Ανάμεσα σε δύο πατρίδες: ελληνομάθεια και ρωσομάθεια ως στοιχεία ταυτότητας και μεταναστευτικών επιλογών Ελληνοποντίων νέων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης

Abstract

This thesis adopts the perspective of social anthropology, studies the behavior, thesocial activities and the value choices of a particular age group, 16 to 30 years old, of“immigrants” from the former Soviet Union with special reference to the field of“sociality”, i.e. social actions. The field research took place in the region ofThessaloniki and in some smaller towns in northern Greece, such as Florina,Giannitsa, Edessa and Veria (2 years) in addition to the region of Tbilisi (Georgia).The focus of the survey were young interlocutors from the former Soviet Unionbetween 16 and 30 years old, who immigrated to Greece at a younger age, eitheralone or accompanied by a family member or as a part of the whole nuclear family,having lived until then in one of the Republics of the former Soviet Union, mainly inGeorgia. The study focuses on a range of issues concerning the relationship ofrespondents to Greece, Russia and the former Soviet Republic of their origin, asreflected in their daily practices. Such practices include conversations, either withPontic-Greeks from the FSU or local Greek residents in the course of their daily lives, including work places, study places, places of entertainment. It also includes suchvalue identifications as the music they choose to listen to, the movies and the TVchannels they choose to watch, etc.Using personal interviews, open discussions, focus groups and other methodsof participatory research, I tried to uncover the relationship of young Pontic-Greeksimmigrants with their past and how they experience it today. Moreover, the researchtried to conceptualise and operationalise the notion of ‘russianness’, and ‘russianmindedness’,as well as their ideas about living between two homelands, Greece andthe former Soviet Republics of their origin, and especially Russia.One of the main conclusions of this research is that the young Pontic-Greeks“returning” immigrants, 16-30 years old, wish to return back to Russia and not back tothe former Soviet Republic from which they originate. The reasons that lead to thisdecision are a) racism, rejection and exclusion experienced in Greece, b) the financialproblems and the prospect of unemployment, c) the life narratives as transmitted bytheir parents’ generation, which involve a high level of idealization of their livesunder the soviet regime, a similar degree of idealization is evident in therepresentation of Greece as a historical homeland during the soviet regime, d) themaintenance and re-invention of a Soviet model of life after their settlement inGreece, e) their love for the Russian language and the Russian culture in general,which has been transmitted to them through the experiences of their parents, f) pursuean education in a Russian-speaking environment and, g) the need to move to afamiliar environment, yet away from the parental home. For all the above reasons, thesolution of return to Russia seems preferable to them. However, the return to theircountry of origin (Georgia) is not considered an option, since the prospects there for abetter future are worse than those here (Greece).

