Η μαρτυρία των μεταλλικών αντικειμένων από τα κάστρα Χλεμούτσι, Γλαρέντζα και άλλες θέσεις της φραγκικής Ηλείας: όψεις της ζωής των Φράγκων του πριγκιπάτου της Αχαΐας

Abstract

The Dissertation was based on the study of a group of everyday life metal objects dated to the Frankish period of Peloponnesus (1205-1428). The metal finds derived from recent excavations and field survey at the castles of Chlemoutsi, Glarentza, as well as other medieval sites of Elis province. The finds have been classified according to their use in distinct categories; Arms and armour, horse trapping, dress accessories, household devices (including entities for house security, lighting devices, metal kitchen utensils, sewing and clothing equipment), tools and fitments as well as trade equipment. A large number of iron nails and metal plates, dated to the Frankish period due to excavation data, are listed to two separate appendixes. Subsequently, the metal finds in conjunction with contemporary written sources and the iconography, were the foothold for the examination of aspects of everyday life in the Frankish ‘Principality of Achaea’. The warriors of the state were protected during fights, with chain mail and additional reinforcing of either metal or leather plates. Lance and sword were the main weapons of the knight. Arrows and crossbows enjoyed vast distribution in the lower military rows. A considerable number of horse trapping, mainly spurs and horseshoes, attests for the intensive use of warhorses as well as animals for transportation. The higher social ranks of the Principality were dressed according to the contemporary dressing code of western Europe and especially nearby Italy; from the 14th century on the outer garments, of both male and female, tended to be more well-fitting and stylish and strapped with belts. The household equipment that was brought to light covered almost all basic human needs; the research process suggested the use of simple furnishings, the usage of oil and wax for lighting, eating habits in accordance with food supplies of the region, sewing and clothing as main household activity. A great number of nails and metal plates implicate the temporary use of metal workshops to cover the simplest needs of the citizens. The funerary habits of the upper social classes of Glarentza were in accordance with similar practices spread all over the medieval Christian world. Finally, recent excavations as well as the metal finds configured, the well attested from the written sources, importance of Glarentza as a commercial crossroad of the late Middle Ages.

Η διατριβή εξετάζει ένα σύνολο μεταλλικών αντικειμένων καθημερινής χρήσης, που χρονολογούνται στην πλειοψηφία τους στην περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Πελοπόννησο (1205-1428) και προέρχονται από ανασκαφική δραστηριότητα και επιφανειακή έρευνα στα κάστρα Χλεμούτσι, Γλαρέντζα και σε άλλες μεσαιωνικές θέσεις του νομού Ηλείας. Τα ευρήματα κατατάσσονται με βάση τη χρήση τους στις εξής ενότητες: Θωράκιση και οπλισμός, ιπποσκευή, στοιχεία ένδυσης, υπόδησης και καλλωπισμού, οικοσκευή (με ενότητες για την ασφάλεια και τον φωτισμό του νοικοκυριού, στοιχεία του μεταλλικού εξοπλισμού του μαγειρείου, είδη ραπτικής και ύφανσης) και ακόμη εργαλεία, εξαρτήματα και σύνεργα του εμπορίου. Σε δυο ξεχωριστά παραρτήματα εντάσσονται καρφιά και ελάσματα που χρονολογούνται με ανασκαφικά κριτήρια στην περίοδο της Φραγκοκρατίας.Ακολούθως, με αφορμή τα μεταλλικά ευρήματα εξετάζονται όψεις της καθημερινής ζωής στο φραγκικό πριγκιπάτο. Διαπιστώνεται ότι οι ιππότες της Αχαΐας χρησιμοποίησαν αλυσιδωτή θωράκιση με πρόσθετη εξασφάλιση από επίπεδα μεταλλικά ή δερμάτινα στοιχεία. Λόγχη και ξίφος ήταν τα κύρια όπλα των ιπποτών. Τόξα και βαλλιστρίδες χρησιμοποιήθηκαν κυρίως από τη χαμηλότερη στρατιωτική ιεραρχία. Μεγάλος αριθμός στοιχείων ιπποσκευής, κυρίως σπιρούνια και πέταλα, μαρτυρά διευρυμένη χρήση πολεμικών αλόγων και υποζυγίων. Η ενδυμασία των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων ήταν συμβατή με τις σύγχρονες τάσεις της δυτικής Ευρώπης και κυρίως της Ιταλίας. Διαπιστώνεται, σταδιακά από τον 14ο αιώνα και εξής, η χρήση από άνδρες και γυναίκες περισσότερο εφαρμοστών εξωτερικών ενδυμάτων που στερεώνονταν με ζωνάρια. Τα στοιχεία της οικοσκευής μαρτυρούν συνήθειες διαβίωσης κοινές σε ολόκληρο το μεσαιωνικό κόσμο κατά τον ύστερο Μεσαίωνα (λιτή επίπλωση, λάδι και κερί ως κύρια φωτιστικά μέσα, διατροφικές συνήθειες βασισμένες στις εγχώριες πρώτες ύλες, ραπτική και ύφανση στο πλαίσιο οικοτεχνικής απασχόλησης). Ο μεγάλος αριθμός καρφιών και ελασμάτων πιστοποιεί τουλάχιστον περιοδικές εγκαταστάσεις σιδηρουργείων. Οι ταφικές συνήθειες των αστών της Γλαρέντζας αντιστοιχούν στο μεσαιωνικό τυπικό της ταφής, κοινό σε όλο το χριστιανικό κόσμο. Τέλος, ο γνωστός από τις πηγές, εμπορικός χαρακτήρας του λιμανιού της Γλαρέντζας, διαπιστώθηκε κατά τις ανασκαφές και αποτυπώθηκε σε ενδεικτικά μεταλλικά ευρήματα εμπορικής δραστηριότητας.