Ομαδική ψυχοεκπαιδευτική παρέμβαση σε ασθενείς με διαβήτη τύπου ΙΙ με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους: μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή

Abstract

The purpose of this research is to evaluate a group of psychoeducation program implemented in type 2 diabetic patients. Sixty patients with type 2 diabetes who were under observation in the outpatient Diabetes Center of Nikaia’s General Hospital "St. Panteleimon", divided into three separate groups, the Intervention Group 1, Intervention Group 2 and Control Group and did not differ in age, weight, BMI, duration of type 2 diabetes, the treatment received and HbA1c before intervention. The psychometric instruments which were given to the participants were as follows: a Demographics Questionnaire, the Audit of Diabetes Dependent Quality of Life Questionnaire-- ADDQoL-19 (Bradley, 1996), the Diabetes Treatment Satisfaction Questionnaire-Status and Change Versions--DTSQs.) (Bradley, 1994), the Hospital Anxiety and Depression Scale--HADS) (Zigmond & Snaith, 1983), the Revised Illness Perception Questionnaire-Diabetes) (Moss-Morris et al., 2002), the Barriers to Diabetes Self-Care Scale (Glasgow, 1994) and the Diabetes Family Behavior Checklist-DFBC (Schafer, McCaul & Glasgow, 1986). Finally, the biochemical indicator of HbA1c was calculated. The Intervention Group 1 (N=20) followed a structured program of psycho-education and psychotherapy over 15 weekly meetings lasting three hours, the Intervention Group 2 (N=20) followed a program of psycho-educational five weekly meetings lasting three hours, while the Control group (N=20) received the standard medical examination and did not follow any psychological intervention. Patients in all three groups had a follow up meeting 3 months after completion of the intervention. According to the results of this research it seemed that the group psychological intervention (the psycho-education and psychotherapy program or just psycho-education) had a positive effect on glycemic control (HbA1c) in people with type 2 diabetes, while there was a positive effect on number of important psychosocial variables (Quality of life, Treatment satisfaction, Anxiety, Evolution of the disease acute/chronic, Barriers to nutrition care, Barriers to taking medications, Consistency of sickness and Emotional representations), while this positive effect was maintained after the intervention in several metabolic and psychosocial parameters. It should be noted here that Family Relationships did not appear to be affected by the intervention applied in diabetic patients.

Σκοπός της έρευνας αυτής είναι η αξιολόγηση ενός προγράμματος ομαδικής ψυχοεκπαίδευσης που εφαρμόστηκε σε ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 (ΣΔτ2). Εξήντα ασθενείς με ΣΔτ2, οι οποίοι παρακολουθούνταν σε εξωτερική βάση στο Διαβητολογικό Κέντρο του Γ.Ν.Ν. «Άγιος Παντελεήμων», χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες, την Ομάδα 1, την Ομάδα 2 και την Ομάδα Ελέγχου, ενώ δε διέφεραν ως προς την ηλικία, το βάρος, το Δείκτη Μάζας Σώματος, τη διάρκεια του ΣΔτ2, τη ληφθείσα αγωγή και τη Γλυκοζυλιωμένη Αιμοσφαιρίνη (HbA1c) πριν την παρέμβαση. Τα ψυχομετρικά εργαλεία που χορηγήθηκαν στους συμμετέχοντες ήταν τα ακόλουθα: ένα αυτοσχέδιο Ερωτηματολόγιο Δημογραφικών Στοιχείων, το Ερωτηματολόγιο για την Ποιότητα Ζωής στο Σακχαρώδη Διαβήτη (Audit of Diabetes Dependent Quality of Life Questionnaire, ADDQoL-19) (Bradley, 1996), το Ερωτηματολόγιο Ικανοποίησης από τη Θεραπεία στο Διαβήτη (Diabetes Treatment Satisfaction Questionnaire–Status and Change Versions, D.T.S.Qs.) (Bradley, 1994), η Κλίμακα Άγχους και Κατάθλιψης στο Γενικό Νοσοκομείο (Hospital Anxiety and Depression Scale-HADS) (Zigmond & Snaith, 1983), το Αναθεωρημένο Ερωτηματολόγιο των Αντιλήψεων για την Ασθένεια-Διαβήτης (The Revised Illness Perception Questionnaire-Diabetes) (Moss-Morris et al., 2002), η Κλίμακα των Εμποδίων στην Αυτο-φροντίδα του Διαβήτη (Barriers to Diabetes Self-Care Scale) (Glasgow, 1994) και η Κλίμακα Αξιολόγησης της Συμπεριφοράς της Οικογένειας απέναντι στο Σακχαρώδη Διαβήτη (Diabetes Family Behavior Checklist-DFBC) (Schafer, McCaul & Glasgow, 1986). Παράλληλα, υπολογίστηκε και ο βιοχημικός δείκτης της Γλυκοζυλιωμένης Αιμοσφαιρίνης (HbA1c). Η Ομάδα 1 (Ν=20) ακολούθησε ένα δομημένο πρόγραμμα ψυχο-εκπαίδευσης και ψυχοθεραπείας 15 εβδομαδιαίων συναντήσεων διάρκειας τριών ωρών, η Ομάδα 2 (Ν=20) ακολούθησε ένα πρόγραμμα ψυχο-εκπαίδευσης 5 εβδομαδιαίων συναντήσεων διάρκειας τριών ωρών, ενώ η Ομάδα Ελέγχου (Ν=20) συμμετείχε στην κλασική ιατρική εξέταση και δεν ακολούθησε κανένα πρόγραμμα ψυχολογικής παρέμβασης. Οι ασθενείς των τριών ομάδων συμμετείχαν και σε μια συνάντηση επανελέγχου 3 μήνες μετά την ολοκλήρωση της παρέμβασης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας φάνηκε ότι η ομαδική ψυχολογική παρέμβαση (πρόγραμμα ψυχο-εκπαίδευσης και ψυχοθεραπείας ή αποκλειστικά πρόγραμμα ψυχο-εκπαίδευσης) επέδρασε θετικά στη γλυκαιμική ρύθμιση (Γλυκοζυλιωμένη Αιμοσφαιρίνη-HbA1c) των ατόμων με ΣΔτ2, ενώ παρατηρήθηκε επιπλέον θετική επίδραση σε μια σειρά σημαντικών ψυχοκοινωνικών μεταβλητών (Ποιότητα Ζωής, Ικανοποίηση από τη θεραπεία, Άγχος, Εξέλιξη της ασθένειας (οξεία/χρόνια), Εμπόδια στη φροντίδα της διατροφής, Εμπόδια στη λήψη φαρμάκων, Συνοχή της ασθενείας, Συναισθηματικές αναπαραστάσεις). Η προαναφερθείσα θετική επίδραση διατηρήθηκε και μετά το τέλος της παρέμβασης σε αρκετές μεταβολικές και ψυχοκοινωνικές παραμέτρους. Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι οι Σχέσεις με την Οικογένεια δε φάνηκαν να επηρεάζονται από την παρέμβαση που εφαρμόστηκε στους διαβητικούς ασθενείς.