Η παρούσα διατριβή υιοθετεί τη σκοπιά της κοινωνικής ανθρωπολογίας, μελετά τιςσυμπεριφορές, κοινωνικές δράσεις και αξιακές επιλογές μίας συγκεκριμένηςηλικιακής ομάδας «μεταναστών» από την πρώην Σοβιετική Ένωση 16 έως 30 ετώνκαι αναφέρεται στο πεδίο του «κοινωνικού», δηλαδή των κοινωνικών δράσεων.Πρόκειται για μια έρευνα στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης αλλά και σεορισμένες μικρότερες πόλεις της Βόρειας Ελλάδας, όπως είναι η Φλώρινα, ταΓιαννιτσά, η Έδεσσα και η Βέροια (2 χρόνια) καθώς επίσης και στην ευρύτερηπεριοχή της Τιφλίδας στη Γεωργία. Η συγκεκριμένη έρευνα αναζήτησε νεαρούςσυνομιλητές από την πρώην Σοβιετική Ένωση 16 έως 30 ετών, οι οποίοιμετανάστευσαν σε μικρότερη ηλικία στην Ελλάδα είτε μόνοι τους, είτε με κάποιομέλος της οικογένειάς τους, είτε και με όλη την πυρηνική τους οικογένεια, ενώ μέχριεκείνη τη στιγμή της ζωής τους διαβιούσαν σε μία από τις Δημοκρατίες της πρώηνΣοβιετικής Ένωσης, κυρίως όμως στη Γεωργία. Η μελέτη εστιάζει σε μια σειρά απόζητήματα που άπτονται της σχέσης των συνομιλητών μου με την Ελλάδα, τη Ρωσίααλλά και την πρώην σοβιετική Δημοκρατία προέλευσής τους, όπως αυτήαποτυπώνεται στις καθημερινές τους πρακτικές, στη συνομιλία τους με άλλουςανθρώπους είτε πρόκειται για άλλους Ελληνοπόντιους από την πρώην ΣοβιετικήΈνωση είτε πρόκειται για ντόπιους Έλληνες κατοίκους, στην καθημερινότητά τους,στους τόπους εργασίας τους, στους τόπους εκπαίδευσης, στα μέρη όπουδιασκεδάζουν και συνηθίζουν να συχνάζουν, στη μουσική που επιλέγουν ναακούσουν, στις ταινίες και στα τηλεοπτικά κανάλια που επιλέγουν ναπαρακολουθήσουν και σε πολλούς άλλους τομείς.Μέσα από προσωπικές συνεντεύξεις, ανοιχτές συζητήσεις καθώς επίσης καιμέσα από τις μεθόδους της επιτόπιας και συμμετοχικής έρευνας έγινε μια προσπάθειαγια να αποκαλυφθεί η σχέση των νεαρών Ελληνοποντίων μεταναστών με τοπαρελθόν τους και ο τρόπος με τον οποίον το βιώνουν σήμερα. Μελετήθηκε τοστοιχείο της ρωσικότητας τους, της ‘ρωσοφροσύνης’ τους και ο τρόπος με τον οποίοζούνε ανάμεσα σε δύο πατρίδες, την Ελλάδα και τις πρώην σοβιετικές Δημοκρατίεςπροέλευσής τους και κυρίως τη Ρωσία. Οι νεαροί Ελληνοπόντιοι «παλιννοστούντες» μετανάστες, 16-30 ετών,επιθυμούν να επιστρέψουν πίσω στη Ρωσία και όχι στην πρώην σοβιετικήΔημοκρατία από την οποία προέρχονται. Οι λόγοι που τους οδηγούν σε αυτή τηναπόφαση είναι α) ο ρατσισμός, η απόρριψη και ο αποκλεισμός που βιώνουν στηνΕλλάδα, β) τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθώς και η προοπτικήτης ανεργίας, γ) η περιγραφή της ζωής εκεί από τους γονείς τους, η οποία μπορεί νατην εξιδανικεύει στα αυτιά τους (το ίδιο συνέβαινε και με την εικόνα της Ελλάδαςόλα τα χρόνια που ζούσαν υπό το σοβιετικό καθεστώς), δ) η μεταφορά ενόςσοβιετικού μοντέλου ζωής μέσα στο σπίτι τους στην Ελλάδα, ε) η αγάπη τους για τηνρώσικη γλώσσα και εκπαίδευση γενικότερα (η οποία έχει μεταφερθεί σε αυτούς μέσααπό τις εμπειρίες των γονιών τους), στ) για σπουδές, ζ) η ανάγκη τους να βρεθούν σεοικείο περιβάλλον μακριά όμως από τους γονείς τους. Για όλους τους παραπάνωλόγους, μπορεί τώρα πια αυτή η «λύση» να μοιάζει ιδανική για πολλούς από αυτούς.Αντιθέτως, η επιστροφή στη χώρα προέλευσής τους δεν υπάρχει ούτε καν στο πίσωμέρος του μυαλού τους, καθώς η κατάσταση που επικρατεί εκεί δεν είναι καλή καιδεν μπορεί να τους προσφέρει όλα όσα ονειρεύονται, ένα καλύτερο μέλλον.