Η ελληνική γραφή των εντοίχιων ψηφιδωτών της ύστερης βυζαντινής περιόδου

Abstract

The thesis examines the Greek script in wall mosaics of the late Byzantine period (1204-1453) found in Constantinople (Deesis panel of Haghia Sophia, Chora Monastery, south chapel of Pammakaristos Monastery) and in Greece (Annunciation of the outer narthex and St. Nicholas at his chapel in Vatopedi Monastery, Parigoritissa of Arta, Holy Apostles in Thessaloniki, Porta Panaghia in Pyle, Trikala). The inscriptions examined consist of person names and scenes, excerpts derived from the Old Testament and the Gospels, while a few are dedicatory and funerary. The suggested way of processing the data was based in the creation of palaeographic tables containing all the variations of the letters, the ligatures and the abbreviations for each monument. This procedure led us to the identification of the writing style or styles in all the churches and the investigation of the possible relations among them.

Η διατριβή πραγματεύεται την ελληνική γραφή των εντοίχιων ψηφιδωτών της ύστερης βυζαντινής περιόδου (1204-1453), τα οποία εντοπίζονται στην Κωνσταντινούπολη (Δέηση της Αγίας Σοφίας, καθολικό της Μονής της Χώρας, νότιο παρεκκλήσιο της Μονής Παμμακαρίστου) και στον ελλαδικό χώρο (Ευαγγελισμός εξωνάρθηκα και άγιος Νικόλαος στο ομώνυμο παρεκκλήσιό του στη Μονή Βατοπεδίου, Παρηγορήτισσα Άρτας, Άγιοι Απόστολοι Θεσσαλονίκης, Πόρτα Παναγιά στην Πύλη Τρικάλων). Οι εξεταζόμενες επιγραφές αποτελούν προσδιορισμούς των εικονιζόμενων σκηνών και προσώπων, παλαιοδιαθηκικά και ευαγγελικά χωρία, ενώ ελάχιστες είναι κτητορικές και ταφικές. Για τη διαχείριση του υλικού προτάθηκε μία μέθοδος επεξεργασίας που στηρίχθηκε στη δημιουργία πινάκων παλαιογραφικών στοιχείων (γράμματα, συνενώσεις, συντομογραφίες) αρχικά για το σύνολο των επιγραφών κάθε μνημείου. Μέσω αυτής της διαδικασίας κατέστη δυνατή η αναγνώριση και αποτύπωση του γραφικού ιδιώματος ή των γραφικών ιδιωμάτων σε κάθε ναό και η διερεύνηση των μεταξύ τους σχέσεων.