Παλαιοπαθολογική – Παλαιοακτινολογική μελέτη των ορθοπαιδικών παθήσεων σε σκελετικά υπολείμματα των ιστορικών χρόνων

Abstract

The history of human skeletal remains is a valuable source for understanding the history and evolution of diseases as well as the lifestyle of the population. Archaeological excavations brought to light human skeletons that revealed precious information regarding the health status, method of death and methods of treatment that those people received. The science of Paleopathology has a special interest in studying the diseases of the past and provides significant input regarding the natural history and evolution of human diseases, the active or deactivated diseases or for those that have been successfully eliminated throughout the years. Another field of science, known as Paleoradiology, contributes significantly to the interpretation of the macroscopic findings observed to the skeletons. That recent scientific specialty is a combination of classic radiology (plain radiology) and computed tomography (CT). The major benefit is that they provide adequate, high quality images without interfering to the bone itself. Even though a large number of human skeletons has been excavated only a small amount of those has been scrutinised using the CT. The main reason is the high cost of the procedure and the limited accessibility to the scanners. Moreover the skeletons are not fancy findings like the “mummies” that have been examined with CTs and MRIs with great enthusiasm. The present study, aims to delineate the orthopaedic pathology found in the skeletal remains, excavated in the island of Crete. The first one comes from the area of Ag. Fragkiskos, in the city of Rethymnon and the second from the Kastella area, in the modern city of Heraklion. The xrays and the CT’s revealed a significant number of orthopaedic findings. Among these are fractures in different anatomic areas and in various stages of healing, degenerative joint conditions (osteoarthritis of the spine and the major joints) and benign or malignant tumor lesions. The outcome of the study was to gain significant knowledge regarding the daily activities of the community, the inter- and intrapersonal relationship between people of the same or different study groups and the pattern of lifestyle as well as the occupational 194 hazards. Finally, significant observations were made regarding the available methods of treatment and the time and method that their life was ended.

Η ιστορία των ανθρώπινων νοσημάτων είναι μια ανεκτίμητη πηγή γνώσης τόσο για την ιστορία, την εξέλιξη των ασθενειών και της ιατρικής, όσο και για τον τρόπο ζωή των ανθρώπων. Η μελέτη των ανθρώπινων σκελετικών υπολειμμάτων, που προέρχονται από αρχαιολογικές πηγές, παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για την υγεία, τον τρόπο θανάτου, αλλά και τις θεραπευτικές προσεγγίσεις της εποχής, αποτελώντας έτσι σημαντικό στόχο για επιστημονική έρευνα. Πρόκειται για απογυμνωμένους σκελετούς που δεν έχουν μουμιοποιηθεί ή γίνει απολιθώματα. Η Παλαιοπαθολογία, η επιστήμη δηλαδή που ασχολείται με τη μελέτη των νοσημάτων των πληθυσμών του παρελθόντος, παρέχει στοιχεία αναφορικά με την ιστορία και την εξέλιξη της παθολογίας των νοσημάτων, τη φυσική ιστορία των ενεργών και ανενεργών ασθενειών ή αυτών που έχουν πλέον εξαλειφθεί καθώς και την θεραπευτική τους προσέγγιση μέσα στην πάροδο των χρόνων. Το έργο αυτό υποβοηθιέται σε σημαντικό βαθμό από την ειδικότητα της Παλαιοακτινολογίας. Η κλασσική ακτινολογία και η υπολογιστική τομογραφία (CT) είναι μη επεμβατικές απεικονιστικές τεχνικές που βρίσκουν τα τελευταία χρόνια εφαρμογή στην παλαιοπαθολογική, ανθρωπολογική-αρχαιολογική μελέτη. Οι ανθρώπινοι σκελετοί δεν έχουν τύχει ευρείας μελέτης με την υπολογιστική τομογραφία. Κυριότερος λόγος είναι ότι σε κάθε ανασκαφή τάφων ανευρίσκονται πολυάριθμοι σκελετοί και η μελέτη τους με τη CT είναι ιδιαίτερα δαπανηρή διαδικασία. Επιπρόσθετα, δεν αποτελούν «λαμπερά» ευρήματα, όπως για παράδειγμα οι μούμιες. Η υπολογιστική τομογραφία, παρέχει πολύτιμη βοήθεια όταν εφαρμόζεται στην απεικόνιση των σκελετικών υπολειμμάτων προκειμένου να αποσαφηνίσει διαφοροδιαγνωστικά αινίγματα. Στην παρούσα εργασία μελετάται η ορθοπαιδική παθολογία των σκελετικών ευρημάτων, που προέρχονται από δυο ανασκαφές, η πρώτη στην περιοχή του Αγ. Φραγκίσκου, στο Ρέθυμνο της Κρήτης και η δεύτερη στην περιοχή της Καστέλλας, στην πόλη του Ηρακλείου. Η μελέτη αποκάλυψε σημαντικά ορθοπαιδικά ευρήματα, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται κατάγματα σε διάφορες περιοχές του αξονικού και περιφερικού σκελετού, εκφυλιστικές αρθριτικές αλλοιώσεις (οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης και των μεγάλων αρθρώσεων) αλλά και καλοήθεις ή κακοήθεις οστικές βλάβες, των οποίων η αξιολόγηση με την απλή μακροσκοπική μελέτη ήταν ιδιαίτερα δυσχερής. Τα αποτελέσματα της μελέτης παρέχουν ένα σημαντικό αριθμό πληροφοριών αναφορικά με την καθημερινότητα των ατόμων της εποχής, τις ενδο-οικογενειακές αλλά και τις διαπροσωπικές σχέσης με άτομα της ίδιας ή διαφορετικών ομάδων καθώς και την επικινδυνότητα του τρόπου ζωής και εργασίας. Επιπρόσθετα διεξάγονται συμπεράσματα σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των παθήσεων που μελετήθηκαν αλλά και με τον χρόνο και τρόπο θανάτου των ατόμων αυτών.