Ανάκτηση, αξιοποίηση, αποκατάσταση τοπίων εκμετάλλευσης ορυκτού πλούτου

Abstract

The research is conducted in the scientific field of Landscape Architecture. It refers to the study of the possibilities and the necessity for the restoration of quarry landscapes, especially those of surface mining, common in Greece, which are directly perceived and form a field for the international practice of redesigning the landscape. The thesis is structured in four parts. The first part specifies the object, aim, use and importance of the research, for landscape architecture in general as well as its practice in this particular field for Greece.The second part covers the theoretical research through bibliography, related to concepts and definitions like degradation, desolation and restoration of landscapes. The concept of restoration, reclamation, upgrading and ultimately the need for landscape design, are used as a mean for the reset of the equilibrium conditions, as far as those degraded landscapes are concerned. A historical overview follows up marking the forms and problems that are caused by mineral resources exploitation in Greece, as well as the institutional and legislative framework. Within this context, an analysis takes place, studying the contribution of landscape architecture design in to the formation of an “identity” and at the same time the reinsurance of sustainable development for these designed landscapes. In the third part a methodological survey takes place based on examples for landscape restoration projects both international and Greek. An encoding is developed for the study of cases in which the design parameter is incorporated while processing the collected material. The criteria for the selection of those examples are specified, as well as the approach followed thus for the comparative reading, processing and evaluation to be possible. The examples are presented in tables, separately for international examples or Greek. Similarities or differences on key design principles such as, ecological, synthetic, perceptive in relation to the value, the specifics, mistakes or omissions in the landscape design of quarries, lead to interesting results, regarding decisive for the type of restoration parameters. The methodological approach in terms of landscape design is that of social, ecological and perceptual, emphasizing on a complex and global one, which is enriched with criteria relating to the form of those degraded landscapes, the overall composition or characteristic design trends. The thesis introduces basic synthetic (guides) for landscaping dimensions and combines them with a modern holistic approach, the carrying capacity, the potential of each specific place, in order to propose their systematic development in a contemporary landscape design. In conclusion, a landscape design study emerges as the most appropriate for the restoration of mineral wealth exploited landscapes. In the fourth part, general conclusions are summarized and an overall proposal of the thesis is stated, engaging with a contemporary way the restoration of mineral resources exploitation landscape, documenting the proposal in bibliographical and applied research, proposing the institutionalization of those restoration studies of landscape design, the approach and the way that evaluative criteria should be used, indicating its significance, either supplementary or independent relatively to other studies which are formalized such as environmental impact, spatial, architectural, phytotechnical-planting etc. studies.

