Η ανίχνευση των ψυχικών διαταραχών σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο

Abstract

Introduction: The impact of mental disorders on the outcome of patients with Chronic Kidney Disease (CKD) was started receiving special attention the last few decades. The gradual increase in both the prevalence and the incidence of end-stage CKD worldwide, the high mortality rate and increasing costs for the care of these patients have turned the research interest to those aspects of care which affect patient outcomes and possibly have the ability to modify and improve these results. It is generally accepted that patients with chronic diseases, such as kidney patients, present a significant burden of mental health, which directly affects their quality of life (QoL). A significant number of mental disorders, which occur during the progression of CKD or become evident after the initiation of dialysis, or even after transplantation. Depression is the most common psychological problem in patients with CKD. The review of the literature regarding the prevalence of these disorders in chronic kidney disease refers to a percentage of 20-30%. The aim of the present study was to investigate psychiatric morbidity in Greek population of CKD patients of different stages, severity and therapeutic intervention, as well as the assessment of their QoL. Patients and methods: One hundred and ninety patients in the Nephrology Departments of three Hospitals of Greece (University Hospital of Ioannina, University Hospital of Patras, Regional General Hospital “Papageorgiou” Thessaloniki). Specifically, the sample included 90 patients undergoing hemodialysis (HD), 39 patients undergoing Peritoneal Dialysis (PD), while 43 had CKD stages 1-4 and 18 were kidney transplant recipients. From them 122 were men and 68 women. The assessment of mental morbidity included diagnostic interview «Clinical Interview Schedule-Revised» (CIS-R) (Revised Clinical Diagnostic Interview). This is a structured interview, which is designed to be administered by interviewers who are not mental health professionals (psychiatrists, psychologists and mental health nurses). The assessment of QoL of patients with CKD was done using the SF-36 questionnaire. It is a general measuring tool of the results of medical care and widely used for assessment of QoL. Eight health parameters measured by this questionnaire are: physical functioning, role-physical, bodily pain, general health, vitality, social functioning, role-emotional, mental health.Results: The prevalence of mental disorders include: Depression 3,1%, Generalized Anxiety Disorder 4,2% Chronic Fatigue Syndrome 2.1% Panic disorder 1.5% Phobias 1%, Mixed Anxiety/Depressive Disorder 2.6%. The rate of major depression showed no differences between the sexes. Patients with CKD showed no more symptoms compared with the general population. Moreover were not recorded high the rates of depression. Regarding the 14 psychiatric symptoms, we found that sleep problems (31%), fatigue (24%), generalized anxiety/worry (18%) and anxiety/worry about physical health (17%) were the symptoms that had the highest rates among the study group, followed by others in smaller percentages (such as depressive mood (14%), depressive ideation (12%), irritability (11%), somatic anxiety (10%), obsessions (10%), memory and concentration problems (6.84%), the compulsion (6.32%), psychosomatic (4.74%), phobias (3.68%) and panic (1,05%). Various socio-demographic factors were associated the above symptoms. While the same symptoms were correlated with important clinical factors and very frequent in patients suffering from CKD. Regarding the “sleep problems”, we found a statistically significant correlation with age (p=0.04), marital status (p=0.023), the monthly income (p=0.002) and PD (p=0.044). The symptom “fatigue” showed statistically significant correlation with the patients of PD (p=0.04), and the history of cardiovascular disease (CVD) (p=0.02). Marital status (divorced) seemed to affect the symptom “generalized anxiety/worry” (p=0.034), as the CVD (p=0.029). The “anxiety/worry about physical health” was associated with the monthly income (p= 0.04) and with two clinical factors such as albumin (p=0.03) and high density lipoprotein cholesterol (p=0.016). The “depressive mood” showed to correlate significantly with marital status (divorced) (p=0.002) and CVD (p=0.046). Concerning the “somatic anxiety” correlation with triglycerides (TRG) (p=0.03) and CVD (p=0.01) was found. CIS-R>12 score showed a statistically significant effect of gender (p=0.036), marital status (p=0.012), the TRG (p=0.037) and history of CVD (p=0.007). Regarding QoL, by comparison with the general population, it appeared that hemodialysis (HD) and peritoneal dialysis (PD) patients showed lower values in: “physical functioning” PD (p=0.06) and HD (p=0.00), “general health” PD (p=0.00) and HD (p=0.00), “vitality” PD (p=0.04) and HD (p=0.00), “ physical role" PD (p=0.00) and HD (p=0.00). Those statistical significant differences for each of the dimensions of the SF-36 were recorded of all of demographic data.Conclusions: CKD with psychosocial and physical problems which causes, has a negative effect on QoL of patients. However in this study we found a relatively low psychiatric morbidity and symptomatology.

