Η στρατηγική του ΚΚΕ στην ύστερη Μεταπολίτευση: μεταξύ δύο μοντέλων κινητοποίησης

Abstract

The present PhD thesis describes and analyses the strategy of the Communist Party of Greece (KKE) during the 1990s and the 2000s in reference to its coalition politics and the models of political mobilization it developed. The basic argument is that during this period the KKE developed two distinct models of political mobilization – one ‘labour-unionist’ and one ‘anti-imperialist’ that corresponded to two distinct coalition logics – a narrow one and an open one. From 1996 to 2002 these two models of political mobilization are coexisting through KKE’s political practice and gradually from to 2002 and afterwards the ‘labour-unionist’ model prevails over the ‘anti-imperialist’. Thus the ‘narrow’ logic of political and social coalitions prevails over the relatively ‘open’ one. The strategy of the party is studied through an extensive analysis of party documents and the party’s official newspaper (‘Rizospastis’) from 1992 to 2005.

Η παρούσα διατριβή ασχολείται με την περιγραφή και την ανάλυση της στρατηγικής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας στην περίοδο της ύστερης Μεταπολίτευσης δίνοντας έμφαση στην πολιτική συμμαχιών και στα μοντέλα πολιτικής κινητοποίησης που αυτό ανέπτυξε, ειδικότερα στα χρόνια από το 1996 έως και το 2005. Το βασικό επιχείρημα της διατριβής είναι ότι κατά τη διάρκεια της ύστερης Μεταπολίτευσης το ΚΚΕ αναπτύσσει δύο διακριτά μοντέλα κινητοποίησης (εργατικό-συνδικαλιστικό, αντιιμπεριαλιστικό) τα οποία αντιστοιχούν σε δύο διακριτές συμμαχιακές λογικές (στενή, ανοικτή) σε κοινωνικό και σε πολιτικό επίπεδο. Από το 1996 έως και το 2002 τα δύο μοντέλα κινητοποίησης βρίσκονται σε μία σχέση ισοτιμίας μεταξύ τους και σταδιακά μετά το 2002 το εργατικό-συνδικαλιστικό επικρατεί του αντιιμπεριαλιστικού και ως εκ τούτου η στενή λογική συμμαχιών έναντι της σχετικά πιο ανοικτής. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται η επισκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφικής συζήτησης για τα δυτικοευρωπαϊκά κομμουνιστικά κόμματα, με έμφαση στην κρίση εντός της οποίας διήλθαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και πως αυτή εξέβαλε στην ανάδυση του αστερισμού της ριζοσπαστικής Αριστεράς από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μετά. Εν συνεχεία, στο ίδιο κεφάλαιο, επιχειρείται η ανακατασκευή της συμμαχιακής εμπειρίας της ελληνικής Αριστεράς από το 1950 και μετά, με έμφαση στην ανάδειξη των στοιχείων εκείνων τα οποία κληρονομούνται αλλά και με τα οποία αντιπαρατίθεται το ΚΚΕ της ύστερης Μεταπολίτευσης. Στο δεύτερο κεφάλαιο, περιγράφεται η υλοποίηση της συμμαχιακής στρατηγικής του κόμματος από το 1991 έως και το 2000 με σημείο αναφοράς το 15ο Συνέδριο του κόμματος (Μάιος 1996). Στο ένα μέρος περιγράφεται η ανασυγκρότηση των μετωπικών σχημάτων του κόμματος στο συνδικαλιστικό κίνημα και η προετοιμασία για τη δημιουργία του ΠΑΜΕ τον Απρίλιο του 1999. Στο δεύτερο μέρος περιγράφεται η αντίστοιχη διαδικασία στο αντιιμπεριαλιστικό κίνημα, με μεγαλύτερη έμφαση στις κινητοποιήσεις του 1999 για τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Στο τρίτο μέρος εξετάζεται η εφαρμογή της συμμαχιακής στρατηγικής του ΚΚΕ στις εκλογές της περιόδου 1993-2000 (βουλευτικές, ευρωπαϊκές, αυτοδιοικητικές). Στο τρίτο κεφάλαιο θα καλυφθεί η παρέμβαση των δύο μοντέλων κινητοποίησης και του κόμματος την περίοδο 2001-2002 με αναφορά στις κινητοποιήσεις για το ασφαλιστικό και ενάντια στον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Θα εξεταστεί επίσης η στρατηγική του ΚΚΕ στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2002, η οποία είναι ενδεχομένως και η πλέον ανοικτή εκλογική στρατηγική στην ιστορία του κόμματος. Στο τέταρτο κεφάλαιο θα αναλυθεί η συγχώνευση των δύο μοντέλων κινητοποίησης την περίοδο 2003-2004 με έμφαση στην κινητοποίηση του κομματικού μηχανισμού με αφορμή την Ελληνική Προεδρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση το πρώτο εξάμηνο του 2003 και την κινητοποίηση ενάντια στον πόλεμο στο Ιράκ την ίδια περίοδο. Θα προσεγγιστεί η αποτύπωση αυτής της συμμαχιακής στροφής στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2004 και η εν τέλει συνεδριακή κατοχύρωση του πρώτου σταδίου αυτής της αλλαγής στο 17ο Συνέδριο του κόμματος (Φεβρουάριος 2005) – τυπικά θα ολοκληρωθεί με το 19ο Συνέδριο του κόμματος (Απρίλιος 2013).