H προστασία των αρχιτεκτονικών μνημείων του βορειοελλαδικού χώρου από την οθωμανική κατάκτηση έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1361 - 1939)

Abstract

The geographical regions of Macedonia and Thrace, having followed a different historical route in modern times, compared to the more southern lying parts of Greece, present an equally distinct line of initiatives in terms of the management of their historic structures during the second half of the 19th and early 20th century. This line of events, due to its specificity, calls for a separate appraisal, which is the object of the present thesis. Its aim is to provide the most complete and coherent review possible of the actions related to the protection of the architectural monuments of Macedonia and Thrace in modern times, a period that coincides with the transition of the two regions from Ottoman to Greek administration, and furthermore, from the conjunctural to the conscious treatment of their monuments. For reasons of better understanding of the background to this transition, the chronological starting point of the thesis has been moved to the beginning of the immediately preceding historical period, namely to the commencement of the ottoman rule. Within this chronological framework, the thesis attempts to give answers to basic defining questions, and at the same time, to understand the justification of relevant matters. The latter include all actions that are associated, in direct or indirect ways, to monument protection (introduction of legislative rules, creation and staffing of services, documentation, preservation and enhancement of monuments), issues that are addressed equally and in relation to all the categories of the monument stock that claim presence in the development of conservation issues during the selected period.

Η Μακεδονία και η Θράκη, έχοντας ακολουθήσει μια διαφορετική ιστορική πορεία στα νεότερα χρόνια σε σχέση με τα νοτιότερα τμήματα της χώρας, έχουν να επιδείξουν ένα αντιστοίχως διακριτό χρονικό πρωτοβου-λιών για το απόθεμα των ιστορικών κατασκευών τους κατά το δεύτερο μισό του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Το χρονικό αυτό, εξαιτίας ακριβώς της διαφορετικότητάς του, επιδέχεται αυτοτελούς εξέτασης, η ο-ποία αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας διατριβής. Στόχος της είναι η κατά το δυνατόν πλήρης και συνε-κτική επισκόπηση των ενεργειών που συνέχονται με την προστασία των αρχιτεκτονικών μνημείων της Μακε-δονίας και της Θράκης κατά τους νεότερους χρόνους, της περιόδου που συμπίπτει με τη μετάβαση των δύο περιοχών από την οθωμανική στην ελληνική διοίκηση, και ακόμη παραπέρα, από τη «συγκυριακή» στη «συ-νειδητή» αντιμετώπιση των μνημείων τους. Για λόγους καλύτερης κατανόησης του υπόβαθρου αυτής της με-τάβασης, το προς κάτω χρονικό όριο της διατριβής έχει μετατεθεί στην αφετηρία της αμέσως προηγούμενης ιστορικής περιόδου, στο ξεκίνημα, δηλαδή, της οθωμανικής επικυριαρχίας.Μέσα σε αυτό το χρονολογικό πλαίσιο, η διατριβή επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε βασικά προσδιορι-στικά ερωτήματα, και παράλληλα, να κατανοήσει την αιτιολόγηση των πραγμάτων. Ως «πράγματα» αντιμε-τωπίζει όλες τις συναφείς, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, με την προστασία ενέργειες (θέσπιση νομοθετικών κα-νόνων, συγκρότηση και στελέχωση υπηρεσιών, τεκμηρίωση, διατήρηση και ανάδειξη των μνημείων), θέματα τα οποία εξετάζονται ισόρροπα και σε συσχετισμό με όλες τις κατηγορίες του μνημειακού αποθέματος που συνέχονται με την εξέλιξη της προστασίας κατά την εξεταζόμενη περίοδο.