Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας στην ετοιμότητα για μαζικές καταστροφές

Abstract

Introduction: In recent years, mass disaster events occur more and more often, like the immigrants from Syria (2015), the ISIS terrorist attacks in Brussels (2016), the bloody New Year’s Eve of 2017 in Constantinople, which give the true dimension of the magnitude of the problem about a disaster, the losses, the need for crises management and the improvement of the knowledge for the crises management. Aim: The aim of this study is to investigate the way, the methods and the level, by which the health professionals are trained and to examihe the implementation of basic plans for addressing mass disasters. Moreover, this study investigates the qualitative and quantitative methods used by the crises management services, as wellas the specific roles of managers, in order to provide recommendations about their training.Methods: The sample of the study consisted of 1000 health professionals. However, 281 gave no written consent and as a result, the final study sample constituted of 719 health care professionals, working in Secondary and Tertiary Hospitals of the 6th Health District of Peloponnese, Ionian Islands, Epirus and Western Greece. In the first phase of the study, a new questionnaire was constructed, with theaid of the Hellenic Association on Crises Management in the Health Sector. In the second phase of the study, two educational interventions were carried out, one at the General Hospital of Tripoli and the other at the General Hospital of Corinth in May 2017, with total participation of 55 health professionals. A specifically formulated questionnaire was completed both before and after the educational intervention by the parficipants. The mean values, the standard deviations (SD), the medians and the interquartile ranges were used to describe the quantitative variables. The absolute (N) and the relative (%) frequencies were used to describe the qualitative variables. The McNemar test was used to compare the percentages of the participants who responded correctly to the pre- and post-intervention questions. For the comparison of the quantitative variables between the two groups, the non-parametric Mann-Whitney criterion was used. The correlation coefficient of Spearman (r) was used to test the relationship of the two quantitative variables. The correlation is considered low when the correlation coefficient (r) ranges from 0.1 to 0.3, moderate when the correlation coefficient ranges from 0.31 to 0.5 and high when the coefficient is greater than 0.5. In order to investigate the structure of the questionnaire, a “factor analysis” (Rotation Method: Varimax) was performed. The linear regression analysis using the stepwise procedure was also used to identify the independent factors related to the knowledge scores from which the dependency coefficients (β) and their standard errors (SE) were derived. The linear regression analysis was performed using logarithmic transformations. The significance levels are bilaterally and the statistical significance was set to 0.05. The statistical program SPSS 19.0 was used to perform the analysis.Results: 76.3% of the individuals in the total sample and 70.9% of the intervention sample were women. The majority of both samples were individuals with 20-30 years of service, 36.7% of the total sample and 40.5% of the intervention sample. The same percentage of participants (18.5%) in both samples had a position of responsibility. In addition, most individuals from both samples were nursing staff, 65.2% of the total sample and 87.0% of the intervention sample. Only 7.4% of the sample participated in the PERSEUS team. Also, 35.1% of the participants were aware of patient management procedures for highly contagious diseases. 9.0% knew the time and the procedure in activating an emergency plan and 10.0% knew where the hospital’s operations center was set in the event of a mass disaster.Knowledge and information on the preparedness for mass disasters differed in many cases depending on the gender of the participants. Also, in many cases it was found that nurses were more informed than the physicians, while most knowledgeable individuals seemed those who had many years of experience (p <0.05) and those who participated in the PERSEUS group (p <0.05).Conclusions: Health professionals deal with a significant number of accidents and disasters. In recent years, the plans for the management of mass disasters are used much more often by the health care professionals in relation to the past. Both ignorance and inadequate knowledge of the plans make it difficult to manage an oncoming mass disaster. Crises management teams need to have specific knowledge and skills. However, knowledge about crises management is inadecuate and this it must to be taught at all levels of education. Actually, education improves the level of knowledge and practices the crises managers. Therefore, health professionals must have constant education to regulurly update their knowledge about managing mass disasters.

