Παράλληλη μελέτη των υγειονομικών υπηρεσιών κατά τη διάρκεια του Ισπανικού και του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου(1936-1949)

Abstract

The right-wing coup of July 1936 against the Republican Government in Spain resulted to a civil war that continued to devastate the country until 1939 and led to the long dictatorship of General Franco. The Spanish Civil War raised questions about medical and humanitarian aid in conflict situations and especially in a war between opposing ideologies. With reports of atrocities of both sides proliferating, it was clear that a large numbers of people were at risk and already suffering. The policy of other governments was declared to be “non-intervention” but the unofficial international response included a substantial contribution of medical aid, the main part of it to the Republican Forces but also some to the Nationalists in the form of personnel, equipment, supplies and funds.Among medical advances attributed to those years of conflict are the use of blood transfusion, forward field surgery, and mobile units, and the improved treatment of wounds and fractures. Several of the physicians’ findings published in leading scientific journals and monographs, were hailed not only for their immediate effects but also as sources of present help during the Second World War. The importance of the Spanish Civil War for medicine has been broadly recognized for introducing new methods of organizing and treating military and civilian casualties.The postwar tension between the Western and Communist worlds came to bloodshed in the Greek Civil War of 1946-49 between the Greek Communist Party and the royalist government restored by plebiscite in 1946. Estimated to have taken more than 80000 lives, it also made some 700000 people homeless and inflicted worse damage on Greece than the WW II itself. The National Army’s Medical Services were well organized, having surgeons and nurses graduated from the Military Medical and Nursing Schools respectively. The DSE of the Communists faced problems with the doctors necessary for the surgical operations of the first line because the number was never satisfactory and the civilian volunteer physicians had to try hard to cover all the lack of sanitary materials, ambulances and other ways to transport the wounded.Special mention has been attributed to the topic of children’s evacuation programs performed by both sides in the Spanish and the Greek Civil Wars. In several 20th century conflicts refugee children have been removed from their homes and families aiming to mixed political and humanitarian results. The psychological and physical consequences of childhood separation from parents still remains an issue of a large number of researchers exploring the pain, the feelings, the health problems, the education and the lifestyle including food, traditions and alienation.

Το πραξικόπημα των εθνικιστών στην Ισπανία τον Ιούλιο του 1936 ενάντια στη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου οδήγησε σε έναν εμφύλιο πόλεμο που κατέστρεψε τη χώρα για περίπου τρία χρόνια και κατέληξε στην εγκαθίδρυση της φρανκικής δικτατορίας που διήρκεσε σχεδόν σαράντα χρόνια (1939 – 1975). Κάποιες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις διακήρυξαν την πολιτική της «μη- ανάμιξης», όμως υπήρξε μεγάλη ανεπίσημη διεθνής ανταπόκριση που περιλάμβανε ουσιαστική συνεισφορά σε υγειονομική βοήθεια. Το μεγαλύτερο τμήμα αυτής της βοήθειας κατευθύνθηκε προς τις δυνάμεις της Δημοκρατίας, παρότι και οι Εθνικιστές έλαβαν ιατρικές συσκευές, προμήθειες, ιατρικό προσωπικό και χρηματοδότηση.Μεταξύ των ιατρικών εξελίξεων που αποδίδονται στον Ισπανικό Εμφύλιο ξεχωρίζουν η χρήση των μεταγγίσεων αίματος, η χειρουργική στην πρώτη γραμμή, οι κινητές μονάδες και οι νέες μέθοδοι θεραπείας των τραυμάτων και των καταγμάτων (η επονομαζόμενη μέθοδος Τρουέτα ή Ισπανική μέθοδος). Πολλές από τις ανακαλύψεις των επιστημόνων παρουσιάστηκαν σε ιατρικά περιοδικά ή μονογραφίες και απέσπασαν κολακευτικά σχόλια όχι μόνο για τα άμεσα αποτελέσματά τους αλλά και για τη βοήθεια που παρείχαν κατά τη διάρκεια του Β΄Π.Π. Η σημαντικότητα του Ισπανικού Εμφυλίου για την ιατρική έχει ευρέως αναγνωριστεί, χάρη και στην εισαγωγή νέων μεθόδων οργάνωσης και θεραπείας των τραυματιών, τόσο των στρατιωτικών όσο και των πολιτών.Στα μεταπολεμικά χρόνια, η ένταση ανάμεσα στο λεγόμενο δυτικό κόσμο και τις κομουνιστικές χώρες έφτασε στην αιματοχυσία στην περίπτωση της Ελλάδας και στην ένοπλη σύγκρουση μεταξύ του ΚΚΕ κι άλλων μικρότερων σχηματισμών και της φιλοβασιλικής κυβέρνησης. Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος προκάλεσε περίπου 80000 θανάτους κι άφησε άστεγους περίπου 700000 ανθρώπους. Οι ζημιές που προκλήθηκαν στη χώρα ήταν χειρότερες από αυτές του Β’Π.Π και της τριπλής κατοχής της χώρας.Οι υγειονομικές υπηρεσίες του Εθνικού Στρατού (ΕΣ, κυβερνητικού) ήταν καλά οργανωμένες και διέθεταν στις τάξεις τους πλήθος χειρουργών και νοσοκόμων, αποφοίτων των στρατιωτικών σχολών Ιατρικής και Νοσηλευτικής, αντίστοιχα. Ο Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας (ΔΣΕ) που υποστηριζόταν από το ΚΚΕ αντιμετώπιζε πλήθος δυσκολιών στο υγειονομικό του σύστημα εξαιτίας της έλλειψης επιστημονικού προσωπικού, απαραίτητου για τις χειρουργικές επεμβάσεις στην πρώτη γραμμή του μετώπου, μιας και οι αριθμοί των χειρουργών ποτέ δεν έφτασαν σε επαρκές επίπεδο κι οι εθελοντές πολίτες γιατροί αναγκάζονταν να εργάζονται σε εξουθενωτικούς ρυθμούς για να ξεπεράσουν τις ελλείψεις σε υγειονομικό υλικό, ασθενοφόρα κι άλλα μέσα διακομιδής των τραυματιών.Και στους δύο υπό μελέτη εμφυλίους πολέμους έχει αποδοθεί ειδική αναφορά στα προγράμματα μεταφοράς και μετεγκατάστασης παιδιών που πραγματοποίησαν και οι τέσσερις παρατάξεις. Ο χωρισμός χιλιάδων παιδιών από τους γονείς τους θεωρήθηκε μια λύση, για την αποφυγή θανάτων κι άλλων καταστάσεων όπως η κακή διατροφή, προωθήθηκε όμως και για πολιτικούς λόγους, πέρα από τους ανθρωπιστικούς.