Εισαγωγή: Η επίδραση των ψυχικών διαταραχών στην έκβαση των ασθενών με χρόνια νεφρική νόσο (ΧΝΝ) αρχίζει να λαμβάνει ιδιαίτερης προσοχής τις τελευταίες κυρίως δεκαετίες. Η προοδευτική αύξηση, τόσο του επιπολασμού όσο και της επίπτωσης του ΤΣΧΝΝ σε όλο τον κόσμο, το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας και οι αυξανόμενες δαπάνες για την φροντίδα των ασθενών αυτών, έχουν στρέψει το ερευνητικό ενδιαφέρον σε εκείνες τις πτυχές φροντίδας που έχουν επιπτώσεις στην έκβαση των ασθενών και ενδεχομένως έχουν τη δυνατότητα να τροποποιήσουν και να βελτιώσουν αυτά τα αποτελέσματα. Είναι γενικά αποδεκτό ότι οι ασθενείς με χρόνια νοσήματα, όπως οι νεφροπαθείς, παρουσιάζουν σημαντική επιβάρυνση της ψυχικής τους υγείας, γεγονός που επηρεάζει άμεσα και την ποιότητα ζωής (ΠΖ) τους. Υπάρχει σημαντικός αριθμός ψυχικών διαταραχών, οι οποίες εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της ΧΝΝ ή γίνονται γνωστές μετά την ένταξη των ασθενών σε εξωνεφρική κάθαρση, ακόμη και μετά τη μεταμόσχευση (ΜΤΧ). Η κατάθλιψη είναι το πιο κοινό ψυχικό πρόβλημα στους ασθενείς με ΧΝΝ. Η εξέταση της βιβλιογραφίας σχετικά με τον επιπολασμό των διαταραχών αυτών στους χρόνιους νεφροπαθείς αφορά ένα ποσοστό 20-30%. Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση της ψυχιατρικής νοσηρότητας σε Ελληνικό πληθυσμό ασθενών με ΧΝΝ ποικίλης βαρύτητας και παρεμβάσεων καθώς επίσης και η εκτίμηση της ΠΖ τους.Ασθενείς και μέθοδοι: Για τις ανάγκες του ερευνητικού μέρους της μελέτης συλλέχθηκε δείγμα 190 ασθενών από εξειδικευμένες Νεφρολογικές Κλινικές τριών Νοσοκομείων (Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πάτρας, Περιφερειακό Γενικό Νοσοκομείο «Παπαγεωργίου» Θεσσαλονίκης). Συγκεκριμένα, το δείγμα περιλάμβανε 90 ασθενείς που υποβάλλονταν σε αιμοκάθαρση (ΑΚ), 39 ασθενείς που υποβάλλονταν σε περιτοναϊκή κάθαρση (ΠΚ), ενώ 43 είχαν ΧΝΝ σταδίων 1-4 και 18 είχαν υποβληθεί σε ΜΤΧ. Από τον παραπάνω πληθυσμό, 122 ήταν άνδρες και 68 γυναίκες. Η εκτίμηση της ψυχικής νοσηρότητας περιελάμβανε τη διαγνωστική συνέντευξη «Clinical Interview Schedule-Revised» (CIS-R) (Αναθεωρημένη Κλινική Διαγνωστική Συνέντευξη). Αυτή είναι μια δομημένη συνέντευξη, η οποία έχει σχεδιαστεί ώστε να μπορεί να χορηγηθεί από συνεντευκτές που δεν είναι επαγγελματίες ψυχικής υγείας (ψυχίατροι, ψυχολόγοι ή νοσηλευτές ψυχικής υγείας). Η εκτίμηση της ΠΖ των ασθενών με ΧΝΝ έγινε με τη χρήση του ερωτηματολογίου SF-36. Είναι ένα γενικό όργανο μέτρησης των αποτελεσμάτων της ιατρικής φροντίδας και χρησιμοποιείται ευρέως για την αξιολόγηση της ΠΖ. Οι οκτώ παράμετροι υγείας που μετρούνται από το συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο είναι: η φυσική-βιολογική λειτουργία, ο περιορισμός του ρόλου λόγω φυσικών προβλημάτων, η κοινωνική λειτουργία, ο σωματικός πόνος, η γενική πνευματική υγεία, ο περιορισμός του ρόλου λόγω συναισθηματικών προβλημάτων, η ζωτικότητα και η γενική αντίληψη για την υγεία.