Τα παράπονα υποκειμενικής υγείας των Ελλήνων εφήβων μαθητών και διερεύνηση των σχετιζόμενων με αυτά παραγόντων

Abstract

Subjective health complaints (SHC) is a general term that describes a variety of common healthsymptoms experienced by the individual without pathological signs or where the pathologicalfindings are disproportionate to the illness experience. The main aim of the present thesis wasto explore the relationships among SHC and a number of individual, family and social factors. Asecondary aim was to assess the psychometric properties of the Greek version of the HBSCSCLinstrument, which was used for SHC assessment.The study was conducted within the framework of the KIDSCREEN study. Self-reportedquestionnaires were administered to a Greek, nationwide, random, school-based sample ofpupils aged 12-18 years old and their parents. A total of 1194 completed questionnaires werereturned. Bivariate analyses and multiple linear and logistic regression models were performedin order to investigate the associations of SHC with a number of socio-demographic, individual,family and social factors. The assessment of the HBSC-SCL psychometric properties involved:a) a confirmatory factor analysis (CFA) in order to test its construct validity, b) internalconsistency reliability by calculating the Cronbach α coefficient, c) gender and age effects, d)convergent validity by investigating the correlation of HBSC-SCL with the KIDSCREEN-52 ande) discriminant validity by exploring associations with health-related factors (chronic diseases,excess weight).The psychometric assessment of the HBSC-SCL showed that a) a model of two significantlycorrelated factors (somatic and psychological) fitted the data reasonably well and b) acceptablepsychometric properties, except from discriminant validity which should be re-assessed by usingnon self-reported data. In investigating the associations among SHC and a number of sociodemographic,individual, family and social life-related factors, the most robust associations wereshown for gender, age, family affluence, perceived quality of financial resources, Health RelatedQuality of Life, emotional/behavioural difficulties, smoking, binge drinking, perceived parentalmental health, parent-adolescent relationship, parent’s solicitous response to child’s symptoms,as well as adolescent’s perception regarding his/her wellbeing and functioning in the family,school and peer milieu.The present thesis encourages the use of the HBSC-SCL in large scale community studies, asa useful mental health screening instrument. However, further research is needed to assess itsdiscriminant validity. The major conclusion highlights the need of a multi- and inter-disciplinaryapproach to adolescent psychosomatic health and adjustment, since a variety of individual andsocial factors were significantly associated with self-reported SHC. Unraveling the complexitiesof adolescent psychosomatic ill-health could be a useful tool in designing age-appropriate,community and clinical interventions aiming to promote adolescent psychosomatic health andadjustment.

