Διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών παραγωγών προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας, ολοκληρωμένης διαχείρισης και συμβατικής γεωργίας στην Κεντρική Μακεδονία

Abstract

Profound social, environmental and economic changes in agriculture impose the redefinition of agricultural job and necessitate the diffusion of knowledge in rural population, through the process of agricultural education, in order to make farmers capable to adapt themselves to these new conditions. The assessment of educational needs and interests and the translation of these needs into educational objectives are key factors for the establishment of a favorable framework for the success of an agricultural educational program. With these issues in perspective, the principal objective of the current thesis was to ascertain the educational needs of conventional farmers, ICM (Integrated Crop Management) operators and organic producers. In addition, this study sought to identify and analyze the perceptions of farmers regarding their willingness to participate in Agricultural Educational Programs (AEPs), the motivational factors for participation, the willingness to pay and spend time in order to attend an AEP. The research also attempts to profile the effective vocational agriculture educator. Besides, the study aims to explore to which extend information sources are used by farmers and to examine the role of rural communities in the dissemination of agricultural knowledge. For this research, data were collected from both farmers and educators from five prefectures of Central Macedonia through personal interviews. 385 farmers and 74 educators participated in the study. Besides descriptive statistics, a variety of multivariable methods were used in order to meet the research’s objectives. Research findings reveal that the evaluation of the educational needs differ significantly among the three groups of farmers. However, farmers of all three groups focus their educational needs on issues relating to European Union’s funding programs for agriculture. Plant protection is highlighted as a core educational priority for ICM producers. Organic farmers indicated that there is a greater need for educational programs centred around sustainable practices and biological pest control. Farmers’ willingness to participate in AEPs was found to be in link with educational modules offered by an educational process, while self-actualization needs were emerged as drivers of this willingness. The differences in farmers’ attitudes towards agricultural education, arising in this survey, imply, in the first place, that the approach “one-size-fits-all” should be replaced by “shape-tailored-for-each-targeted-population”. Results also suggest farmers’ preference for new, more participatory models for the delivery of knowledge, such as field activities. However, traditional methods remain valuable for a significant proportion of rural people. Moreover, the research proves that about half of the farmers aren’t willing to spend money and time more than two days for the participation in AEPs. An important predictor of both types of willingness is educators’ characteristics, i.e. their ability to facilitate and organize the learning process. Finally, study’s findings stress the importance of rural communities as a pool of information as well as the failure of public extension services to meet farmers’ demand for agricultural knowledge. The thesis concludes with the several notable implications for practitioners, agricultural education administrators and AEPs designers, which emerge from the results of current research, while the limitations and future research directions are presented.