H έρευνα διεξάγεται στο επιστημονικό πεδίο της Αρχιτεκτονικής Τοπίου. Αναφέρεται στη μελέτη και τη διερεύνηση δυνατοτήτων και αναγκαιότητας αποκατάστασης των τοπίων εκμετάλλευσης ορυκτού πλούτου και ειδικότερα εκείνων της επιφανειακής εξόρυξης. Tα τοπία αυτά αποτελούν σύνηθες φαινόμενο στον ελλαδικό χώρο, είναι άμεσα αντιληπτά και αποτελούν πεδίο διεθνούς πρακτικής ανασχεδιασμού του τοπίου. Η διατριβή αρθρώνεται σε τέσσερα μέρη. Στο πρώτο μέρος διευκρινίζεται το αντικείμενο, ο στόχος, η χρησιμότητα και η σημασία της έρευνας, τόσο για την αρχιτεκτονική τοπίου γενικότερα όσο και για την άσκησή της ως προς το συγκεκριμένο πεδίο για τον ελλαδικό χώρο. Στο δεύτερο μέρος καλύπτεται βιβλιογραφικά η θεωρητική διερεύνηση ως προς έννοιες και σχετικούς ορισμούς όπως, υποβάθμιση, κακοποίηση, αποκατάσταση τοπίων. Χρησιμοποιείται η έννοια της αποκατάστασης, της ανάκτησης, αξιοποίησης και εν τέλει της αναγκαιότητας σχεδιασμού τοπίου για την επαναφορά σε συνθήκες ισορροπίας των υποβαθμισμένων, κακοποιημένων αυτών τοπίων. Γίνεται ιστορική αναδρομή και αναπτύσσονται οι μορφές και τα προβλήματα εκμετάλλευσης ορυκτού πλούτου στον ελλαδικό χώρο, όπως επίσης το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο. Διερευνάται η συμβολή του σχεδιασμού αρχιτεκτονικής τοπίου στη διαμόρφωση ταυτότητας και στη διασφάλιση αειφορικής εξέλιξης του προς αποκατάσταση τοπίου. Στο τρίτο μέρος γίνεται η μεθοδική διερεύνηση μελετών αποκατάστασης τοπίου με βάση παραδείγματα από το διεθνή και τον ελλαδικό χώρο. Αναπτύσσεται μια κωδικοποίηση για τη μελέτη των περιπτώσεων στην οποία ενσωματώνεται η σχεδιαστική παράμετρος στη διαδικασία ταξινόμησης και επεξεργασίας του συγκεντρωθέντος υλικού. Προσδιορίζονται τα κριτήρια με βάση τα οποία επιλέγονται τα συγκεκριμένα παραδείγματα και η μεθόδευση που ακολουθείται για τη δυνατότητα συγκριτικής τους ανάγνωσης, επεξεργασίας και αξιολόγησης. Παρουσιάζονται σε πίνακες, χωριστά για τα διεθνή παραδείγματα ή τα ελληνικά, δεδομένα επί βασικών σχεδιαστικών αρχών όπως, οικολογικές, συνθετικές, αντιληπτικές και προκύπτουν ομοιότητες ή διαφορές σε σχέση με την αξία, τις ιδιαιτερότητες, τα λάθη ή τις παραλείψεις στο σχεδιασμό του τοπίου εξόρυξης με ενδιαφέροντα συμπεράσματα ως προς καθοριστικές όπως αποδεικνύεται για το είδος της αποκατάστασης παραμέτρους. Η μεθοδική προσέγγιση που ακολουθείται ως προς τον σχεδιασμό του τοπίου είναι αυτή της κοινωνικής, οικολογικής και αντιληπτικής με έμφαση στη σύνθετη και σφαιρική, η οποία εμπλουτίζεται με κριτήρια που αφορούν στη μορφή των τοπίων αποκατάστασης, τη σύνθεση ή τις χαρακτηριστικές σχεδιαστικές τάσεις. Η διατριβή, εισάγει βασικές συνθετικές για την αρχιτεκτονική τοπίου διαστάσεις και τις συνδυάζει με τη σύγχρονη σφαιρική προσέγγιση, την ικανοχωρητικότητα και το τοπιακό δυναμικό για να προτείνει τη συστηματική αξιοποίησή τους στο σύγχρονο σχεδιασμό του τοπίου. Συμπερασματικά προκύπτει ως καταλληλότερη η εφαρμογή της μελέτης σχεδιασμού τοπίου και στην αποκατάσταση τοπίων εκμετάλλευσης ορυκτού πλούτου. Στο τέταρτο μέρος, συνοψίζονται τα γενικά συμπεράσματα και διατυπώνεται η συνολική πρόταση της διατριβής, η οποία αντιμετωπίζει με σύγχρονο τρόπο την αποκατάσταση των τοπίων εκμετάλλευσης ορυκτού πλούτου, τεκμηριώνει την πρόταση σε βιβλιογραφική και εφαρμοσμένη έρευνα και προτείνει θεσμοθέτηση μελετών αποκατάστασης – σχεδιασμού τοπίου, καθώς και τον τρόπο προσέγγισης και τα αξιολογικά κριτήρια που θα πρέπει να χρησιμοποιούνται, υποδεικνύοντας τη χρησιμότητά της, παράλληλα, βοηθητικά ή και ανεξάρτητα ως προς άλλες μελέτες που είναι θεσμοθετημένες, όπως αυτές των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, των χωροταξικών, αρχιτεκτονικών, φυτοτεχνικών κ.α. μελετών.