Το ψυχοκοινωνικό κλίμα της τάξης, η διαπροσωπική συμπεριφορά του εκπαιδευτικού και η σχέση τους με την επίδοση και τις στάσεις μαθητών δημοτικού σχολείου στη Γλώσσα και τα Μαθηματικά: ο ρόλος της αυτεπάρκειας και των στόχων επίτευξης

Abstract

The purpose of the present study was to thoroughly investigate the conceptual meaning of the constructs “psychosocial classroom climate” and “teacher interpersonal behavior” in a sample of students attending the 5th and 6th grades of the Greek primary school, as well as their teachers, and to examine the effect of these constructs on students’ achievement and attitudes in Language and Mathematics. The study was based on a mixed-methods research design which included two pilot and one main studies. Semi-structured interviews with a sample of 48 students and 12 teachers were carried out in the first pilot study, the outcomes of which assisted the adaptation of two internationally acknowledged questionnaires for measuring the target constructs. In the second pilot study, the two questionnaires were administered to a random sample of 504 students and 36 teachers, along with scales measuring the target variables of the study (i.e. students’ achievement and attitudes, achievement goals and self-efficacy), in order to examine their psychometric properties. Finally, in the main study, the measures were administered to a random sample of 984 students and 77 teachers, in order to investigate the effects of the classroom psychosocial climate and teacher’s interpersonal behavior on students’ achievement and attitudes, and to examine the mediational role of students’ self-efficacy and achievement goals. Results indicated that both students and teachers identified, through their descriptions, the seven indices of the classroom psychosocial climate and the eight facets of teachers’ interpersonal behavior previously established in the relevant research literature, with certain modifications as to the exact manifestation of these indices and facets in the Greek elementary context. In addition, results also showed that perceived psychosocial climate and perceived teacher interaction were significantly related to students’ achievement and attitudes, with this relation following various pathways, partially mediated by students’ achievement goals and self-efficacy. Implications for practice, research and future directions are discussed.

Σκοπός της έρευνας ήταν η εξέταση των εννοιολογικών κατασκευών «ψυχοκοινωνικό κλίμα της τάξης» (ΨΚ) και «διαπροσωπική συμπεριφορά» (ΔΣ) του εκπαιδευτικού σε μαθητές Ε′ και Στ′ τάξεων ελληνικών δημοτικών σχολείων, και η διερεύνηση της σχέσης τους με την επίδοση και τις στάσεις των μαθητών στα μαθήματα της Γλώσσας και των Μαθηματικών. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού διενεργήθηκαν δύο πιλοτικές και μία κύρια μελέτη, με τη χρήση ποιοτικών και ποσοτικών μεθόδων. Στην πρώτη πιλοτική μελέτη πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις, στις οποίες συμμετείχαν 48 μαθητές και 12 εκπαιδευτικοί. Με βάση τα ευρήματα των συνεντεύξεων προσαρμόστηκαν στο ελληνικό εκπαιδευτικό πλαίσιο δύο διεθνώς αναγνωρισμένα ερωτηματολόγια μέτρησης των παραπάνω εννοιών. Η δεύτερη πιλοτική μελέτη αφορούσε στη χορήγηση και στον έλεγχο των ψυχομετρικών ιδιοτήτων των δύο προσαρμοσμένων ερωτηματολογίων, καθώς και άλλων ερευνητικών εργαλείων για τη μέτρηση της επίδοσης και των στάσεων των μαθητών στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά, των στόχων επίτευξης και της αυτεπάρκειας, σε τυχαίο δείγμα 504 μαθητών και 36 εκπαιδευτικών. Τέλος, στην κύρια μελέτη τα ερωτηματολόγια χορηγήθηκαν σε τυχαίο δείγμα 984 μαθητών και 77 εκπαιδευτικών για τον έλεγχο ενός μοντέλου μεσολάβησης της επίδρασης του ΨΚ της τάξης και της ΔΣ του εκπαιδευτικού από τους στόχους επίτευξης και την αυτεπάρκεια των μαθητών. Τα ποιοτικά και τα ποσοτικά ευρήματα κατέδειξαν ότι μαθητές και εκπαιδευτικοί ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν τους εφτά δείκτες του ΨΚ της τάξης και τις οκτώ όψεις της ΔΣ του εκπαιδευτικού, με ορισμένες διαφοροποιήσεις αναφορικά με τον τρόπο εκδήλωσης των συμπεριφορών που περιγράφονται σε αυτούς στο ελληνικό δημοτικό σχολείο. Επίσης, τα ευρήματα έδειξαν ότι το αντιληπτό ΨΚ της τάξης και η αντιληπτή ΔΣ του εκπαιδευτικού σχετίζονταν σημαντικά με τη σχολική επίδοση των μαθητών και στις στάσεις τους στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά, ενώ η σχέση αυτή φάνηκε να ακολουθεί ποικίλες διαδρομές, μεσολαβούμενη μερικώς από τους στόχους επίτευξης και την αυτεπάρκεια των μαθητών. Παρατίθεται κριτική συζήτηση της συμβολής των ευρημάτων στη βιβλιογραφία και διατυπώνονται προτάσεις για εκπαιδευτικές εφαρμογές των ευρημάτων, καθώς και για μελλοντική έρευνα.