Έντονες κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές αλλαγές στη γεωργία οδηγούν στον επαναπροσδιορισμό του γεωργικού επαγγέλματος και επιβάλλουν την εισροή γνώσης μέσω διαδικασιών γεωργικής εκπαίδευσης στο γεωργικό πληθυσμό, ώστε οι γεωργοί να καταφέρουν να προσαρμοστούν σε νέες συνθήκες. Ο καθορισμός των εκπαιδευτικών αναγκών και η μετάφρασή τους σε εκπαιδευτικούς στόχους αποτελούν προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού πλαισίου για την επιτυχία ενός προγράμματος γεωργικής εκπαίδευσης. O κύριος σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών τριών ομάδων παραγωγών: εκείνων που εφαρμόζουν αποκλειστικά συμβατικές μεθόδους παραγωγής, των γεωργών που ακολουθούν προγράμματα ολοκληρωμένης διαχείρισης και των βιοκαλλιεργητών. Επιπλέον, η εργασία επιδιώκει να προσδιορίσει και να αναλύσει το βαθμό ενδιαφέροντος των γεωργών για συμμετοχή σε προγράμματα γεωργικής εκπαίδευσης (ΠΓΕ), τους παράγοντες που παρακινούν τη συμμετοχή, καθώς και την προθυμία πληρωμής και δαπάνης χρόνου για παρακολούθηση ΠΓΕ. Στους δευτερεύοντες στόχους εντάχθηκαν: η ανίχνευση των στάσεων των γεωργών προς τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτών ΠΓΕ, η διερεύνηση του βαθμού χρησιμοποίησης των πηγών ενημέρωσης από τον αγροτικό πληθυσμό και η αναζήτηση της αξίας του κοινωνικού περιβάλλοντος στη διάχυση γεωργικής γνώσης. Για τους σκοπούς της έρευνας, συγκεντρώθηκαν δεδομένα με προσωπικές συνεντεύξεις από 385 γεωργούς και 74 εκπαιδευτές από την περιοχή που καλύπτουν πέντε νομοί της Κεντρικής Μακεδονίας. Εκτός από τα περιγραφικά στατιστικά μέτρα μια ποικιλία πολυμεταβλητών μεθόδων ανάλυσης χρησιμοποιήθηκαν για να καλυφθούν οι στόχοι της διατριβής.Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαίωσαν ότι η ένταση των εκπαιδευτικών αναγκών διαφέρει σημαντικά μεταξύ των τριών ομάδων παραγωγών. Ωστόσο, οι παραγωγοί και των τριών ομάδων εστιάζουν τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες σε ζητήματα που αφορούν τις χρηματικές ενισχύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τη γεωργία. Η προσφορά γνώσης για μεθόδους φυτοπροστασίας αναδείχθηκε ως κεντρική προτεραιότητα για τους παραγωγούς προϊόντων ολοκληρωμένης διαχείρισης. Οι βιοκαλλιεργητές υποδεικνύουν ως σημαντικότερη την ανάγκη για ΠΓΕ που αφορούν αειφορικές πρακτικές και μεθόδους βιολογικής καταπολέμησης. Ο βαθμός ενδιαφέροντος των γεωργών για συμμετοχή σε ΠΓΕ διαπιστώθηκε ότι αποτελεί συνάρτηση των εκπαιδευτικών ενοτήτων που προσφέρονται μέσα από μια εκπαιδευτική διαδικασία, ενώ υποκινείται κυρίως από κίνητρα αυτοκαταξίωσης. Οι διαφορές στη στάση των γεωργών προς τα χαρακτηριστικά της γεωργικής εκπαίδευσης, που αναδείχθηκαν από την παρούσα έρευνα, υποδεικνύουν την ανάγκη αντικατάστασης της προσέγγισης «ένα μέγεθος για όλους» με την αντίληψη «κατάλληλο σχήμα για κάθε πληθυσμό-στόχο». Τα αποτελέσματα επίσης υποδεικνύουν την προτίμηση των γεωργών για καινούρια, περισσότερο συμμετοχικά μοντέλα μεταφοράς της γνώσης, όπως οι δραστηριότητες αγρού. Ωστόσο, οι παραδοσιακές μέθοδοι διατηρούν την αξία τους για μια σημαντική αναλογία του αγροτικού πληθυσμού. Η έρευνα απέδειξε ότι περίπου οι μισοί γεωργοί δεν εμφανίζονται πρόθυμοι να δαπανήσουν χρήματα και χρόνο περισσότερο από δύο ημέρες για τη συμμετοχή τους σε ΠΓΕ. Ένας σημαντικός παράγοντας πρόβλεψης και των δύο τύπων προθυμίας είναι τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτών, δηλαδή οι ικανότητές τους να εμψυχώνουν και να οργανώνουν τη μαθησιακή διαδικασία. Επιπλέον, τα αποτελέσματα της έρευνας τονίζουν τη σπουδαιότητα των αγροτικών κοινωνιών ως δεξαμενών πληροφόρησης, καθώς και την αποτυχία των κρατικών υπηρεσιών να καλύψουν τις απαιτήσεις των παραγωγών για γεωργική γνώση. Η διατριβή ολοκληρώνεται με την καταγραφή των σημαντικών εφαρμογών και προτάσεων που αναδύονται από τα αποτελέσματα της έρευνας και αφορούν τους επαγγελματίες και σχεδιαστές των ΠΓΕ, καθώς και τους υπεύθυνους για τη διαχείριση της γεωργικής εκπαίδευσης, ενώ παρουσιάζονται οι περιορισμοί της έρευνας και προτείνονται κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα.