Τοπική κεραμική αρχαϊκών χρόνων από το νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής

Abstract

The archaic cemetery of Agia Paraskevi dates from the first half of the 6th to the first half of the 5th c. BC. The excavations revealed 428 archaic burials (plus seven more dating to the Hellenistic era). The deceased were placed in cist graves, monolithic sarcophagi, pit graves and pithos burials. The burials of the cemetery, which was excavated in its entirety, revealed a variety of grave goods: artefacts made of gold, silver, bronze, iron, ivory, amber etc. as well as significant amounts of pottery. The present study includes the 329 vessels of local pottery found inside the graves, belonging to the ceramic categories known as Grey and Painted Pottery. The burials also included a very large number of pottery vessels (Corinthian, Attic, eastern Ionian), which, though not incorporated in the present study as that would exceed its aims, proved invaluable for the safe and detailed dating of each burial and hence the local pottery found in it. The study examines the typology of the most popular shapes (exaleiptra, kantharoid kotylae, column kraters). The painted exaleiptra showed a clear typology, unlike their grey counterparts, which despite their large numbers, failed to do so. A clearly discernible typology was available for the kantharoid kotylae and the column kraters. The second part of the study examines the relationships among the various types of vessels and the relationship of the Grey and Painted pottery groups from Agia Paraskevi with other cemeteries near the Gulf of Salonica and the wider region of Macedonia.

Το αρχαϊκό νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής χρονολογείται από το πρώτο μισό του 6ου αιώνα π.Χ. ως το πρώτο μισό του 5ου αι. π.Χ. Η ανασκαφή του νεκροταφείου απέδωσε 428 αρχαϊκούς τάφους (και επτά ελληνιστικούς). Οι νεκροί θάβονταν σε κιβωτιόσχημους τάφους, μονολιθικές σαρκοφάγους, απλούς λάκκους και εγχυτρισμούς. Οι τάφοι του νεκροταφείου, του οποίου εντοπίστηκαν όλα τα πέρατα, άρα θεωρείται πλήρως ανασκαμμένο, περιείχαν κτερίσματα διαφόρων τύπων: αντικείμενα από χρυσό, άργυρο, χαλκό, σίδηρο, ελεφαντόδοντο, ήλεκτρο κ.α. καθώς και μεγάλες ποσότητες κεραμικής. Η παρούσα μελέτη περιλαμβάνει τα 329 αγγεία τοπικής παραγωγής που βρέθηκαν στους τάφους, που ανήκουν στις κατηγορίες της τεφρής και γραπτής κεραμικής. Στους τάφους του νεκροταφείου εντοπίστηκαν και μεγάλες εισαγμένων αγγείων (κορινθιακά, αττικά, ανατολικό-ιωνικά αγγεία) τα οποία παρότι δεν περιλαμβάνονται στη μελέτη, παρόλα αυτά η εξέτασή τους απέβη καταλυτική για την ασφαλή χρονολόγηση των τάφων και κατ’επέκταση των τοπικών αγγείων που συνανήκουν. Η μελέτη αρχικά ανιχνεύει την τυπολογία των τριών πολυπληθέστερων σχημάτων (εξάλειπτρα, κανθαροειδείς κοτύλες και κιονωτούς κρατήρες). Τα γραπτά εξάλειπτρα απέδωσαν τυπολογική διάκριση στο χρόνο ενώ τα τεφρά αντίστοιχα, παρότι πολυάριθμα, δεν απέδωσαν. Τυπολογική πορεία ανιχνεύτηκε όμως στις κανθαροειδείς κοτύλες και τους κιονωτούς κρατήρες. Στη συνέχεια τα στοιχεία του νεκροταφείου εξετάζονται στο σύνολό τους και εντοπίζονται οι σχέσεις ανάμεσα στα διαφορετικά σχήματα καθώς και η θέση των συγκεκριμένων σχημάτων και κατηγοριών κεραμικής σε σχέση με την τοπική κεραμική της αρχαϊκής Μακεδονίας στο σύνολό της, παρατηρώντας κοινά στοιχεία ή διαφορές με άλλα νεκροταφεία που έχουν ανασκαφεί στο μυχό του Θερμαϊκού κόλπου και την ευρύτερη βορειοελλαδική γεωγραφική ζώνη.