Η εθνικολαϊκιστική δεξιά στην Ελλάδα και την Ευρώπη στη στροφή του 21ου αιώνα

Abstract

The PhD examines the ideological and political profile of the parties of the new radical right that have made their appearance in Greece and Europe at the turn of the 21st century, focusing in particular on the period 2009-2016. Our case study is whether the interpretative category of national-populism is the best one to explain the ideological-political supply of these parties. In the first chapter we sum up the relevant discussion on how the new radical right is defined and we propose national-populism as the most suitable interpretative category of this phenomenon. We define national-populism following the relevant work of the French political scientist Pierre-André Taguieff and we analyze the basic themes with which national-populism is linked (conspiracism, anti-semitism, differential racism). Finally, we give the basic principles of the qualitative method that we follow and we clarify the criteria upon which the three party-groups have been made. In the second chapter we make a brief flashback to the history of the radical right in Greece during the Greek Metapolitefsi. The next three chapters are the empirical chapters of the PhD. Based on primary sources we examine the ideological and political discourse of three Greek cases (“Popular Orthodox Rally”/LAOS for the period 2009-2014, “Independent Greeks”/ANEL for the period 2012-2015, “Golden Dawn”/XA for the period 2009-2016), which we view comparatively to European cases (LAOS in combination with the French “Front National”/FN and the “Swiss People’s Party”/SVP, ANEL with the British “UK Independence Party”/UKIP and the Italian “Movimento 5 Stelle”/M5S and XA with the “British National Party”/BNP, the Hungarian “Jobbik” and the Italian “Forza Nuova”). The qualitative analysis permits us to make prominent the convergences and divergences between the rhetoric of the parties under examination, aiming to trace the “minimum ideological core” of these parties, “controlling” whether national-populism, conspiracism, anti-semitism and differential racism constitute their core characteristics. More specifically, in the third chapter the comparison between LAOS-FN-SVP shows, among other things, interesting aspects of their profile as regards their islamophobia and their differential racism. In the fourth chapter, the comparison between ANEL-UKIP-M5S confirms the centrality of the feature of national sovereignty and national identity in their rhetoric, highlights their social-populist indictments and evaluates the differentiations in their euroscepticism. In the fifth chapter, the comparison between XA-BNP-Jobbik-Forza Nuova, i.e. four extreme right parties that don’t belong to the category of national-populism of the right, renders anti-semitism as their constructive element and brings to the foreground racialism, völkische (racialized) populism, anti-semitic conspiracism, the adherence to a “geopolitical” turn towards Russia and the opposition to the West as their core characteristics. In the sixth chapter we draw our conclusions; the most important one is that the primary ideological feature of the parties of the new radical right today is nationalism (either in its ethnic-cultural or its racial/biological version), with populism serving more as the “political style” of their nationalist ideology.