Αποτελέσματα: Ο επιπολασμός των ψυχικών διαταραχών που διαπιστώθηκε περιλαμβάνει: Κατάθλιψη 3.1%, Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή 4.2%, Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης 2,1%, Διαταραχή Πανικού 1.5%, Φοβίες 1%, Μικτή Αγχώδης/Καταθλιπτική Διαταραχή 2.6%. Το ποσοστό της μείζονος κατάθλιψης δεν παρουσίασε διαφορές μεταξύ των φύλων. Σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό οι ασθενείς με ΧΝΝ δεν έδειξαν μεγαλύτερη ψυχιατρική νοσηρότητα. Επίσης, δεν καταγράφηκαν υψηλά ποσοστά κατάθλιψης. Σε ό,τι αφορά τα 14 ψυχιατρικά συμπτώματα, διαπιστώθηκε ότι τα προβλήματα ύπνου (31%), η κόπωση (24%), οι ανήσυχες ιδέες ως γενικευμένο άγχος (18%), καθώς και η ανησυχία για τη σωματική υγεία (17%) αποτέλεσαν τα συμπτώματα που παρουσίαζαν τα μεγαλύτερα ποσοστά μεταξύ των ερωτώμενων του δείγματος και ακολούθησαν τα υπόλοιπα σε μικρότερα ποσοστά, όπως το καταθλιπτικό συναίσθημα (14%), οι καταθλιπτικές ιδέες (12%), η ευερεθιστότητα (11%), το σωματικό άγχος (10%), οι ιδεοληψίες (10%) και ακόμη σε πιο μικρά ποσοστά τα προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης (6,84%), οι καταναγκασμοί (6,32%), τα ψυχοσωματικά (4,74%), οι φοβίες (3,68%) και ο πανικός (1,05%). Με τα οκτώ από τα παραπάνω συμπτώματα συσχετίσθηκαν ορισμένοι κοινωνικο-δημογραφικοί παράγοντες και έγινε συσχέτιση με κάποιους κλινικούς παράγοντες, οι οποίοι ήταν σημαντικοί σε ασθενείς που έπασχαν από ΧΝΝ. Σχετικά με τα «προβλήματα ύπνου», βρέθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση με την ηλικία (p=0,04), την οικογενειακή κατάσταση (p=0,023), το μηνιαίο εισόδημα (p=0,002) και τη ΠΚ (p=0,044). Για το σύμπτωμα «κόπωση» προέκυψε στατιστικά σημαντική συσχέτιση με τους ασθενείς της ΠΚ (p=0.04), καθώς και με το ιστορικό CVD (p=0.02). H οικογενειακή κατάσταση (διαζευγμένοι) φαίνεται να επηρεάζει το σύμπτωμα «ανήσυχες ιδέες» (p=0,034), όπως και την καρδιαγγειακή πάθηση (CVD) (p=0,029). Η «ανησυχία για τη σωματική υγεία» συσχετίζεται με το μηνιαίο εισόδημα (p=0.04), αλλά και με δύο κλινικούς παράγοντες όπως η αλβουμίνη (p=0,03) και η υψηλής πυκνότητας λιπωπροτεΐνης χοληστερόλη (p=0.016). To «καταθλιπτικό συναίσθημα» φάνηκε να συσχετίζεται σημαντικά με την οικογενειακή κατάσταση (διαζευγμένοι) (p=0,002) και την CVD (p=0,046). Σχετικά με το «σωματικό άγχος», βρέθηκε συσχέτιση με τα τριγλυκερίδια (TRG) (p=0,03) και την CVD (p=0,01). Για το CIS-R>12 προέκυψε στατιστικά σημαντική η επίδραση του φύλου (p=0,036), της οικογενειακής κατάστασης (p=0,012), των TRG (p=0,037), καθώς και του ιστορικού CVD (p=0,007). Για την ΠΖ, μετά από σύγκριση με το γενικό πληθυσμό, φάνηκε ότι οι ασθενείς της ΑΚ και ΠΚ παρουσίασαν χαμηλότερες τιμές στις εξής διαστάσεις: «σωματική λειτουργικότητα» ΠΚ (p=0,06) και ΑΚ (p=0,00), «γενική υγεία» ΠΚ (p=0,00) και ΑΚ (p=0,00), «ζωτικότητα» ΠΚ (p=0,04) και ΑΚ (p=0,00), «ρόλο σωματικό» ΠΚ (p=0,00) και ΑΚ (p=0,00). Για τα δημογραφικά στοιχεία που καταγράφηκαν, προέκυψε ότι υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές για κάθε μία από τις διαστάσεις του SF-36.Συμπεράσματα: Η ΧΝΝ με τα ψυχοκοινωνικά και τα σωματικά προβλήματα που επιφέρει, επηρεάζει αρνητικά την ΠΖ των ασθενών. Ωστόσο, στην παρούσα μελέτη διαπιστώνεται μια σχετικά χαμηλή ψυχιατρική νοσηρότητα και συμπτωματολογία.