Εκτίμηση των ιδιωτικών δαπανών υγείας στην Ελλάδα

Abstract

Introduction: The high level of private health expenditures - mainly out of pocket payments - are reported in Greece (about 45% of total health expenditure) and have been at the centre of the scientific discussion throughout the health sector. This is a paradox, because of the, theoretically universal coverage of the population by the public system and the low level of cost- sharing arrangements. Study objective: The objective of this study, is to analyze the private financing flows in the health care sector. Additionally, we attempt to bring to light the kind of health needs that the public system cannot meet qualitatively and / or quantitatively. Furthermore, we examine the population attitudes about using the social insurance provisions and the tax relief arrangements, concerning out of pocket (health) payments. Methodology: The study sample covers the whole country and includes 1.616 households. A special questionnaire was developed in order to gather (by telephone interviews) the data. The SPSS statistical program and linear and logistic regressions have been used for data processing. Main results: 1) The major percentage of households health expenditure was allocated to Outpatient Services, that means € 4.180 mill., or 68% of total out of pocket payments, for the year 2005. Dental care and Medical care absorb € 1.912 mill. and € 1.430 mill., respectively (Physicians: € 829,4 mill., Gynecologists: € 300,3 mill., Surgeons: € 271,7 mill., Neurologists- psychiatrists: € 28,6 mill). None of the social and the economic characteristics of the households are correlated with the amount of money paid to dentists. 2) Less than 8% (€ 484 mill.) of net household health expenditure was allocated to private hospitals. Hospital charges absorb 50% of this amount, and the rest concerns direct doctor payments (mainly cardiac surgeons). 3) Self - employed nurses (paid by patients) are found only in public hospitals. None of the social and the economic characteristics of the households are correlated with the probability of using and the amount of money paid to this category of nurses. 4) Social security reimbursement was estimated at just 6,5% (€ 450 mill.) of the total household health expenditures, for the year 2005. 5) The hidden economy of the health sector was estimated to € 1.778 mill., for the year 2005, which means 12% - 13% of total health expenditure. Only 10% of this amount (€177 mill.) concerns under the table payments, while the rest € 1.601mill., represents usual payments to private doctors without a receipt (not taxed). 6) Only 17,6% of the potentially eligible for tax exception health expenditure, is reported by households, in their tax returns. 7) State loss for reimbursing households health expenditure was estimated to € 1.172 mill., for the year 2005 (social security reimbursement: € 450 mill., tax revenues loss due to tax evasion: € 622 mill., tax relief : € 100 mill.)

