Η οργάνωση της μουσικής κατά την ακρόασή της από παιδιά ηλικίας 6-8 ετών: πειραματική μελέτη χρησιμοποιώντας το κομμάτι XXXVII από το έργο «44 παιδικά κομμάτια για πιάνο πάνω σε ελληνικούς σκοπούς» του Γιάννη Κωνσταντινίδη

Abstract

The present study investigates the ability of children of average ages 6, 7 and 8 to organize a piece of music into smaller units, while listening. The segmentation points selected by the participants were placed into two categories, depending on whether or not they corresponded to the structural boundaries predicted, in a previous study (Tsougras [in Greek], 2003) by a full analysis of the piece according to the principles of Generative Theory of Tonal Music (GTTM) (Lerdahl & Jackendoff, 1983). There were 105 child participants, male and female pupils in Grades 1, 2 and 3 of Primary school (n = 35 individuals for each Grade), as well as 50 adults (25 musicians and 25 non-musicians). The pupils' degree of audiation was measured with the Primary Measures of Music Audiation (Gordon, 1979) (standardised in greek population by Stamou [in Greek], 2006).The study set out with three aims. The first concerns the effect of children's ages on the frequency with which they select segmentation points that do or do not correspond to the boundaries predicted according to the principles of GTTM. The second is to investigate the effect of repeated listening on the frequency of selection of segmentation points that do or do not correspond to the boundaries predicted according to the principles of GTTM. The third aim is to study the relation, if any, between degree of audiation, as measured by the tonal and rhythmic tests in Gordon's “Primary Measures of Music Audiation”, and the frequency of selection of segmentation points that do or do not correspond to the boundaries predicted according to the principles of GTTM.It was found that listeners of an average age of 6 made the lowest number of segmentation choices at points corresponding to the boundaries predicted according to the principles of GTTM as well as the largest number of segmentation choices at points differing from boundaries predicted according to the principles of GTTM. With increasing age, there is observed a steady reduction in the frequency of selection of segmentation points that differ from boundaries predicted according to the principles of GTTM and a steady increase in the frequency of choices that correspond to the boundaries predicted according to the principles of GTTM. As for the effect of familiarisation with the piece of music, when listening was repeated all three age groups showed an increase in the number of segmentation choices at points corresponding to the boundaries predicted according to the principles of GTTM. Finally, it was found that the participating children's degree of audiation affected the frequency with which they assigned segmentation points differing from or corresponding to the boundaries predicted according to the principles of GTTM, with an age effect, confirming Gordon's (2003α) hypothesis that the essential function of audiation while listening is the organisation of the incoming musical information into musical phrases.

