Εμπειρική ανάλυση των δαπανών υγείας και των φαρμακευτικών δαπανών στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ευρώπης

Abstract

Η Παρούσα Διδακτορική Διατριβή παρουσιάζει μία σειρά από εμπειρικές μελέτες μεέναυσμα ένα καίριο ζήτημα πολιτικής στην Ελλάδα και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες –τις διογκούμενες φαρμακευτικές δαπάνες, οι οποίες αυξάνονται τόσο ως μερίδιο τωνσυνολικών δαπανών υγείας όσο και ως ποσοστό του εθνικού εισοδήματος, ενώταυτόχρονα επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό των νοικοκυριών. Το κάθε ένα από τακύρια τέσσερα κεφάλαια αποτελεί μία αυτοτελή μελέτη αλλά όλα τα κεφάλαιασυμβάλλουν σε έναν ενιαίο σκοπό που είναι η κατανόηση των καθοριστικώνπαραγόντων και των συνεπειών των φαρμακευτικών δαπανών.Το πρώτο κεφάλαιο αποτελεί την εισαγωγή. Το δεύτερο κεφάλαιο αναλύειτην κατά 146% αύξηση των πραγματικών φαρμακευτικών δαπανών του ΙδρύματοςΚοινωνικής Ασφάλισης (ΙΚΑ) κατά την περίοδο 1991-2003, στις παρακάτωσυνιστώσες: επίδραση των τιμών, επίδραση του όγκου και επίδραση του φαινομένουτης αντικατάστασης παλαιότερων φαρμάκων με νέα ακριβότερα προϊόντα. Ηανάλυση καταδεικνύει ότι οι σχετικές τιμές των φαρμάκων μειώθηκαν στηναντίστοιχη περίοδο κατά 55%, ενώ ο όγκος αυξήθηκε μόλις κατά 32%. Συνεπώς, ηαύξηση των φαρμακευτικών δαπανών οφείλεται κατά κύριο λόγο στις δαπάνες σενεότερα σκευάσματα και στην αντικατάσταση παλαιότερων, φθηνότερων φαρμάκων.Η ανάλυση υποδεικνύει ότι οι πολιτικές ελέγχουν των τιμών, στις οποίες η Ελλάδαβασίζεται σχεδόν εξολοκλήρου, αποτελούν έναν αδύναμο μηχανισμό για τονπεριορισμό των συνολικών φαρμακευτικών δαπανών. Το τρίτο κεφάλαιο επιχειρεί να εξηγήσει τις αποκλίσεις στην χρήσηφαρμάκων στους ηλικιωμένους πληθυσμούς έντεκα Ευρωπαϊκών χώρες κάνονταςχρήση αξιόπιστων συγκρίσιμων στοιχείων σε ατομικό επίπεδο. Τα μίκρο στοιχείασυμπληρώνονται από δείκτες του ρυθμιστικού πλαισίου και της προσφοράς τωνφαρμακευτικών προϊόντων, προκειμένου να προσδιοριστεί το μέγεθος τηςδιακύμανσης στην χρήση φαρμάκων που εξηγείται από παράγοντες πολιτικής.Μετά τον έλεγχο για διαφορές στην ανάγκη για υγειονομική περίθαλψη, στακοινωνικό-οικονομικά χαρακτηριστικά και στους οργανωτικούς παράγοντες,περισσότερο από το ένα-τρίτο της μεταξύ των χωρών διακύμανσης παραμένειανεξήγητη, γεγονός που μπορεί να αντικατοπτρίζει τον ισχυρό ρόλο των πολιτιστικώνδιαφορών στις συμπεριφορές που σχετίζονται με τη συνταγογράφηση και τη χρήσηφαρμάκων.Το κεφάλαιο 4, καταδεικνύει μία πολύ μεγάλη επιβάρυνση τωνπροϋπολογισμών των νοικοκυριών από τις άμεσες πληρωμές για υπηρεσίες υγείαςστην Ελλάδα. Στο σύνολο των νοικοκυριών, κατά μέσο όρο, οι άμεσες πληρωμέςαπορροφούν το 7.4% του οικογενειακού εισοδήματος, το μεγαλύτερο ποσοστόμεταξύ των έντεκα χωρών που εξετάστηκαν και το οποίο είναι τέσσερις φορέςμεγαλύτερο από αντίστοιχο ποσοστό στην Γαλλία και την Ολλανδία. Το ένα τρίτοτων ελληνικών νοικοκυριών των ηλικιωμένων ξοδεύει πάνω από το 5% τουοικογενειακού εισοδήματος σε άμεσες πληρωμές. Το ποσοστό αυτό είναι δέκα φορέςμεγαλύτερο από αυτό που παρατηρείται σε όλες τις άλλες χώρες με εξαίρεση τοΒέλγιο και την Ιταλία. Τα ευρήματα αυτά καταδεικνύουν την σημαντική υπό-ασφάλιση ενάντια στον κίνδυνο της ασθένειας στην Ελλάδα, η οποία όχι μόνομειώνει την ευημερία των ατόμων που αποστρέφονται τον κίνδυνο (risk averse) αλλάενδέχεται να επιφέρουν έμμεσες μακροοικονομικές συνέπειες, καθώς τα νοικοκυριά μπορεί να χρειαστεί να μεταβάλουν της καταναλωτικές και αποταμιευτικέςσυνήθειες.Τα φάρμακα απαρτίζουν το μεγαλύτερο ποσοστό των άμεσων πληρωμών γιαυπηρεσίες υγείας σε 9 από τις 11 υπό εξέταση χώρες. Το κεφάλαιο πέντε τεκμηριώνεικαι εξηγεί την μεταξύ των χωρών διακύμανση στις φαρμακευτικές άμεσες πληρωμές.Εκτιμάται το υπόδειγμα δύο σταδίων (two-part model, probit και least squares) για τιςφαρμακευτικές δαπάνες και ελέγχονται εκτενώς το επίπεδο υγείας και τα κοινωνικό-οινομικά χαρακτηριστικά των ατόμων. Ακόμα και με αυτούς τους ελέγχους, ηανάλυση βρίσκει σημαντική απόκλιση μεταξύ των χωρών στις άμεσες πληρωμές γιαφάρμακα για άτομα με την ίδια ή παρόμοια ασθένειες. Οι πληρωμές για φάρμακαείναι υψηλότερες στο Βέλγιο, την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ελβετία καιχαμηλότερες στην Ολλανδία και τη Γαλλία. Η επίδραση του εισοδήματος και τηςύπαρξης διαγνωσμένης χρόνιας ασθένειες, καθίσταται δυνατό να διαφέρει στις υπόεξέταση χώρες, μέσω της εισαγωγής αλληλεπιδράσεων. Η ανάλυση αυτήκαταδεικνύει διακύμανση μεταξύ των χωρών η οποία είναι συνεπής με τις διάφορεςπολιτικές και την κοινωνική προστασία που παρέχεται στους φτωχούς και στουςχρόνιους ασθενείς σε ότι αφορά τις δαπάνες για φάρμακα. Το έκτο κεφάλαιοσυνοψίζει τα κυριότερα συμπεράσματα της διδακτορικής διατριβής.