Όψεις μεσολάβησης στη σύγχρονη τέχνη: οι συλλέκτες και οι γκαλερίστες

Abstract

The emergence of a work of art in the art market, but also of the artist himself in relation to his audience, constitutes a particularly complex procedure. Creation in itself does not merely concern the creator himself; instead, it is a notion which is broader and more complicated. To this effect, what is essential is that all those intermediaries who contribute and supplement the artist-work and the audience-reception connection be taken account of. It is an intricate network, and a chain of relationships and initiatives of specific factors who comprise the so-called ‘atypical academies’ and who mediate, thus promoting artists and establishing artistic values in the market and among institutions. Therefore, the purpose of the present thesis is not to study the artist-work and public-reception poles individually, and neither is it to criticise either of those poles, but with the assistance of Sociology of Mediation, the use of qualitative methods and the provision of multiple examples, which it offers, and with a post-critical descriptive and pragmatic approach, to decode the microsociological discipline of contemporary art and to interpret the complex role of such mediators in the world of art. Consequently it is deemed absolutely necessary that, within this sociological study, the ‘continuum’ be analysed, namely the correlations and the interaction in the apparent triadic relationship (art-audience-intermediaries), which, in essence, determines and ‘co-shapes’ artistic reality. The analysis of the specific ‘paradox of mediation’ is being researched into in Greece, in Athens in particular, in comparison to the standards of the rest of Europe and regards the period between 1990 and 2015, in the domain of contemporary art. Its focus in on mediation aspects and, to be more precise, it opts for those of gallerists and art collectors as decisive parameters in the contemporary art scene.

Η ανάδειξη ενός καλλιτεχνικού έργου στην αγορά της τέχνης και του ίδιου του καλλιτέχνη στη σχέση του με το κοινό καθίστανται ιδιαίτερα σύνθετες διαδικασίες. Η δημιουργία δεν αφορά απλά στον ίδιο τον δημιουργό καθ’ εαυτόν, αλλά είναι κάτι πολύ ευρύτερο και πολύπλοκο. Για αυτόν τον λόγο, είναι ανάγκη να συνυπολογισθούν όλοι εκείνοι οι ενδιάμεσοι δρώντες που συμβάλλουν και συμπληρώνουν την ακολουθία καλλιτέχνη- έργου και κοινό- πρόσληψη. Πρόκειται για ένα πολυποίκιλο δίκτυο και μια αλυσίδα σχέσεων και πρωτοβουλιών, συγκεκριμένων παραγόντων, που απαρτίζουν τις λεγόμενες «άτυπες ακαδημίες», οι οποίοι μεσολαβούν, προβάλλοντας τους καλλιτέχνες και καθιερώνοντας τις καλλιτεχνικές αξίες στην αγορά και στους θεσμούς. Επομένως, η προβληματική της παρούσας εργασίας δεν είναι ούτε να εξετάσει μεμονωμένα τους δύο πόλους, καλλιτέχνη-έργο και κοινό-πρόσληψη, ούτε να ασκήσει κριτική στον καθένα από αυτούς, αλλά με την αρωγή της κοινωνιολογίας της μεσολάβησης, τη χρήση ποιοτικών μεθόδων της και την παροχή των πολλαπλών παραδειγμάτων, που αυτή προσφέρει, με μετα-κριτική, περιγραφική και πραγματιστική προσέγγιση να αποκρυπτογραφήσει τον μικροκοινωνιολογικό χώρο της σύγχρονης τέχνης και να ερμηνεύσει τον σύνθετο ρόλο αυτών των διαμεσολαβητών στον κόσμο της τέχνης. Οπότε, κρίνεται ουσιώδες με την κοινωνιολογική έρευνα να αναλυθεί το continuum, η συνέχεια δηλαδή, οι συσχετισμοί και οι αλληλεπιδράσεις της διαφαινόμενης τριαδικής σχέσης (έργο- κοινό- διαμεσολαβητές), η οποία ουσιαστικά καθορίζει και συν-δημιουργεί την καλλιτεχνική πραγματικότητα. Η ανάλυση του συγκεκριμένου παραδόξου της μεσολάβησης διερευνάται στην Ελλάδα, ειδικότερα δε στην Αθήνα, συγκριτικά προς τα πρότυπα της υπόλοιπης Ευρώπης, κατά τη διάρκεια της εικοσιπενταετίας 1990-2015, στο χώρο της σύγχρονης τέχνης. Εστιάζεται σε όψεις μεσολάβησης, και πιο συγκεκριμένα επιλέγοντας αυτές των γκαλεριστών και των συλλεκτών ως καθοριστικών στη διαμόρφωση της σύγχρονης καλλιτεχνικής σκηνής.

L'émergence d'une œuvre d'art sur le marché de l'art et l'artiste lui-même en relation avec le public deviennent des processus de plus en plus complexes. La création ne concerne pas seulement le créateur lui-même, mais c'est quelque chose de beaucoup plus vaste et complexe. Pour cette raison, il est nécessaire de prendre en compte tous les acteurs intermédiaires qui contribuent et complètent la séquence artiste-travail et public-perception. Il s’agit d’ un réseau diversifié et une chaîne de relations et d’initiatives, d’agents spécifiques, qui constituent les «académies informelles», agissant en tant que médiateurs, contribuant à la promotion des artistes et établissant les valeurs artistiques sur le marché et les institutions. Par conséquent, la problématique du présent travail n’est pas d’examiner les deux pôles individuellement, artiste-oeuvre et public-perception, ni de critiquer chacun d’entre eux, mais à l'aide de sociologie de la médiation, de l’exploitation de ses méthodes qualitatives et de des nombreux exemples qu’elle offer, avec une approche post-critique, descriptive et pragmatique pour pouvoir déchiffrer l'espace microcosmique de l'art contemporain et interpréter le rôle complexe de ces médiateurs dans le monde de l’ art. Par conséquent, il est essentiel dans le terrain des recherches sociologiques de tenter à analyser le continuum, c'est-à-dire les continuités et les interactions de la relation triadique émergente (oeuvre-médiateur-public), qui définit essentiellement et co-crée la réalité artistique. L'analyse de ce paradoxe particulier de la médiation est explorée en Grèce, et notamment à Athènes, en comparaison avec les modèles observés dans le reste de l'Europe, au cours de la période 1990-2015, dans le secteur de l'art contemporain. Il se concentre les aspects de la médiation, et plus particulièrement en choissisant ceux des galeristes et des collectionneurs, acteurs décisifs pour la formation de la scène artistique contemporaine.