Μέσω πειραματικής μεθόδου μελετήθηκε η αντιληπτική ικανότητα παιδιών ηλικίας 6-8 ετών να οργανώνουν σε μικρότερες ενότητες ένα μουσικό κομμάτι τη στιγμή της ακρόασής του. Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να τεμαχίσουν το μουσικό ερέθισμα σε μικρότερα τμήματα σε σημεία τα οποία ορίζουν, σύμφωνα με την κρίση τους, ένα τέλος στην πορεία της μουσικής. Τα σημεία κατάτμησης που επέλεξαν οι συμμετέχοντες της έρευνας χωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με το εάν συνέπιπταν ή όχι με σημεία τα οποία ορίζουν όρια των τμημάτων που απαρτίζουν την ομαδοποιητική δομή του μουσικού κομματιού (Τσούγκρας, 2003), όπως αυτή προκύπτει από την ανάλυσή της με τη χρήση της Γενετικής Θεωρίας της Τονικής Μουσικής (ΓΘΤΜ) (Lerdahl & Jackendoff, 1983), και η οποία δηλώνει τον τρόπο με τον οποίο θα οργανώσει το μουσικό κομμάτι σε επιμέρους ενότητες ένας έμπειρος στο μουσικό ιδίωμα του κομματιού ακροατής. Στην έρευνα πήραν μέρος 105 μαθητές και μαθήτριες Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξης Δημοτικού σχολείου (n=35 άτομα για κάθε τάξη) και 50 ενήλικες (25 μουσικοί και 25 μη μουσικοί). Επίσης, μετρήθηκε ο βαθμός ακουστικότητας των παιδιών με τη χρήση της συστοιχίας δοκιμασιών «Στοιχειώδεις Μετρήσεις Μουσικής Ακουστικότητας» του Edwin Gordon (1979).Οι στόχοι της έρευνας είναι τρεις. Ο πρώτος έχει να κάνει με τη μελέτη της επίδρασης της ηλικίας των παιδιών στην τιμή της συχνότητας επιλογής σημείων κατάτμησης τα οποία συμπίπτουν ή όχι με τα σημεία της ομαδοποιητικής δομής του μουσικού κομματιού. Ο δεύτερος αφορά στη διερεύνηση της επίδρασης της επανάληψης της ακρόασης του μουσικού κομματιού στη συχνότητα επιλογής σημείων κατάτμησης τα οποία συμπίπτουν ή όχι με τα σημεία της ομαδοποιητικής δομής του μουσικού κομματιού για τα παιδιά της κάθε ηλικιακής ομάδας, και, ο τρίτος μελετά την ύπαρξη ή όχι συσχέτισης ανάμεσα στο βαθμό ακουστικότητας των παιδιών, όπως αυτός προκύπτει από τη βαθμολογία τους στο Τονικό και το Ρυθμικό τεστ των «Στοιχειωδών Μετρήσεων Μουσικής Ακουστικότητας» του Gordon, και τη συχνότητα επιλογής σημείων κατάτμησης τα οποία συμπίπτουν ή όχι με τα σημεία της ομαδοποιητικής δομής του μουσικού κομματιού.Οι ακροατές ηλικίας 6 ετών παρουσίασαν το μικρότερο αριθμό επιλογών κατάτμησης σε σημεία τα οποία συμπίπτουν με σημεία αναφοράς ορίων της ομαδοποιητικής δομής και το μεγαλύτερο αριθμό επιλογών κατάτμησης σε σημεία τα οποία διαφοροποιούνται από αυτά. Προϊούσης της ηλικίας, παρατηρήθηκε σταδιακή μείωση της τιμής της συχνότητας επιλογής σημείων κατάτμησης τα οποία διαφοροποιούνται από σημεία αναφοράς ορίων της ομαδοποιητικής δομής και σταδιακή αύξηση της τιμής της συχνότητας επιλογής σημείων τα οποία συμπίπτουν με αυτά. Με την επανάληψη των ακροάσεων παρατηρήθηκε αύξηση των επιλογών κατάτμησης σε σημεία που συμπίπτουν με σημεία αναφοράς ορίων της ομαδοποιητικής δομής και στις τρεις ηλικιακές ομάδες. Η αύξηση αυτή ήταν μεγαλύτερη στους ακροατές ηλικίας 8 ετών. Δεν βρέθηκε, όμως, στατιστικώς σημαντική επίδραση της επανάληψης της ακρόασης στην τιμή της επιλογής κατάτμησης σε σημεία τα οποία διαφοροποιούνται από σημεία αναφοράς ορίων της ομαδοποιητικής δομής. Τέλος, βρέθηκε ότι ο δείκτης ακουστικότητας των παιδιών που πήραν μέρος στην έρευνα επηρέαζε την τιμή της συχνότητας επιλογής τους σημείων κατάτμησης που συνέπιπταν ή διαφοροποιούνταν από σημεία αναφοράς ορίων της ομαδοποιητικής δομής, ανάλογα με την ηλικία τους. Στους ακροατές ηλικίας 6 ετών παρατηρήθηκε θετική συσχέτιση ανάμεσα στη βαθμολογία που έλαβαν στο Ρυθμικό και το Τονικό τεστ και την τιμή συχνότητας επιλογής σημείων κατάτμησης που ανήκαν και στις δύο κατηγορίες σημείων. Στους ακροατές ηλικίας 7 ετών παρατηρήθηκε συσχέτιση, η οποία ήταν θετική, μόνο ανάμεσα στη βαθμολογία στο Τονικό και το Ρυθμικό τεστ και την τιμή συχνότητας επιλογής σημείων κατάτμησης τα οποία συνέπιπταν με σημεία αναφοράς ορίων της ομαδοποιητικής δομής. Τέλος, στους ακροατές ηλικίας 8 ετών βρέθηκε θετική συσχέτιση ανάμεσα στη βαθμολογία στο Τονικό και το Ρυθμικό τεστ και την τιμή συχνότητας επιλογής σημείων κατάτμησης τα οποία συνέπιπταν με σημεία αναφοράς ορίων της ομαδοποιητικής δομής και αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στη βαθμολογία στο Τονικό και το Ρυθμικό τεστ και την τιμή συχνότητας επιλογής σημείων κατάτμησης τα οποία διαφοροποιούνται από σημεία αναφοράς ορίων της ομαδοποιητικής δομής. Σε όλες τις ηλικιακές ομάδες ο βαθμός συσχέτισης και το μέγεθός της έπαιρνε μεγαλύτερες τιμές για το Τονικό τεστ. Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης, διαπιστώθηκε ότι στις ηλικίες 6, 7 και 8 ετών η ικανότητα κατασκευής της ομαδοποιητικής δομής ενός μουσικού κομματιού, όπως αυτή ορίζεται από τη ΓΘΤΜ, ενδυναμώνεται με την πρόοδο της ηλικίας και με την επανάληψη των ακροάσεων του κομματιού. Επιπλέον, η θετική σχέση που βρέθηκε ανάμεσα στο βαθμό ακουστικότητας των παιδιών και την ικανότητά τους εύρεσης ορίων που συμπίπτουν με τα όρια της ομαδοποιητικής δομής, επιβεβαιώνει την παρατήρηση του Gordon (2003α), ότι σημαντική λειτουργία της ακουστικότητας κατά τη μουσική ακρόαση είναι η οργάνωση της προσλαμβανόμενης μουσικής πληροφορίας σε μουσικές φράσεις. Τα αποτελέσματα σχολιάζονται και συζητώνται ως προς την προσφορά τους στις γνώσεις για την αναπτυξιακή βάση της λειτουργίας της ακρόασης στις ηλικίες των 6-8 ετών και τις πιθανές εκπαιδευτικές πρακτικές που μπορούν να προταθούν για την περαιτέρω ενίσχυσή της.