Διερεύνηση της καθιστικής συμπεριφοράς των εφήβων ηλικίας 13-15 ετών: συσχετίσεις με ατομικούς, ψυχοκοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες

Abstract

The aim of the present study was: a) to evaluate adolescents’ sedentary behavior aged 13 to 15 years old, b) to investigate whether the factors of the theory of planned behavior can be predictors in adolescents’ sedentary behaviors and c) to investigate the psychosocial and environmental factors associated with adolescents screen use. A sample of 1141 adolescents (548 boys and 593 girls), as well as their parents, participated in this survey (347 men and 794 women). In order to investigate the associations between psychosocial and environmental factors and adolescents sedentary behaviors, students and their parents completed self-reported questionnaires that were distributed to high schools nationwide. The assessment of sedentary behavior was conducted through the Adolescent Sedentary Behavior Questionnaire (ASBQ). The most popular adolescents sedentary activities in their free time were computer use (boys: 89 ± 70.14, girls: 72 ± 63 minutes) and TV viewing (boys: 70 ± 54 minutes, girls: 70 ± 57 minutes), while much of the free time were engaged in school subjects (male: 131 ± 78, girls: 163 ± 79 minutes). It was also found that adolescents’ gender, age and BMI affect their engagement in sedentary behaviors. It is worth mentioning that Greek adolescents exceed the recommended screen time 67% daily and 81.9% on weekends. According to the findings of this study, the Theory of Planned Behavior couldn’t give rational explanations for adolescents’ sedentary behaviors. However, enjoyment and habit strength found to be positively associated with all types of adolescents’ sedentary behavior; TV viewing and PC entertainment, recorded the highest correlations. Our study highlights the importance of parents' role in decreasing sedentary time among youth aged 13 to 15, especially those related to new entertainment technologies. Corrective intervention should aim at the family as a whole, as this whole shapes home environment. Furthermore, family based interventions that offer support and education to concerned parents, as well as encouragement to introduce changes in the family environment may be a significant approach towards reducing adolescent sedentary behaviors.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν: α) να αξιολογηθεί ο χρόνος καθιστικής συμπεριφοράς των εφήβων 13-15 ετών στο σύνολό της και ως προς τις επιμέρους μορφές της, β) να διερευνηθεί κατά πόσο οι παράγοντες της Θεωρίας της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς μπορούν να είναι προβλεπτικοί παράγοντες στις καθιστικές συμπεριφορές των εφήβων ηλικίας 13-15 χρόνων και γ) να διερευνηθούν οι ψυχο-κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που σχετίζονται με την χρήση οθόνης ψυχαγωγίας από τους εφήβους. Στην έρευνα συμμετείχαν 1.141 μαθητές/τριες (548 αγόρια και 593 κορίτσια) και οι αντίστοιχοι γονείς τους (347 άντρες και 794 γυναίκες). Για τη διερεύνηση των συσχετίσεων μεταξύ ψυχοκοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων και των καθιστικών συμπεριφορών των εφήβων χρησιμοποιήθηκαν ερωτηματολόγια για τους μαθητές και τους γονείς τους που μοιράστηκαν σε γυμνάσια πανελλαδικά. Για την αξιολόγηση της καθιστικής συμπεριφοράς χρησιμοποιήθηκε το Ερωτηματολόγιο Καθιστικής Συμπεριφοράς Εφήβων. Οι δημοφιλέστερες καθιστικές δραστηριότητες που επιλέγουν οι έφηβοι στον ελεύθερο χρόνο τους είναι η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή (αγόρια: 89 ± 70.14, κορίτσια: 72± 63 λεπτά) και η παρακολούθηση τηλεόρασης (αγόρια: 70± 54 λεπτά, κορίτσια: 70 ± 57 λεπτά), ενώ μεγάλο μέρος του χρόνου τους καταλαμβάνει η ενασχόληση με τα μαθήματα (αγόρια: 131±78, κορίτσια:163±79 λεπτά). Διαπιστώθηκε ακόμη ότι το φύλο, η ηλικία και ο ΔΜΣ των εφήβων επιδρούν στην ενασχόληση τους με καθιστικές συμπεριφορές. Αξίζει να σημειωθεί πως οι έφηβοι στη χώρα μας ξεπερνούν το όριο των 2 ωρών μπροστά από την οθόνη μιας ηλεκτρικής συσκευής σε ποσοστό 67% τις καθημερινές και 81,9% τα σαββατοκύριακα. Σύμφωνα με τα ευρήματα της παρούσας μελέτης, οι καθιστικές συμπεριφορές των εφήβων δεν ερμηνεύονται απόλυτα από την Θεωρία Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς. Ωστόσο η ευχαρίστηση και η δύναμη συνήθειας βρέθηκε να σχετίζοται θετικά με όλα τα είδη της καθιστικής συμπεριφοράς που εξετάστηκαν, με υψηλότερη συσχέτιση αυτή της τηλεθέασης και της ψυχαγωγίας σε Η/Υ. Η έρευνά μας αναδεικνύει τον σημαντικό ρόλο των γονέων στον περιορισμό του χρόνου που αφιερώνουν οι νέοι σε καθιστικές δραστηριότητες κυρίως αυτές που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες. Τα προγράμματα που θα στοχεύουν στη μείωση του «καθιστικού» χρόνου πρέπει να αφορούν όλη την οικογένεια, καθόσον ως σύνολο διαμορφώνει και το περιβάλλον του σπιτιού. Επιπλέον, θα πρέπει να προσφέρουν υποστήριξη και εκπαίδευση στους ενδιαφερόμενους γονείς, καθώς και ενθάρρυνση για να εισαγάγουν αλλαγές στο οικογενειακό περιβάλλον ώστε να μειωθούν οι καθιστικές συμπεριφορές των εφήβων.