Η διαμόρφωση της κοινωνικής ζωής του παιδιού στο νηπιαγωγείο με βάση τις κοινωνικές εμπειρίες και τις αλληλοσυνδέσεις τους

Abstract

The aim of this empirical study was to investigate a wide range of young children’s social experiences in kindergarten as well as the connections among these experiences. More specifically, this study did not focus only on children’s popularity in the peer group, but attempted to map the whole network of social experiences concerning (a) the peer group (i.e., social acceptance, sociometric status, bullying/victimization), and (b) the dyad (i.e., best friendship, number of mutualfriends, friendship quality). Moreover, the way each of these social experiences is related to children’s loneliness and social dissatisfaction in kindergarten was also examined. Participants were 190 four- to five-year-old children (Mage = 5.21, SD = .47; 99 boys and 91 girls) from 12 kindergarten classes of seven public kindergarten schools located at the city of Rethymnon, Crete. The following variables were assessed: social acceptance, sociometric status, participation in bullying incidents, victimization, presence of best friend, number of mutual friends, and friendship quality. Young children were categorized as popular, average, neglected, rejected, and controversialas to their sociometric status, and as victims, bullies, victims/bullies, and non victims non bullies, as to their participation in bullying incidents. Loneliness and social dissatisfaction in kindergarten was assessed with the use of the Children’s Loneliness and Social Dissatisfaction Scale. Results generally confirmed the hypotheses. It was found that the majority of young children had one best friend and a number of mutual friends, and were able to distinguish among the various dimensions of friendship quality (i.e., companionship, conflict, help, protection from victimization, closeness and security). According to children’s responses, bullying incidents occurred with a somewhat high frequency in kindergarten. Young children were more likely to report direct types of bullying andvictimization (verbal and physical ones), and less likely to report indirect types. Also, gender differences were found in the frequency of various types of bullying and victimization, and in the frequency of victims, bullies, and victims/bullies. Social acceptance, presence of a best friend, number of mutual friends, and friendship quality were negatively associated with bullying and victimization. Sociometric status significantly predicted bullying and victimization. The number of mutual friends was positively related to the presence of a best friend and to social acceptance. Social acceptance was positively correlated with friendship quality, especially the dimensions of companionship, help, protection from victimization, closeness and security. Expected differences among sociometric categories emerged as to the presence of a best friend, the number of mutual friends, and friendship quality. Young children’s social experiences were differentially related to loneliness and social dissatisfaction in kindergarten. Results are discussed in the framework of the existing theoretical and research literature for the various facets of social experiences in early childhood, as well as for their interconnections. Finally, the implications of these findings for practice are discussed and suggestions for future research are made.

