Προσωπικές και εργασιακές παράμετροι που επηρεάζουν την ετοιμότητα, την κινητοποίηση και την επάρκεια των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για περιθανάτια αγωγή

Abstract

Many researches suggest that the way in which children experience the death of a loved one is influenced by the support provided by the social environment. The management of the concept of death in school is one of the most thorny and sensitive issues facing the educational community. Therefore, it is important for teachers to sensitize students to issues of loss and grief so that they are adequately prepared before that happens in their lives, as well as to support a child facing a small or great loss in his/her life. In this context, this research project aims to investigate how personal and occupational factors affect readiness, mobilization and competence of Greek primary school teachers in the management of bereavement in school. The survey involved 638 primary school teachers, who filled out a questionnaire pertaining to: (1) demographic data (personal and professional), (2) religiosity (3) emotional intelligence 4) empathy 5) personal and professional death experiences 6) teachers’ perceptions regarding their overall educational role 7) teachers’ perceptions regarding their specific role in the management of mourning 7) perceived sources of difficulty in implementing a Death Education program and 8) their expectations regardig the positive or negative impact of the implementation of a Death Education program on students. The results showed that 3 out of 4 teachers state they are unprepared to manage issues of grief at school, an outcome that is in accordance with other greek and international studies on this topic. Results showed that readiness is positvely related to teachers’ correct information regarding children’s grief as well as their positive attitude to work with grief issues in their classroom. Teachers willingness to be personally involved in their students’ experience of loss and their expectation that an educational intervention regarding death and loss will have a positive impact on their students were also found to have a positive effect on teachers’ readiness. Other positive factors included teachers’ professional and personal experiences with grief, their ability to identify their feelings as well as their religiosity. In contrast, teachers’ readiness is negatively affected by getting emotionally overwhelmed by the pain experienced by another (personal distress), their avoidance regarding children’s grief and their proclivity to attribute difficulties in the implementation of a grief intervention program to personal factors. Teachers’ mobilization was based on their attitudes regarding management of children’s grief. Culturally based attitudes were found to be adopted by most teachers, however, they did not affect teachers’ positive or negative attitude to children’s grief. As expected, teachers’ positive attitude towards children’s grief increased their readiness to get involved in a program regarding loss and mourning, while a negative attitude decreased it. Teachers’ competence was based on their knowledge regarding children’s grief. According to the results of the study, teachers have both correct and prejudiced information regarding children’s grief reactions. In addition teachers’opinions are divided on emotionally loaded topics such as children’s participation in a funeral or informing preschool children on death issues. As expected, correct information regarding children’s grief increase teachers’ readiness. The results of the study underline the imperative need to promote grief sensitization programs for children at school. Teachers should be provided with correct information as well as experiential exercises in loss and grief to help them switch to a positive attitude towards getting personally involved in children’s grief and implementing a grief sensitization program in their classroom.

