution of Greek budget deficits during the period 1981-1994 and the final period 1994-2000, which led the country to enter the third stage of EMU. Then, the analysis of the period after joining the third stage of EMU and the EU intervention on the country's fiscal management follows, with key points the country's status “under surveillance” in the summer of 2004 and the spring of 2009 and as pinaccle the “Memorandum” after the breakout of the debt crisis. It should be noted that the adventure of Greece and mainly the need to protect the Euro has had as a consequence the anticipation and specification of the possibility of granting EU financial aid to a member state facing difficulties. Also, the two institutions that were born because of the Greek crisis are analysed, namely Regulation (EU) 407/2010 establishing the European financial stabilasation mechanism and the European Financial Stability Fund. Finally, it is highlighted the need for better coordination of the multilateral surveillance and the deepening of the preventive institutional framework of the Union with respect of the specificities of each member state economy as well as the need for the creation of European institutions capable of encountering the markets. Similarly, at national level, it is noted the degradation of the state and its economy and the need for restructuring taking into account the respect for human rights and welfare state.

Τα κριτήρια δημοσιονομικής πειθαρχίας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αποτελούν τους δείκτες με βάση τους οποίους συμφωνήθηκε και αποφασίστηκε να ελέγχεται εάν τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκπληρώνουν την υποχρέωσή τους να επιδεικνύουν δημοσιονομική πειθαρχία. Πολλά είναι τα ζητήματα που ανακύπτουν κατά την εφαρμογή των εν λόγω κριτηρίων στην πράξη. Η περίπτωση της Ελλάδας αναδεικνύει με γλαφυρό τρόπο τα ζητήματα αυτά και αποκαλύπτει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει τόσο η χώρα όσο και η Ένωση στην πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Σκοπός της διατριβής είναι η βαθύτερη κατανόηση των προκλήσεων που ανακύπτουν, καθώς και η διατύπωση σκέψεων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπισή τους. Η διατριβή αναλύει τις διατάξεις του δικαίου της Ένωσης (πρωτογενούς και παράγωγου) που επιβάλλουν την τήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας από τα κράτη μέλη και καθορίζουν τα κριτήρια δημοσιονομικής πειθαρχίας. Αποκαλύπτει τα έντονα πολιτικά χαρακτηριστικά της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος, αλλά και των αποφάσεων που λαμβάνονται στο πλαίσιο αυτής, τα οποία έχουν εκδηλωθεί καθαρά στην περίπτωση της Ελλάδας. Εξετάζει την οικονομία και ειδικότερα τη δημιουργία και εξέλιξη των δημοσιονομικών ελλειμμάτων της Ελλάδας κατά την περίοδο 1981-1994, και την περίοδο 1994-2000, που οδήγησε τη χώρα στην ένταξη στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ. Ακολουθεί η ανάλυση της περιόδου μετά την ένταξη στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ και της επέμβασης της Ένωσης στην οικονομική διαχείριση της χώρας, με βασικά σημεία τη θέση της χώρας σε «επιτήρηση» το καλοκαίρι του 2004 και την άνοιξη του 2009, και αποκορύφωμα τη σύναψη του «Μνημονίου» μετά την κρίση χρέους που ξέσπασε στη χώρα. Επισημαίνεται ότι η περιπέτεια της Ελλάδας, και κυρίως η ανάγκη προστασίας του Ευρώ, είχαν ως συνέπεια την επιδίωξη να προβλεφθεί και να προσδιοριστεί η δυνατότητα χορήγησης χρηματοδοτικής ενίσχυσης της Ένωσης σε κράτος μέλος που αντιμετωπίζει δυσκολίες. Αναλύονται οι δύο νέοι θεσμοί που γεννήθηκαν από την ελληνική κρίση, ήτοι ο Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 407/2010 για τη θέσπιση του ευρωπαϊκού μηχανισμού χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Τέλος επισημαίνεται η ανάγκη για καλύτερο συντονισμό της πολυμερούς εποπτείας και εμβάθυνση του προληπτικού θεσμικού πλαισίου της Ένωσης, με παράλληλο σεβασμό των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της οικονομίας κάθε κράτους μέλους, όπως και η ανάγκη δημιουργίας ευρωπαϊκών θεσμών ικανών να αποτελέσουν ανάχωμα στις ορέξεις των αγορών. Αντίστοιχα, σε εθνικό επίπεδο, σημειώνεται η αποδόμηση του κράτους και της οικονομίας του και η ανάγκη αναδιάρθρωσής του, μέσα όμως από το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κοινωνικού κράτους.