Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία των Θηβών: συμβολή στην τοπογραφία και την ιστορία της μετα-Αλεξάνδρειας πόλεως

Abstract

The long period since the destruction of the city of Thebes by Alexander the Great in 335 BC, until its subsequent destruction by Sulla in 86 BC, has rarely been in the focus of archaeological research. However, the finds recovered since the beginning of the 20th century until today are numerous and mainly come from the excavation of parts of cemeteries.In the present study, the composition of the picture of Theban cemeteries from the Submycenaean period until the 1st century AD, provides important new topographical evidence for the city and its settlement evolution. The study consists of five chapters: The first chapter presents the history of research on Theban cemeteries during the afore-mentioned time-period, as well as that of published grave monuments, since the Archaic period until the 1st half of the 2nd cent. BC.The second chapter presents the cemeteries of the pre-Alexandrian city. On the basis of the few burial groups and grave monuments that are known from publications, studies, conference papers or telegraphic reports, discovered in the past or recently, new significant conclusions are reached regarding the distribution and extent of the cemeteries, their continuous use or abandonment and the topography and evolution of Thebes.In the third chapter it is attempted to recompose the data from the cemeteries of the post-Alexandrian city until the 1st century AD. New important evidence is presented as regards the position, distribution and extent of the cemeteries, the types of tombs, burial offerings, grave and burial monuments and the picture of the city over the period of twenty years following its destruction by Alexander the Great, but also after that, at the beginning of its recovery. The extended and richly illustrated fourth chapter presents the results of the study of unpublished material from 238 Hellenistic tombs, discovered during two older and two more recent excavations in the Northeast cemetery. The dating of the tombs comes from the examination of the pottery. Thirty-seven tombs are analytically presented. The criteria for choosing these tombs were the securely dated pottery and the pottery’s variety.The fifth chapter examines the historical data. The evidence deduced from the study of Theban cemeteries of all periods is recorded, and the continuous and evolutionary history of Thebes, as well as the unity and conservatism of Thebans are attested.In conclusion, the destruction of 335 BC and the following dramatic events were a turning point for the history of the city of Thebes and had a serious effect on its evolutionary course. Thebans' faith in principles and traditions, as well as the strong bonds that had been developed among them, allowed them to reorganize their forces, to recover, to affect again the rest of the Boeotians and to play a decisive role in panhellenic developments.The study is completed with an appendix, two indexes and eight tables.

Η μακρά περίοδος από την καταστροφή της πόλεως των Θηβών από τον Μέγα Αλέξανδρο, το 335 π.Χ., έως και τη νέα καταστροφή της από τον Σύλλα το 86 π.Χ., είχε απασχολήσει ελάχιστα την επιστημονική έρευνα. Tα ευρήματα, ωστόσο, από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα, είναι πολλά και προέρχονται κυρίως από την ανασκαφική έρευνα τμημάτων νεκροταφείων. Στην παρούσα εργασία, η ανασύνθεση της εικόνας των θηβαϊκών νεκροταφείων, από την υπομυκηναϊκή περίοδο μέχρι και τον 1ο μ.Χ. αι., δίνει σημαντικά νέα τοπογραφικά στοιχεία για την πόλη και την οικιστική της εξέλιξη. Η εργασία αποτελείται από πέντε κεφάλαια : Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ιστορία της έρευνας των θηβαϊκών νεκροταφείων κατά το προαναφερόμενο διάστημα, καθώς και των δημοσιευμένων επιτυμβίων μνημείων, από την αρχαϊκή περίοδο μέχρι και το α’ μισό του 2ου π.Χ. αι.Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα νεκροταφεία της προ-Αλεξάνδρειας πόλεως. Βάσει των ελαχίστων γνωστών από δημοσιεύσεις, μελέτες, ανακοινώσεις ή τηλεγραφικές αναφορές, ταφικών συνόλων και επιτυμβίων μνημείων, τα οποία εντοπίσθηκαν παλαιότερα ή πρόσφατα, συνάγονται νέα σημαντικά συμπεράσματα για τη διάταξη και για την έκταση των νεκροταφείων, τη συνεχή χρήση ή εγκατάλειψή τους και για την τοπογραφία και εξέλιξη των ΘηβώνΣτο τρίτο κεφάλαιο επιχειρείται η ανασύνθεση των δεδομένων από τα νεκροταφεία της μετά-Αλεξάνδρειας πόλεως έως και τον 1ο μ.Χ. αι. Παρουσιάζονται νέα σημαντικά στοιχεία για τη θέση, τη διάταξη και την έκταση των νεκροταφείων, τα είδη των τάφων, των κτερισμάτων, των επιτυμβίων και ταφικών μνημείων και την εικόνα της πόλεως, κατά τη διάρκεια των είκοσι χρόνων μετά την καταστροφή της από τον Μέγα Αλέξανδρο, αλλά και μετά από την περίοδο αυτή, όταν άρχισε η ανάκαμψη της. Στο εκτεταμένο και πλούσια εικονογραφημένο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της μελέτης αδημοσίευτου υλικού 238 ελληνιστικών τάφων, από δύο παλαιότερες και δύο πρόσφατες ανασκαφές στο Βορειοανατολικό νεκροταφείο. Η χρονολόγηση των τάφων προκύπτει από τη συνεξέταση της κεραμικής τους. Από αυτούς, παρουσιάζονται αναλυτικά 37. Κριτήρια για την επιλογή των τάφων αυτών αποτέλεσε η ασφαλώς χρονολογημένη κεραμική τους και η ποικιλία της. Στο πέμπτο κεφάλαιο εξετάζονται τα ιστορικά δεδομένα. Καταγράφονται τα στοιχεία από τη μελέτη των θηβαϊκών νεκροταφείων όλων των περιόδων και διαπιστώνεται η συνεχής και εξελικτική πορεία των Θηβών, η ενότητα των Θηβαίων και ο συντηρητισμός τους. Εν κατακλείδι, η καταστροφή του 335 π.Χ. και δραματικά γργονότα που ακολούθησαν, αποτέλεσαν σταθμό στην ιστορία της πόλεως των Θηβών και επηρέασαν την εξελικτική πορεία της. Η πίστη στις αρχές και τις παραδόσεις, καθώς και οι ισχυροί δεσμοί που είχαν αναπτύξει μεταξύ τους, επέτρεψαν στους Θηβαίους να ανασυντάξουν τις δυνάμεις τους, να ανακάμψουν, να επηρεάσουν ξανά τους υπόλοιπους Βοιωτούς και να παίξουν καθοριστικό ρόλο στις πανελλήνιες εξελίξεις.Την εργασία συμπληρώνουν ένα επίμετρο, δύο ευρετήρια και οκτώ πίνακες.