Τα Παράπονα Υποκειμενικής Υγείας (ΠΥΥ) αναφέρονται σε κοινά συμπτώματα σωματικής ή/καιψυχολογικής φύσης για τα οποία δεν υπάρχει ακριβής ή επαρκής αιτιολογία και διάγνωση.Βασικός στόχος της παρούσας διατριβής ήταν η διερεύνηση των παραγόντων από το ατομικό,οικογενειακό και κοινωνικό πλαίσιο λειτουργίας του εφήβου ως προς τις σχέσεις τους με ταΠΥΥ. Επιμέρους στόχο αποτέλεσε η εκτίμηση των ψυχομετρικών ιδιοτήτων της ελληνικήςέκδοσης της κλίμακας HBSC-SCL που χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση των ΠΥΥ.Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος KIDSCREEN και αφορούσε στησυμπλήρωση ερωτηματολογίων αυτοαναφοράς από ένα τυχαίο, πολυπληθές δείγμα μαθητώνηλικίας 12-18 ετών και των γονιών τους από όλη την Ελλάδα. Επιστράφησαν συνολικά 1194 ερωτηματολόγια. Διμεταβλητές αναλύσεις και μοντέλα πολλαπλής γραμμικής και λογιστικήςπαλινδρόμησης χρησιμοποιήθηκαν για την διερεύνηση των σχέσεων των ΠΥΥ των εφήβων μεέναν αριθμό κοινωνικοδημογραφικών, ατομικών, οικογενειακών και κοινωνικών παραγόντων. Οψυχομετρικός έλεγχος της κλίμακας μέτρησης των ΠΥΥ συμπεριέλαβε την επιβεβαιωτικήπαραγοντική ανάλυση για τον έλεγχο της εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής, τηναξιοπιστία εσωτερικής συνοχής μέσω υπολογισμού του συντελεστή Cronbach α, τις επιδράσειςτου φύλου και της ηλικίας και την συντρέχουσα και διακριτική της εγκυρότητα μέσω διερεύνησηςτων σχέσεων της κλίμακας με το ερωτηματολόγιο για την ΠΖσΥ KIDSCREEN-52 για τη μενπρώτη και με εργαλεία εκτίμησης της ύπαρξης χρόνιας ασθένειας και υπερβολικού βάρους γιατην δεύτερη.Ο ψυχομετρικός έλεγχος της ελληνική εκδοχής της κλίμακας HBSC-SCL έδειξε την ύπαρξη δύουποκείμενων, σημαντικά αλληλοσυσχετιζόμενων διαστάσεων (σωματική – ψυχολογική). Ηκλίμακα εμφάνισε ικανοποιητικές ψυχομετρικές ιδιότητες σε όλες τις υπό εξέταση παραμέτρους,εκτός της διακριτικής εγκυρότητας, εύρημα που χρήζει επιβεβαίωσης μέσω της χρήσης μηαυτοαναφορικών δεδομένων. Αναφορικά με τις σχέσεις των ΠΥΥ με αριθμόκοινωνικοδημογραφικών, ατομικών, οικογενειακών και κοινωνικών παραγόντων, οι ισχυρότερεςσχέσεις σημειώθηκαν για το φύλο, την ηλικία, την οικογενειακή οικονομική ευημερία, τηνυποκειμενική αντίληψη του εφήβου για την ποιότητα των διαθέσιμων οικονομικών του πόρων,την Ποιότητα Ζωής που σχετίζεται με την Υγεία, τις συναισθηματικές/συμπεριφορικές δυσκολίες,το κάπνισμα και την περιστασιακά υπερβολική χρήση αλκοόλ, την υποκειμενικά αντιληπτήψυχική κατάσταση του γονέα, τις σχέσεις γονέα-εφήβου, την ανησυχία του γονέα αναφορικά μετα συμπτώματα του εφήβου, καθώς και την υποκειμενικά αντιληπτή ευεξία και λειτουργικότητατου εφήβου στο πλαίσιο της οικογένειας, του σχολείου και των ομηλίκων.Η παρούσα διατριβή προσέφερε ενθαρρυντικά αποτελέσματα για τη συνέχιση της χρήσης τηςκλίμακας HBSC-SCL ως ένα εύχρηστο εργαλείο διαλογής ψυχικής υγείας για μελέτες μεγάληςκλίμακας. Βασικό συμπέρασμα συνιστά η αναγκαιότητα διεπιστημονικής προσέγγισης τηςψυχοσωματικής υγείας και προσαρμογής κατά την εφηβική περίοδο, καθώς τααυτοαναφερόμενα ΠΥΥ εμφάνισαν σημαντικές συσχετίσεις με παράγοντες που αφορούν τόσοστον ίδιο τον έφηβο όσο και στο κοινωνικό του πλαίσιο. Η αναγνώριση και διευκρίνηση τηςπολυπλοκότητας της εφηβικής ψυχοσωματικής υγείας–ασθένειας θα μπορούσε να εμπλουτίσειτον σχεδιασμό ηλικιακά κατάλληλων, κοινοτικών και κλινικών παρεμβάσεων για την προαγωγήτης ψυχοσωματικής υγείας και προσαρμογής του εφήβου.