Χωρικές και κοινωνικές μεταβολές στο κέντρο της Αθήνας: η περίπτωση του Μεταξουργείου

Abstract

Social and special restructuring in the city centre of Athens: the case stucy ofMetaxourgioThesis submitted to Harokopio University, Department of Geography, Athens 2013.Advisory Committee: Thomas Maloutas, Costis Hadjimichalis, RoxanneKaftantzoglouGentrification plays out differently according to the specific socio-economic context,hence it is a highly disputed concept. The temporality and the geographies ofgentrification are as divergent and the way the process develops in each case at hand.This thesis employs the theories of gentrification as a tool for interpreting the socialand spatial restructuring in the city centre of Athens, filling in the lacunae that existsin the literature about gentrification in the Mediterranean context. However, in Athensthe spatial and social localities of the city centre become obstacles to major inner cityrestructuring, contrary to the contextualities adhered in other contexts which favourgentrification. In the specific context of Athens’ city centre, gentrification can onlyoccur at the micro-scale. In situ research in the inner city area of Metaxourgio hasidentified gentrification trends which perform in a punctual way. The new comingsocial groups, investors, new entrerpreuneurs and capital reinvestment in the builtenvironement are related to the eviction of vulnerable groups and less profitable uses.The new urban landscape that emerges and the everyday realities that develop in thearea, claim for the intensification of the gentrification process. Nonetheless, the caseof Metaxourgio brings about new insights over the process of gentrification. The stagemodel of gentrification is reversed due to gentrification knowledge transferred by thegentrification stakeholders such as politicians, realtors and entrepreneurs. Thegentrifiers’ topological imagination converts into gentrification driver. At the sametime, as the broader socio-economic crisis, thus the urban crisis of the city centre,affect the everyday life, the fear of the ‘other’ arises as the Trojan horse ofgentrification in Athens.Key words: gentrification, Athens, Metaxourgio, social and spatial restructuringGentrification plays out differently according to the specific socio-economic context,hence it is a highly disputed concept. The temporality and the geographies ofgentrification are as divergent and the way the process develops in each case at hand.This thesis employs the theories of gentrification as a tool for interpreting the socialand spatial restructuring in the city centre of Athens, filling in the lacunae that existsin the literature about gentrification in the Mediterranean context. However, in Athensthe spatial and social localities of the city centre become obstacles to major inner cityrestructuring, contrary to the contextualities adhered in other contexts which favourgentrification. In the specific context of Athens’ city centre, gentrification can onlyoccur at the micro-scale. In situ research in the inner city area of Metaxourgio hasidentified gentrification trends which perform in a punctual way. The new comingsocial groups, investors, new entrerpreuneurs and capital reinvestment in the builtenvironement are related to the eviction of vulnerable groups and less profitable uses.The new urban landscape that emerges and the everyday realities that develop in thearea, claim for the intensification of the gentrification process. Nonetheless, the caseof Metaxourgio brings about new insights over the process of gentrification. The stagemodel of gentrification is reversed due to gentrification knowledge transferred by thegentrification stakeholders such as politicians, realtors and entrepreneurs. Thegentrifiers’ topological imagination converts into gentrification driver. At the sametime, as the broader socio-economic crisis, thus the urban crisis of the city centre,affect the everyday life, the fear of the ‘other’ arises as the Trojan horse ofgentrification in Athens.

Αυτή η διατριβή ασχολείται με τις θεωρίες του gentrification ως εργαλείο ερμηνείαςτων χωρικών και κοινωνικών μεταβολών στο κέντρο της Αθήνας και ιδιαίτερα στηνπεριοχή του Μεταξουργείου. Το gentrification αναφέρεται στην κοινωνική καιχωρική υφαρπαγή υποβαθμισμένων περιοχών από τις μεσαίες και ανώτερεςκοινωνικές κατηγορίες, στην επικράτηση πιο επικερδών χρήσεων γης, την ανανέωσητου δομημένου περιβάλλοντος και στον χωρικό εκτοπισμό των ασθενέστερωνπληθυσμών και λιγότερο επικερδών χρήσεων γης. Μέσα από τη βιβλιογραφικήεπισκόπηση, γίνεται σαφές ότι οι χρονο-γεωγραφίες του gentrification διαφέρουν ανάμελέτη περίπτωσης. Η εξέταση αυτών των δυναμικών στο κέντρο της Αθήνας έρχεταινα καλύψει αυτό το θεωρητικό κενό. Το ιδιαίτερο κοινωνικό και χωρικό περιεχόμενοτου κέντρου της Αθήνας, δεν αφήνει περιθώρια για την ανάπτυξη του gentrification,παρά μόνο στη μικρο-κλίμακα. Η έρευνα πεδίου στην περιοχή του Μεταξουργείουαναδεικνύει ότι οι τάσεις gentrification αναπτύσσονται σημειακά και επηρεάζουν τηχωρική μορφή και την κοινωνική διάρθρωση της περιοχής. Οι νεοεισερχόμενεςκοινωνικές κατηγορίες, οι νέες χρήσεις και η επανεπένδυση κεφαλαίου στο χώροδιαμορφώνουν συνθήκες gentrification που όμως διαφέρουν σημαντικά από τιςμελέτες περιπτώσης της βιβιογραφίας. Το θεωρητικό μοντέλο των σταδίων τηςδιαδικασίας gentrification αμφισβητείται σημαντικά. Ταυτόχρονα, η γνώση και ηεμπειρία για το gentrification που έχει αποκτηθεί από τις πόλεις του εξωτερικου,όπως και η τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί για τον τρόπο με τον οποίο εξελλίσσεταιη διαδικασία, μεταφέρονται στην περιοχή του Μεταξουργείου από νέους κατοίκους,επενδυτές, πολεοδόμους και πολιτικούς και διεκδικούν τη χωρο-κοινωνικήαναδιάρθρωση του κέντρου. Η κρίση του κέντρου της πόλης και ο φόβος του‘Άλλου’ επεκτείνουν τη διεκδικητική συμπεριφορά των νεοεισερχόμενωνπαραγόντων στην περιοχή και αναδύονται ως μοχλός της διαδικασίας τουgentrification στο Μεταξουργείο.