Εισαγωγή: Τα τελευταία χρόνια, συμβαίνουν όλο και πιο συχνά συμβάντα μαζικών καταστροφών, όπως οι μετανάστες από την Συρία (2015), τα τρομοκρατικά χτυπήματα του ISIS στις Βρυξέλλες (2016), η αιματηρή πρωτοχρονιά του (2017) της Κων/πολης, τα οποία μας δίνουν την πραγματική διάσταση του μεγέθους του προβλήματος της καταστροφής, των απωλειών της ανάγκης διαχείρισης των κρίσεων και την καλλιέργεια της γνώσης για την διαχείριση των κρίσεων.Σκοπός: Η διερεύνηση του τρόπου, των μεθόδων και του επιπέδου, με τα οποία οι επαγγελματίες υγείας εκπαιδεύονται στην εφαρμογή βασικών σχεδίων αντιμετώπισης και διαχείρισης μαζικών καταστροφών και αντιμετώπισης των κρίσεων. Επιπλέον, διερευνώνται ο ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός της ζήτησης υπηρεσιών διαχείρισης κρίσεων και ο ρόλος των διαχειριστών, προκειμένου να διατυπωθούν προτάσεις για την εκπαίδευσή τους.Μεθοδολογία: Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 1000 επαγγελματίες υγείας εκ των οποίων 281 δεν έδωσαν συγκατάθεση συμπλήρωσης και κατά συνέπεια το τελικό δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 719 επαγγελματίες υγείας Δευτεροβάθμιων και Τριτοβάθμιων Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων της 6ης Υγειονομικής Περιφέρειας Πελοποννήσου Ιονίων Νήσων, Ηπείρου και Δυτικής Ελλάδας. Στην πρώτη φάση της μελέτης πραγματοποιήθηκε κατασκευή νέου ερωτηματολογίου το οποίο στηρίχθηκε στην βοήθεια της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Κρίσεων στον Τομέα Υγείας. Στη δεύτερη φάση της μελέτης, πραγματοποιήθηκαν δυο εκπαιδευτικές παρεμβάσεις: Μία εκπαιδευτική παρέμβαση στο Γενικό Νοσοκομείο Τρίπολης και μία στο Γενικό Νοσοκομείο Κορίνθου τον Μάιο του 2017 σε σύνολο 55 επαγγελματιών υγείας οι οποίες περιελάμβαναν την διανομή ειδικά διαμορφωμένου ερωτηματολογίου αξιολόγησης γνώσεων πριν και μετά την εκπαιδευτική παρέμβαση. Οι μέσες τιμές (mean), οι τυπικές αποκλίσεις (Standard Deviation=SD) και οι διάμεσοι (median) και τα ενδοτεταρτημοριακά εύρη (interquartile range) χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή των ποσοτικών μεταβλητών. Οι απόλυτες (Ν) και οι σχετικές (%) συχνότητες χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή των ποιοτικών μεταβλητών. Για τη σύγκριση των ποσοστών των συμμετεχόντων που απάντησαν σωστά στις ερωτήσεις γνώσεων πριν και μετά την παρέμβαση χρησιμοποιήθηκε το McNemar test. Για τη σύγκριση ποσοτικών μεταβλητών μεταξύ δυο ομάδων χρησιμοποιήθηκε το μη παραμετρικό κριτήριο Mann-Whitney. Για τον έλεγχο της σχέσης δυο ποσοτικών μεταβλητών χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής συσχέτισης του Spearman (r). Η συσχέτιση θεωρείται χαμηλή όταν ο συντελεστής συσχέτισης (r) κυμαίνεται από 0,1 έως 0,3, μέτρια όταν ο συντελεστής συσχέτισης κυμαίνεται από 0,31 έως 0,5 και υψηλή όταν ο συντελεστής είναι μεγαλύτερος από 0,5. Για την διερεύνηση της