Πολλές έρευνες δείχνουν ότι ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά βιώνουν το θάνατο ενός προσφιλούς τους προσώπου επηρεάζεται σημαντικά από τη στήριξη που τους παρέχει το κοινωνικό τους περιβάλλον. Η διαχείριση της έννοιας του θανάτου μέσα στη σχολική τάξη αποτελεί ένα από τα πιο ακανθώδη και ευαίσθητα θέματα που απασχολούν την εκπαιδευτική κοινότητα. Επομένως, είναι σημαντικό για έναν εκπαιδευτικό αφενός να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές σε ζητήματα απώλειας και πένθους πριν συμβεί κάτι τέτοιο στη ζωή τους έτσι ώστε να είναι κατάλληλα προετοιμασμένα και αφετέρου να στηρίξει ένα παιδί που αντιμετωπίζει μια μικρή ή μεγάλη απώλεια στη ζωή του. Σε αυτό το πλαίσιο, η παρούσα έρευνα αποσκοπεί να διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο προσωπικοί και εργασιακοί παράγοντες επηρεάζουν την ετοιμότητα, την κινητοποίηση και την επάρκεια των Ελλήνων εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη διαχείριση του πένθους μέσα στο σχολείο. Στην έρευνα συμμετείχαν 638 εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο το οποίο εξέταζε: (1) δημογραφικά και εργασιακά στοιχεία, (2) τη θρησκευτικότητα (3) τη συναισθηματική νοημοσύνη 4) την ενσυναίσθηση 5) τις προσωπικές και εργασιακές εμπειρίες θανάτου στη ζωή τους 6) τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για το ρόλο τους γενικότερα 7) τις απόψεις τους για τον ειδικό τους ρόλο ως προς τη διαχείριση πένθους 8) τους παράγοντες δυσκολίας στην υλοποίηση ενός προγράμματος Περιθανάτιας αγωγής και 9) την εκτίμησή τους για τη θετική επίδραση της εφαρμογής ενός προγράμματος Περιθανάτιας αγωγής. Τα αποτελέσματα για την ετοιμότητα των εκπαιδευτικών έδειξαν ότι 3 στους 4 εκπαιδευτικούς αισθάνονται ανέτοιμοι να διαχειριστούν το πένθος ενός παιδιού στο σχολείο, ένα εύρημα που συμφωνεί με τις υπόλοιπες ελληνικές και διεθνείς έρευνες σε αυτό το θέμα. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας η ετοιμότητα ενισχύεται από τις κατάλληλες γνώσεις και τη θετική στάση των εκπαιδευτικών απέναντι στο πένθος του παιδιού, όπως επίσης και από την τάση για προσωπική εμπλοκή των εκπαιδευτικών στην απώλεια ενός παιδιού και από την πεποίθησή τους ότι μια παρέμβαση για το πένθος στην τάξη θα είχε θετικό αντίκτυπο στους μαθητές. Θετικά, επίσης, επηρεάζουν την ετοιμότητα προσωπικοί παράγοντες όπως οι εργασιακές και σε μικρότερο βαθμό οι προσωπικές εμπειρίες πένθους, η ικανότητα εκτίμησης των συναισθημάτων και η θρησκευτικότητα. Η ετοιμότητα των εκπαιδευτικών επηρεάζεται αρνητικά και μειώνεται από την τάση να κατακλύζονται συναισθηματικά από τον πόνο του άλλου (ενσυναίσθητη ανησυχία), την τάση για αποσιώπηση του πένθους και την απόδοση των δυσκολιών υλοποίησης ενός προγράμματος σε εσωγενείς παράγοντες. Η κινητοποίηση των εκπαιδευτικών μετρήθηκε με βάση τις στάσεις τους απέναντι στο πένθος. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι πολιτισμικά αποδεκτές στάσεις όσον αφορά το πένθος είναι ευρέως διαδεδομένες στους εκπαιδευτικούς, εν τούτοις δεν καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται το πένθος των παιδιών. Όπως ήταν αναμενόμενο, η θετική στάση απέναντι στην εμπλοκή τους με το πένθος ενός παιδιού αυξάνει την ετοιμότητά τους να διαχειριστούν μια τέτοια απώλεια, ενώ η αρνητική τους στάση τη μειώνει. Η επάρκεια των εκπαιδευτικών μετρήθηκε με βάση τις γνώσεις τους σχετικά με το πένθος των παιδιών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι εκπαιδευτικοί χαρακτηρίζονται τόσο από κατάλληλες όσο και από προκατειλημμένες γνώσεις και ότι συναισθηματικά φορτισμένα θέματα όπως η συμμετοχή των παιδιών σε μια κηδεία ή η ενημέρωση των παιδιών προσχολικής ηλικίας για το θάνατο διχάζουν την εκπαιδευτική κοινότητα. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι κατάλληλες γνώσεις αυξάνουν την ετοιμότητα των εκπαιδευτικών για τη διαχείριση του πένθους. Τα συμπεράσματα της έρευνας υποδεικνύουν ότι είναι επιτακτική ανάγκη η δημιουργία προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των εκπαιδευτικών σε ζητήματα πένθους που μπορεί να προκύψουν στο σχολείο. Η παροχή κατάλληλων γνώσεων στους εκπαιδευτικούς και οι βιωματικές ασκήσεις σε ζητήματα απώλειας και πένθους θα συντελέσουν στη διαμόρφωση μιας περισσότερο θετικής στάσης απέναντι στην άμεση εμπλοκή τους στο πένθος των παιδιών και την υλοποίηση ενός προληπτικού προγράμματος Περιθανάτιας αγωγής.