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η μελέτη των ποικίλων κοινωνικών εμπειριών των νηπίων και των αλληλοσυνδέσεών τους. Πιο αναλυτικά, με στόχο την κατανόηση των χαρακτηριστικών που καθιστούν το νήπιο «κοινωνικά ικανό», η έρευνα δεν περιορίζεται στη μελέτη της δημοτικότητάς του μέσα στην ομάδα των συνομηλίκων του, αλλά επιχειρεί να «χαρτογραφήσει» ολόκληρο το δίκτυο των κοινωνικών εμπειριών, τόσο σε επίπεδο δυάδας (ύπαρξη «καλύτερου φίλου», αριθμός αμοιβαίων φιλικών σχέσεων, ποιότητα της φιλίας) όσο και σε επίπεδο ομάδας (κοινωνική αποδοχή, κοινωνιομετρικό κύρος, εκφοβισμός/ θυματοποίηση). Επιπρόσθετα, μελετήθηκαν οι επιπτώσεις των επιμέρους κοινωνικών εμπειριών των νηπίων στο συναίσθημά τους για το σχολείο, το οποίο αξιολογήθηκε ως μοναξιά και κοινωνική δυσαρέσκεια. Συνολικά, μελετήθηκαν 190 νήπια (Mηλικίας = 5.21 έτη, SD = .47) (99 αγόρια και 91 κορίτσια), που φοιτούσαν σε 12 τμήματα επτά δημόσιων νηπιαγωγείων της πόλης του Ρεθύμνου. Αξιολογήθηκαν ο αριθμός των αμοιβαίων φίλων, η ύπαρξη καλύτερου φίλου, η συνολική ποιότητα της φιλίας, η κοινωνική αποδοχή και η συμμετοχή σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού. Τα νήπια ταξινομήθηκαν σε ομάδες ανάλογα με το κοινωνιομετρικό κύρος τους (δημοφιλή, μεσαία, παραμελημένα, απορριπτόμενα, αμφιλεγόμενα) και τη συμμετοχή σε περιστατικά θυματοποίησης/ εκφοβισμού (ούτε θύματα ούτε θύτες, θύματα,θύτες, θύματα/θύτες). Επίσης, αξιολογήθηκε το συναίσθημά τους για το σχολείο με τη χρήση του Ερωτηματολογίου Μοναξιάς και Κοινωνικής Δυσαρέσκειας των Παιδιών. Τα ευρήματα επιβεβαίωσαν σε γενικές γραμμές τις υποθέσεις. Αρχικά, διαπιστώθηκε ότι η πλειοψηφία των παιδιών νηπιακής ηλικίας διαθέτουν έναν «καλύτερο φίλο». Επίσης, είναι ικανά να διακρίνουν τις επιμέρους διαστάσεις της ποιότητας της φιλίας (συντροφικότητα, προστασία από θυματοποίηση, βοήθεια, ασφάλεια, εγγύτητα και σύγκρουση). Βρέθηκε ότι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού λαμβάνει χώρα σεπεριβάλλοντα προσχολικής τάξης με σχετικά υψηλή συχνότητα. Τα νήπια έχουν μικρότερηπιθανότητα να αναφέρουν έμμεσες μορφές και μεγαλύτερη πιθανότητα να αναφέρουν άμεσες μορφές εκφοβισμού και θυματοποίησης (άμεσες λεκτικές και σωματικές μορφές). Διαπιστώθηκαν διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα ως προς τη συμμετοχή τους στις επιμέρους μορφές σχολικού εκφοβισμού, καθώς και ως προς τη συχνότητα των θυμάτων, των θυτών και των θυμάτων/θυτών. Βρέθηκε ότι η κοινωνική αποδοχή σχετίζεται αρνητικά με τη συμμετοχή των παιδιών, είτε ως θύματα είτε ως θύτες, σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού. Ομοίως, αρνητική είναι η σχέση ανάμεσα στον εκφοβισμό από τη μια πλευρά και στην ύπαρξη «καλύτερου φίλου», τον αριθμό των αμοιβαίων φίλων και την ποιότητα της φιλίας, από την άλλη. Το κοινωνιομετρικό κύρος αποτελεί σημαντικό αρνητικό προβλεπτικό δείκτη της θυματοποίησης και του εκφοβισμού. Η κοινωνική αποδοχή σχετίζεται θετικά με τον αριθμό των αμοιβαίων φίλων και με την ύπαρξη «καλύτερου φίλου». Επίσης, η κοινωνική αποδοχή σχετίζεται θετικά με τη συνολική ποιότητα της φιλίας, καθώς και τις επιμέρους διαστάσεις της συντροφικότητας, της προστασίας από θυματοποίηση, της βοήθειας, της ασφάλειας και της εγγύτητας. Αναδείχθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των νηπίων των διαφόρωνκοινωνιομετρικών ομάδων ως προς την ύπαρξη «καλύτερου φίλου», τον αριθμό των αμοιβαίων φίλων και την ποιότητα της φιλίας, ευρήματα σύμφωνα με τις αρχικές υποθέσεις. Επιβεβαιώθηκαν οι υποθέσεις για τη σχέση ανάμεσα στο κοινωνιομετρικό κύρος στην ομάδα των συνομηλίκων, από τη μια πλευρά και στην ύπαρξη «καλύτερου φίλου», τον αριθμό των αμοιβαίων φιλικών σχέσεων και την ποιότητα της φιλίας, από την άλλη. Τέλος, διαπιστώθηκε ότι οι επιμέρους κοινωνικές εμπειρίες των παιδιών σχετίζονται κατά διαφορετικό τρόπο με τη μοναξιά και την κοινωνική δυσαρέσκεια, όπως είχε υποτεθεί. Τα ευρήματα συζητούνται στα πλαίσια της διεθνούς θεωρητικής και ερευνητικήςβιβλιογραφίας για τις ποικίλες εκφάνσεις των κοινωνικών εμπειριών των παιδιών προσχολικής ηλικίας, καθώς και για τις μεταξύ τους συνδέσεις. Τέλος, διατυπώνονται προτάσεις για περαιτέρω έρευνα και για αξιοποίηση των πορισμάτων της έρευνας.