Η ζωντανή εμπειρία του μαθήματος της φυσικής αγωγής στο δημοτικό σχολείο

Abstract

The present research study carries a pedagogical interest towards the physical education lesson in primary school. By putting at the centre of attention five physical education class periods as they were experienced by two physical education teachers and six children, the present study seeks to reveal insights which are useful to all those who carry pedagogical sensitivities both as persons and as professionals of practice. The purpose is to become more thoughtful and tactful towards every single child they meet in specific conditions in their life and in their profession. Deriving from phenomenological assumptions the present research followed the methodological suggestions of Max van Manen (1990; 2014). The philosophical method of reduction process, the philological method of vocative dimension and the empirical methods of close observation and phenomenological conversational interview were employed. Five physical education class periods in two primary schools in which the researcher participated along with the children, were observed. Also, the two physical education teachers and six children who participated in these periods were interviewed regarding their relevant experience. Particular emphasis was placed on questions in order to denote how the physical education lesson constituted a lived experience for those persons. That is, the whole research process was based upon the five existential categories of lived space, lived time, lived body, lived relationships and lived material.The findings of this study denote unique pedagogical strands of the physical education lesson which could universally support the adults who carry a pedagogical role in the school context and in other contexts as well. In the first part of the final text the lived experience descriptions of the five physical education class periods are presented. In the second and the third parts a hermeneutical analysis regarding how the lived experience of physical education lesson provides a specific type of pedagogical understanding in which the adults perceive themselves as responsible for the children while they often stand aporetically what is supposed to be good for them. Through phenomenological writing the final text points towards hermeneutical interpretations as essentially sensitive regarding their pedagogical character and which are revealed through the specific conditions of the physical education lesson. These interpretations are presented with respect to each of the five existential categories. Given the fact that the existential categories do not stand independently but interact with each other, two essential pedagogical themes are phenomenologically presented as they revealed themselves in the context of the physical education lesson. These are: The play and the care. The proposals from this study focus on the complementary function between the methodology of the phenomenological design and other research methodologies by aiming at the universal understanding of the phenomena. Also, the proposals point towards policy decisions so as the Science of Physical Education to become more widely accepted within society amongst the Sciences of Education.

Η παρούσα ερευνητική μελέτη αφορά σε παιδαγωγικό ενδιαφέρον του μαθήματος της φυσικής αγωγής στο δημοτικό σχολείο. Με επίκεντρο πέντε διδακτικές ώρες έτσι όπως δόθηκαν στην εμπειρία για λογαριασμό δύο γυμναστριών και έξι παιδιών στο πλαίσιο του μαθήματος της φυσικής αγωγής σε δύο δημοτικά σχολεία, η παρούσα μελέτη επιδιώκει να αποκαλύψει ενοράσεις χρήσιμες για τον κάθε ένα και την κάθε μία που φέρει παιδαγωγικές ευαισθησίες τόσο ως πρόσωπο αλλά και ως επαγγελματίας της πράξης. Σκοπός είναι οι ενοράσεις αυτές να καταστήσουν τους ενηλίκους ικανούς να στέκονται με περισσότερη περίσκεψη και διάκριση σε σχέση με το κάθε παιδί που συναντούν σε συγκεκριμένες συνθήκες στη ζωή και στο επάγγελμά τους. Εκκινώντας από φαινομενολογικές παραδοχές η παρούσα έρευνα ακολούθησε τις μεθοδολογικές προτάσεις του Max van Manen (1990; 2014). Υιοθετήθηκαν η φιλοσοφική μέθοδος της αναγωγής, η φιλολογική μέθοδος της κλητικής διάστασης και οι εμπειρικές μέθοδοι της εγγύς παρατήρησης και της φαινομενολογικής συνέντευξης εν είδει συζήτησης. Πραγματοποιήθηκε παρατήρηση πέντε διδακτικών ωρών του μαθήματος της φυσικής αγωγής σε δύο δημοτικά σχολεία όπου συμμετείχε μαζί με τα παιδιά και η ερευνήτρια. Κατόπιν δύο γυμνάστριες και έξι παιδιά από τα μαθήματα αυτά παραχώρησαν συνεντεύξεις σχετικά με το πώς βίωσαν την εμπειρία της συμμετοχής τους σε αυτά. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε σε ερωτήσεις έτσι ώστε να αναδειχθεί ο τρόπος με τον οποίο το μάθημα της φυσικής αγωγής συνιστούσε ζωντανή εμπειρία για λογαριασμό των συμμετεχόντων και των συμμετεχουσών. Αυτό σημαίνει ότι η διαδικασία κινήθηκε με βάση τις πέντε υπαρξιακές κατηγορίες του ζωντανού χώρου, του ζωντανού χρόνου, του ζωντανού σώματος, των ζωντανών σχέσεων και της ζωντανής ύλης. Τα ευρήματα της παρούσας έρευνας αναδεικνύουν μοναδικές παιδαγωγικές πτυχές του μαθήματος της φυσικής αγωγής που μπορούν να στηρίξουν καθολικά τους ενηλίκους που φέρουν παιδαγωγικό ρόλο τόσο στο σχολείο όσο και αλλού. Το τελικό κείμενο που συντάχθηκε περιλαμβάνει ένα μέρος όπου παρουσιάζονται οι ζωντανές περιγραφές των εν λόγω μαθημάτων της φυσικής αγωγής. Περιλαμβάνει επίσης δύο μέρη ερμηνευτικών αναλύσεων σχετικά με το πώς η ζωντανή εμπειρία του μαθήματος της φυσικής αγωγής παρέχει το ιδιαίτερο εκείνο είδος παιδαγωγικής κατανόησης όταν οι ενήλικοι θεωρούν τους εαυτούς τους υπεύθυνους για τα παιδιά ενώ συχνά απορούν για το τι συνιστά το καλό για εκείνα. Μέσα από μια προσπάθεια φαινομενολογικού ύφους γραφής το τελικό κείμενο αποκαλύπτει ερμηνείες ουσιαστικές ως προς τον παιδαγωγικό τους χαρακτήρα που αναδεικνύουν οι ιδιαίτερες συνθήκες του μαθήματος της φυσικής αγωγής. Αυτές παρουσιάζονται σε αναφορά με την κάθε μία από τις πέντε υπαρξιακές κατηγορίες. Επίσης δεδομένου ότι οι υπαρξιακές κατηγορίες δεν υπάρχουν αυτόνομα αλλά αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, παρουσιάζονται φαινομενολογικά και δύο ουσιαστικά παιδαγωγικά θέματα έτσι όπως αποκαλύφθηκαν στο πλαίσιο του μαθήματος της φυσικής αγωγής: Το παιχνίδι και η φροντίδα. Προσανατολισμένοι στο μέλλον οι προτάσεις που προκύπτουν από την παρούσα έρευνα επικεντρώνουν στη συμπληρωματική λειτουργία μεταξύ του φαινομενολογικού μεθοδολογικού σχεδιασμού και οποιουδήποτε άλλου ερευνητικού μεθοδολογικού σχεδιασμού στοχεύοντας στην καθολική κατανόηση των φαινομένων που μας περιβάλλουν. Επίσης οι προτάσεις αφορούν και σε πολιτικές αποφάσεις προκειμένου για την ευρύτερη αποδοχή και αναγνώριση της Επιστήμης της Φυσικής Αγωγής ως μία από τις Επιστήμες της Αγωγής στην κοινωνία.