Εισαγωγή: Η υψηλή ιδιωτική δαπάνη υγείας στη χώρα μας (? 45% της συνολικής υγειονομικής δαπάνης) εγείρει τον έντονο προβληματισμό των επιστημόνων αναφορικά με τη δυνατότητα ισότιμης και ευχερούς πρόσβασης του συνόλου των πολιτών στις υπηρεσίες υγείας. Η υψηλή δαπάνη αυτής της κατηγορίας, θεωρείται παράδοξη λόγω της καθολικής δημόσιας ασφαλιστικής κάλυψης υγείας του πληθυσμού, και των θεσμοθετημένων σε χαμηλά επίπεδα ποσοστών συμμετοχής των χρηστών στο κόστος. Αντικείμενο: Στο πλαίσιο αυτό, στόχο της διατριβής αποτέλεσε καταρχήν η αναλυτική καταγραφή της προέλευσης και της κατανομής της ιδιωτικής υγειονομικής δαπάνης, πληροφορία που δεν είναι μέχρι σήμερα πλήρως διαθέσιμη, δεδομένης της μη υιοθέτησης του Συστήματος Λογαριασμών Υγείας που προτείνει ο ΟΟΣΑ. Πρόσθετα, επιχειρήθηκε να εντοπιστούν οι πραγματικές ανάγκες υγείας που το δημόσιο σύστημα αδυνατεί να καλύψει και η διερεύνηση της ασφαλιστικής προστασίας που προσφέρει η κοινωνική ασφάλιση στην πράξη. Επίσης, μελετήθηκε η στάση των χρηστών ως προς την άσκηση των ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων καθώς επίσης και η αντιμετώπιση της ιδιωτικής δαπάνης από φορολογικής άποψης. Μεθοδολογία: Για την άντληση των δεδομένων κατασκευάστηκε ειδικό ερωτηματολόγιο με τη συνδρομή εμπειρογνωμόνων του υγειονομικού τομέα. Το δείγμα της έρευνας ήταν πανελλαδικό και αποτελούνταν από 1.616 νοικοκυριά τα οποία τα οποία συμμετείχαν στις τηλεφωνικές συνεντεύξεις. Η επεξεργασία των αποτελεσμάτων έγινε με τη χρήση του στατιστικού προγράμματος SPSS και χρησιμοποιήθηκαν οι αναλύσεις της γραμμικής και της λογιστικής παλινδρόμησης. Αποτελέσματα: Μεταξύ των κυριοτέρων ευρημάτων της διατριβής είναι και τα ακόλουθα: 1) Το μεγαλύτερο μέρος της καθαρής υγειονομικής δαπάνης των νοικοκυριών κατανέμεται σε υπηρεσίες εκτός του νοσοκομείου (€ 4.180 εκατ., ή 68% της συνολικής ιδιωτικής, το 2005). Η Οδοντιατρική περίθαλψη απορροφά € 1.912 εκατ., ακολουθούμενη από την Ιατρική με € 1.430 εκατ. (Παθολογικές ειδικότητες: € 829,4 εκατ., Μαιευτήρες- γυναικολόγοι: € 300,3 εκατ., Χειρουργικές ειδικότητες: € 271,7 εκατ., Νευρολόγοι- Ψυχίατροι : € 28,6 εκατ.). Το πλήθος των επισκέψεων και το ύψος των πληρωμών σε οδοντιάτρους δεν σχετίζεται με κανένα από τα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της οικογένειας. 2) Τα ιδιωτικά θεραπευτήρια απορροφούν λιγότερο από το 8% της καθαρής δαπάνης των νοικοκυριών (€ 484 εκατ.), εκ των οποίων το περίπου 50% αφορά σε νοσήλια και τα υπόλοιπα σε αμοιβές γιατρών (κύρια καρδιοχειρουργών). 3) Το φαινόμενο των αποκλειστικών νοσοκόμων απαντάται μόνο στα δημόσια νοσοκομεία. Η πιθανότητα χρήσης αποκλειστικής νοσοκόμου και το ύψος της πληρωμής δεν σχετίζεται με κανένα από τα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της οικογένειας. 4) Από το σύνολο των πληρωμών των νοικοκυριών για ιδιωτική υγεία (€ 6.915 εκατ.) η κοινωνική ασφάλιση επέστρεψε μόλις το 6,5% δηλ. € 450 εκατ., το 2005. Τα υψηλότερα ποσοστά αποζημίωσης καταγράφηκαν για υπηρεσίες αποκλειστικών νοσοκόμων και για την αγορά - ενοικίαση θεραπευτικού εξοπλισμού, 41,3% και 28% αντίστοιχα. 5) Μεταξύ των οικογενειών που νοσηλεύτηκαν σε ιδιωτικό θεραπευτήριο, τα νοικοκυριά που διαμένουν σε αγροτικές περιοχές και αυτά που ο κύριος εισοδηματίας τους είναι κατώτερου εκπαιδευτικού επιπέδου παρουσιάζουν στατιστικά σημαντικά χαμηλότερη πιθανότητα υποβολής αιτήματος αποζημίωσης στο δημόσιο ταμείο σε σχέση με τις οικογένειες που διαμένουν σε ημιαστικές περιοχές και όσες ο κύριος εισοδηματίας τους έχει μέση ή ανώτερη εκπαίδευση. 6) Η παραοικονομία στον υγειονομικό τομέα, το 2005, υπολογίστηκε σε € 1.778 εκατ., ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 30% των πληρωμών των χρηστών ή στο 12- 13% της συνολικής δαπάνης υγείας. Από το σύνολο της παραοικονομικής δραστηριότητας, μόλις το 10% (€ 177 εκατ.), αφορά σε άτυπες συναλλαγές («φακελάκια» και φιλοδωρήματα), ενώ τα υπόλοιπα € 1.601 εκατ. αφορούν σε συνήθεις πληρωμές στον ιδιωτικό τομέα χωρίς όμως τη λήψη απόδειξης. 7) Τα νοικοκυριά καταγράφουν στις φορολογικές τους δηλώσεις μόνο το 17,6% της δυνητικά επιλέξιμης (για φορολογική έκπτωση) υγειονομικής δαπάνης. 8) Συνολικά, η απώλεια του κράτους για αποζημίωση της δαπάνης υγείας που καταβάλλουν τα νοικοκυριά, ανέρχεται σε € 1.172 εκατ., το 2005 (αποζημίωση κοινωνικής ασφάλισης: € 450 εκατ., κόστος απώλειας φορολογικών εσόδων : € 622 εκατ., κόστος φοροαπαλλαγής: € 100 εκατ.,)