δομής του ερωτηματολογίου χρησιμοποιήθηκε “factor analysis” (Rotation Method: Varimax). Η ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης (linear regression analysis) με τη διαδικασία διαδοχικής ένταξης/αφαίρεσης (stepwise) χρησιμοποιήθηκε για την εύρεση ανεξάρτητων παραγόντων που σχετίζονται με τις βαθμολογίες γνώσεων από την οποία προέκυψαν συντελεστές εξάρτησης (β) και τα τυπικά σφάλματά τους (standard errors=SE). Η ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης έγινε με τη χρήση λογαριθμικών μετασχηματισμών. Τα επίπεδα σημαντικότητας είναι αμφίπλευρα και η στατιστική σημαντικότητα τέθηκε στο 0,05. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 19.0. Αποτελέσματα: Το 76,3% των ατόμων του συνολικού δείγματος και το 70,9% του δείγματος παρέμβασης ήταν γυναίκες. Η πλειοψηφία και των δύο δειγμάτων περιείχε άτομα με 20-30 έτη προϋπηρεσίας, με τα ποσοστά να είναι 36,7% και 40,5% για το συνολικό δείγμα και το δείγμα παρέμβασης αντίστοιχα. Το ίδιο ποσοστό συμμετεχόντων (18,5%) και στα δύο δείγματα είχαν θέση ευθύνης. Ακόμα, οι περισσότεροι από τα δύο δείγματα ήταν νοσηλευτικό προσωπικό, με τα ποσοστά να είναι 65,2% και 87,0% για το συνολικό δείγμα και το δείγμα παρέμβασης αντίστοιχα. Μόνο το 7,4% των συμμετεχόντων συμμετείχε στην ομάδα του ΠΕΡΣΕΑ. Επίσης, το 35,1% των συμμετεχόντων γνώριζε τις διαδικασίες διαχείρισης ασθενών σε εξαιρετικά μολυσματικά νοσήματα. Το 9,0% γνώριζε το χρόνο και τον τρόπο ενεργοποίησης ενός σχεδίου εκτάκτου ανάγκης και το 10,0% γνώριζε πού έχει οριστεί το κέντρο επιχειρήσεων του Νοσοκομείου, σε περίπτωση μαζικής καταστροφής.Η γνώση και ενημέρωση σχετικά με την ετοιμότητα για μαζικές καταστροφές διέφερε σε πολλές περιπτώσεις ανάλογα με το φύλο των συμμετεχόντων. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις βρέθηκε οι νοσηλευτές να είναι πιο ενημερωμένοι από τους γιατρούς, ενώ πιο ενημερωμένοι φάνηκαν αυτοί με τα υψηλότερα χρόνια προϋπηρεσίας (p<0.05) και αυτοί οι οποίοι συμμετείχαν στην ομάδα του ΠΕΡΣΕΑ (p<0.05).Συμπεράσματα: Οι επαγγελματίες υγείας αντιμετωπίζουν έναν σημαντικό αριθμό ατυχημάτων και καταστροφών. Επίσης τα επιχειρησιακά σχέδια διαχείρισης μαζικών καταστροφών, που διαχειρίζονται οι επαγγελματίες υγείας χρησιμοποιούνται πολύ ποιο συχνά τα τελευταία χρόνια σε σχέση με παλιότερα. Η άγνοια αλλά και η ανεπαρκής γνώση των σχεδίων καθιστά δύσκολη την διαχείριση μιας ενδεχόμενης μαζικής καταστροφής. Οι ομάδες διαχείρισης κρίσεων απαιτείται να διαθέτουν ιδιαίτερες γνώσεις και δεξιότητες. Η γνώση της διαχείρισης κρίσεων δεν είναι επαρκής σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης που απαιτείται από τις ανάγκες και πρέπει να διδάσκεται σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση βελτιώνει το επίπεδο των γνώσεων και των πρακτικών των διαχειριστών κρίσεων. Απαιτείται συνεχιζόμενη εκπαίδευση και επικαιροποίηση των γνώσεων.