Η μεταφρασιολογική προσέγγιση της τραγωδίας Άμλετ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ με βάση τη νεοελληνική μετάφραση του Ιακώβου Πολυλά

Abstract

The present doctorate discusses the influence of William Shakespeare on the creation and establishment of the European national languages through the translation of his plays. My analysis is based on Hamlet, Prince of Denmark and its Greek translations with special emphasis on the translation made by the Corfiot scholar Iakovos Polylas who translated Hamlet into modern Greek in 1889. Iakovos Polylas is the first Greek translator who rendered into modern Greek The Tempest (1855) and Hamlet (1889) and he contributed in establishing the modern Greek language after the Ottoman occupation came to an end. This is a time Greece is faced with the problem of diglossia (katharevousa and dimotiki) and the society is in turmoil seeking its national and linguistic identity. The focus of this doctorate lies on the evolution of the Greek language and civilisation within the framework of today’s globalisation, where the Shakespearean studies are oriented towards the study of the “Global Shakespeare” and the legacy of his works worldwide. I intend to reach conclusions which are relevant to the discipline of Translation by analysing and comparing the Greek translations having in mind the evolution of the Greek language. I attempt to prove that the translation of Iakovos Polylas can be considered as a serious candidate to represent the Greek case concerning the reception of Shakespeare in Greece. The theoretical framework refers to the cultural turn to translation (André Lefevere and Susan Bassnett) and to the descriptive approach of the polysysystem theory of James S. Holmes and Gideon Toury.

Η μετάφραση των σαιξπηρικών έργων στην Ελληνική συνέβαλε στη διαμόρφωση και εξέλιξη της νεοελληνικής γλώσσας όπως και τη δημιουργία ενός πολιτιστικού ρεπερτορίου, άξιου να σταθεί και να συγκριθεί με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά. Ο Ιάκωβος Πολυλάς, ως πρώτος Έλληνας μεταφραστής του Σαίξπηρ, συνιστά κύριο παράγοντα στη διαμόρφωση της νεοελληνικής γλώσσας στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος και αποτελεί τον θεμελιωτή των μεταφραστικών σπουδών στην Ελλάδα και δη κατά τις υποδείξεις του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού. Η Ελλάδα, την εποχή εκείνη ταλανίζεται γλωσσικά τόσο έντονα, ώστε το γλωσσικό ζήτημα να έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις με τις γλωσσικές φατρίες να έχουν κηρύξει τον πόλεμο μεταξύ τους. Έπειτα από τέσσερις αιώνες υποδούλωσης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι Έλληνες αναζητούν την εθνική τους ταυτότητα. Το Έθνος για να δημιουργηθεί, απαιτεί εσωτερική κοινωνική συνοχή, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την επιτυχή καθιέρωση ενός πολιτιστικού ρεπερτορίου. Σε αυτή την γραμμή κινήθηκε ο Ιάκωβος Πολυλάς επιλέγοντας να μεταφράσει αυτός πρώτος τα έργα του Βάρδου, και πιο συγκεκριμένα την Τρικυμία (1855) και τον Άμλετ (1889) κατά τη σολωμική επιταγή της μικτής, αλλά νόμιμης γλώσσας, in modo misto genuino, η κλασική συνιστώσα της οποίας είναι ο Όμηρος, και η ρομαντική ο Σαίξπηρ. Υποστηρίζουμε ότι η νεοελληνική μετάφραση του Αμλέτου από τον Πολυλά μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις σαιξπηρικές σπουδές στον ελλαδικό χώρο, αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα δεδομένου ότι ζούμε σε μια εποχή που το ενδιαφέρον για τον «Διεθνή Σαίξπηρ» αυξάνεται παγκοσμίως.Ξεκάθαρα, θα κινηθούμε θεωρητικά στα πλαίσια της πολιτιστικής στροφής των André Lefevere και της Susan Bassnett, αλλά και της αποκαλούμενης περιγραφικής ή πολυσυστηματικής προσέγγισης των μεταφραστικών σπουδών των James S. Holmes και Gideon Toury. Η μετάφραση αντιμετωπίζεται ως μία έννοια που καθοδηγείται από νόρμες, παναπεί ως ένα είδος επεξεργασίας κειμένου ή επανεγγραφής, που εξετάζεται μέσα από το πρίσμα των λειτουργικών σχέσεων εντός των υπό συζήτηση πολυσυστημάτων άφιξης και αφετηρίας.