Η διατριβή εξετάζει την ιδεολογική και πολιτική φυσιογνωμία των κομμάτων της νέας άκρας δεξιάς που εμφανίστηκαν στην Ελλάδα και την Ευρώπη στην καμπή του 21ου αιώνα, με ιδιαίτερη επικέντρωση στην περίοδο 2009-2016. Η υπόθεση εργασίας είναι αν η ερμηνευτική κατηγορία του εθνικολαϊκισμού είναι η πλέον κατάλληλη για να ερμηνεύσει την εκφερόμενη ιδεολογικο-πολιτική «προσφορά» αυτών των κομμάτων. Στο πρώτο κεφάλαιο συνοψίζουμε την σχετική συζήτηση γύρω από το πώς ορίζεται η νέα άκρα δεξιά και προτείνουμε τον εθνικολαϊκισμό ως την πιο κατάλληλη ερμηνευτική κατηγορία αυτού του φαινομένου. Ορίζουμε τον εθνικολαϊκισμό υιοθετώντας τις σχετικές επεξεργασίες του Γάλλου πολιτικού επιστήμονα Πιέρ-Αντρέ Ταγκιέφ και αναλύουμε τις βασικές θεματικές με τις οποίες αυτός συναρθρώνεται (συνωμοσιολογία, αντισημιτισμός, διαφορικός ρατσισμός). Τέλος, δίνουμε τις βασικές αρχές της ειδικής ποιοτικής μεθόδου που ακολουθούμε και αποσαφηνίζουμε τα κριτήρια για τις τρεις ομαδοποιήσεις κομμάτων στις οποίες προβαίνουμε. Στο δεύτερο κεφάλαιο κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα στην διάρκεια της μεταπολίτευσης. Τα τρία επόμενα κεφάλαια είναι τα εμπειρικά κεφάλαια της διατριβής. Mέσα από στοιχεία πρωτογενούς έρευνας μελετούμε τον ιδεολογικό και πολιτικό λόγο τριών ελληνικών περιπτώσεων («Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός»/ΛΑΟΣ για το διάστημα 2009-2014, «Ανεξάρτητοι Έλληνες»/ΑΝΕΛ για την περίοδο 2012-2015, «Χρυσή Αυγή»/ΧΑ για το διάστημα 2009-2016), τις οποίες εξετάζουμε συγκριτικά με ευρωπαϊκές περιπτώσεις (το ΛΑΟΣ σε συνδυασμό με το γαλλικό “Front National”/FN και το ελβετικό “Swiss People’s Party”/SVP, τους ΑΝΕΛ με το βρετανικό “UK Independence Party”/UKIP και το ιταλικό “Movimento 5 Stelle”/M5S και την ΧΑ σε συνδυασμό με το βρετανικό “British National Party”/BNP, το ουγγρικό “Jobbik” και την ιταλική “Forza Nuova”). Η ποιοτική ανάλυση επιτρέπει να αναδειχθούν συγκλίσεις και αποκλίσεις ανάμεσα στην ρητορική των υπό εξέταση κομμάτων με στόχο να εντοπίσουμε τον «ελάχιστο ιδεολογικό πυρήνα» τους, «ελέγχοντας» αν ο εθνικολαϊκισμός, η συνωμοσιολογία, ο αντισημιτισμός και ο διαφορικός ρατσισμός αποτελούν τα κεντρικά στοιχεία τους. Συγκεκριμένα, στο τρίτο κεφάλαιο η σύγκριση ΛΑΟΣ-FN-SVP αναδεικνύει, μεταξύ άλλων, ενδιαφέρουσες πλευρές της φυσιογνωμίας τους όσον αφορά την ισλαμοφοβία και τον διαφορικό ρατσισμό τους. Στο τέταρτο κεφάλαιο, η σύγκριση ΑΝΕΛ-UKIP-M5S επιβεβαιώνει την κεντρικότητα του στοιχείου της εθνικής κυριαρχίας και της εθνικής ταυτότητας στον λόγο τους, προτάσσει τις κοινωνιολαϊκιστικές τους εγκλήσεις και αξιολογεί τις διαφοροποιήσεις στον ευρωσκεπτικισμό τους. Στο πέμπτο κεφάλαιο, η σύγκριση ΧΑ-BNP-Jobbik-Forza Nuova, τεσσάρων εξτρεμιστικών κομμάτων που δεν ανήκουν στην κατηγορία του δεξιού εθνικολαϊκισμού, ανάγει τον αντισημιτισμό σε δομικό στοιχείο τους και αναδεικνύει τον φυλετισμό, τον völkische (φυλετικοποιημένο) λαϊκισμό, την αντισημιτική συνωμοσιολογία, την υπεράσπιση της «γεωπολιτικής» στροφής προς τη Ρωσία και τον αντιδυτικισμό σε πάγια γνωρίσματά τους. Στο έκτο κεφάλαιο καταλήγουμε σε ορισμένα συμπεράσματα, το σημαντικότερο εκ των οποίων είναι ότι το πρωταρχικό ιδεολογικό γνώρισμα των κομμάτων της νέας άκρας δεξιάς σήμερα είναι ο εθνικισμός (είτε στην εθνικο-πολιτισμική είτε στην φυλετική του εκδοχή), με τον λαϊκισμό να λειτουργεί περισσότερο ως το ύφος της εθνικιστικής τους ιδεολογίας.