Πανώλη ένα μείζον λοιμώδες νόσημα: η επιδημιολογία της ανά τους αιώνες

Abstract

This study covered the epidemiology of plague throughout history. Plague cases and plague distribution by continent in the 20th and 21st century were analyzed and all the natural foci of the disease were documented. An analysis of plague statistics and trends was made for the periods of 1954-1997 and 1998-210.The epidemiology of the disease was described thoroughly. All the up-to-date data about the infectious agent, the host, the reservoir, the vector, the risk factors and the mode of transmission were documented. Among the others, an extra attention was paid to clinical manifestation, laboratory diagnosis, treatment and prevention of plague. This study provided accurate historical information about the three major plague pandemics in a consistent format that allowed to gain information about the time, the place the scale of the epidemic and how the contemporaries understood and responded to it.The aim of this study was to focus on the era of bioterrorism, to evaluate the risk of a potential use of plague as a biological weapon and to propose control measures in order to improve the medical and public health response to an outbreak of plague following the use of a biological weapon. In order to evaluate the risk of a potential use of plague as a biological weapon a realistic case scenario of a liberated use of an aerosolized form of Yersinia pestis was developed. The outcome of the scenario was based on epidemiological factors such as the incubation period, the basic reproduction number, the attack rate, the infectious period and the lethality of pneumonic plague.The conclusion is that Yersinia pestis, the causative agent of plague, is one of the most serious biological agents for a terrorist attack. Given the availability of Y pestis around the world, capacity for its mass production and aerosol dissemination, difficulty in preventing such activities, high fatality rate of pneumonic plague, and potential for secondary spread of cases during an epidemic (basic reproductive number approximately close to 1.3), the potential use of plague as a biological weapon is of great concern.In the era of bioterrorism, several other issues have to be addressed. The medical community as well as the public should be educated about the basic infectious disease epidemiology and control measures to increase the possibility of a calm and reasoned response if an outbreak should occur.Furthermore, improved culture methods, biosafety facilities, and methods for susceptibility testing are necessary to allow for a more rapid identification of diseases such as plague. Continuous efforts should be made to seek new treatment modalities. This last concern is of great importance, since concerns about bioengineered organisms have been raised.

Η παρούσα μελέτη κάλυψε τα επιδημιολογικά δεδομένα της πανώλης διαχρονικά. Παρουσιάστηκε η συχνότητα και η γεωγραφική κατανομή της νόσου από τις αρχές του εικοστού αιώνα μέχρι σήμερα, χαρτογραφήθηκαν οι φυσικές εστίες της νόσου και αποτυπώθηκαν οι τάσεις για τις περιόδους 1954-1997 και 1998-2010. Καταγράφηκαν τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα της νόσου για τον λοιμώδη παράγοντα, τα υποδόχα, τους φορείς, τον τρόπο μετάδοσης, την κλινική εικόνα, τη διάγνωση, τη θεραπεία και την προφύλαξη. Παρουσιάστηκαν οι τρεις σημαντικές πανδημίες πανώλης στην ανθρώπινη ιστορία, σύμφωνα με τρεις βασικούς άξονες, τη χρονολογική και γεωγραφική κατανομή, την αντιμετώπιση της επιδημίας και τις επιπτώσεις που προκλήθηκαν.Σκοπός της μελέτης ήταν να επικεντρωθεί στο σύγχρονο πεδίο της βιοτρομοκρατίας και να αποτυπώσει την σημασία της πανώλης ως δυνητικού θανατηφόρου όπλου σε περίπτωση βιολογικού πολέμου και να προτείνει μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης ενός συμβάντος ηθελημένης χρήσης μικροβίου. Για να αξιολογηθεί το μικρόβιο της πανώλης ως παράγοντας βιοτρομοκρατίας,κατασκευάστηκε ένα σενάριο ηθελημένης χρήσης αερολύματος πανώλης και η έκβασή του βασίστηκε σε βασικά επιδημιολογικά χαρακτηριστικά του μικροβίου όπως ο βασικός αναπαραγωγικός αριθμός, η περίοδος επώασης, η περίοδος μεταδοτικότητας, ο δείκτης προσβολής και η θνητότητα της πνευμονικής πανώλης.Τα συμπεράσματα που εξήχθησαν είναι οτι η πνευμονική πανώλη αποτελεί βασικό παράγοντα δημιουργίας βιολογικού όπλου καθώς υπάρχει στη φύση, μπορεί να απομονωθεί και να καλλιεργηθεί στο εργαστήριο, μεταδίδεται εύκολα με βασικό αναπαραγωγικό αριθμό περίπου 1.3 (με διακύμανση 3.1), προκαλεί υψηλή θνησιμότητα και μπορεί να δημιουργήσει πανικό στην κοινωνία.Κλειδί στην αντιμετώπιση ενός ενδεχομένου ηθελημένης χρήσης του μικροβίου για πρόκληση μαζικών απωλειών, είναι η σωστή οργάνωση της κοινωνίας. Τόσο η ιατρική κοινότητα όσο και οι πολίτες πρέπει να είναι ορθά ενημερωμένοι για την επιδημιολογία της νόσου και τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης ώστε να επιτευχθεί μία πιο ήρεμη και λογική αντίδραση σε μία ενδεχόμενη απειλή. Επιπλέον, οι υγειονομικές αρχές θα πρέπει να διαθέτουν κατάλληλα σχέδια ετοιμότητας σε περίπτωση συμβάντος βιοτρομοκρατίας, ώστε με σωστό συντονισμό να μειωθούν οι βλάβες. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στη γρήγορη ανίχνευση και ταυτοποίηση της νόσου με τη βελτίωση των διαγνωστικών μέσων. Σημαντικές προσπάθειες πρέπει να γίνουν και στη θεραπεία της νόσου. Ένα αμυντικό σχέδιο που βασίζεται στη χορήγηση της υπάρχουσας αντιμικροβιακής θεραπείας είναι σαθρό καθώς ήδη έχουν εμφανιστεί στη φύση στελέχη ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Επιπλέον, μέσω γενετικής μηχανικής μπορούν να κατασκευαστούν στελέχη με υψηλή παθογονικότητα και αντοχή στα αντιβιοτικά. Επομένως είναι πολύ σημαντικό να υπάρξουν φάρμακα κατάλληλα για ανθεκτικά στελέχη αλλά και να δημιουργηθούν ερευνητικά προγράμματα με στόχο τη δημιουργία εμβολίου για την προστασία του κοινού σε ανθεκτικά στελέχη πανώλης.