Η χρήση ειδικών ερωτηματολογίων στην παρακολούθηση της μεταβολής της ποιότητας ζωής σε ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα

Abstract

Quality of life in patients with lung cancer is often overlooked due to the severity of the disease and all the attention is focused on the physical condition of the patient. However, since the expected survival of patients with lung cancer remains low, it is imperative need to ensure quality for the rest of the patients' lives. The aims of this study are to observe the changes in factors that determine the quality of life of patients with hitherto used methods of treating lung cancer and to observe if there is improvement. The correlations are also explored between the assessments of quality of life of patients and survival, response to treatment, histological type of tumor and its stage, type of treatment, performance status, smoking history, alcohol use and patient demographic data. Quality of life was assessed in 282 patients referred to the department of chemotherapy of the Aristotle University Pulmonary Clinic of G. Papanikolaou Hospital, one of the largest and specialized centers in North Greece. Three reliable, validated questionnaires weighted in Greek were used for quality of life assessments: FACT-L, SF-36 and HADS. The comparison of FACTL scores show that while physical symptoms of the study patients worsen with chemotherapy, psychological well-being improves in relation to the measurement made before their first treatment. The results from HADS agree with the results from FACTL, confirming that stress and depression improve with time. Comparisons of SF-36 scores, in consistence with the other 2 questionnaires, showed that treatment reduced physical pain, limitations due to emotional problems, limitations in social activities and vitality, and increased mental health and limitations in physical functioning. Observations from the survival analysis were in accordance to the literature so far: patients with SCLC have significantly lower survival than patients with NSCLC, the initial performance status of patients is consistent with survival, combined chemotherapy with radiotherapy improves survival, and the existence of metastases hinders survival. It was also observed that the number of chemotherapies and the total scores of FACTL, HADS and SF-36 (except for SF36 scores after the last chemotherapy) are positively correlated with survival. The individual correlations between total scores of quality of life questionnaires showed significant correlations. The basic conclusions of the three questionnaires about the quality of life of patients are in agreement, confirming their validity and reliability. Moreover, the correlation of questionnaire scores with survival and response to treatment was statistically significant. Thus, one can argue that the higher the scores of quality of life, the greater the survival. The observations made in this study highlight the urgent need for psychological support in patients, specifically after diagnosis and in the initiation of treatment. Supporting patients psychologically can lead to a better quality of life and thus in prolongation of survival.

Η ποιότητα ζωής σε ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα συχνά παραβλέπεται λόγω της σοβαρότητας της νόσου και η προσοχή όλων εστιάζεται στη φυσική κατάσταση του ασθενή. Ωστόσο, επειδή η αναμενόμενη επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα παραμένει χαμηλή, κρίνεται αναγκαίο να διασφαλιστεί η ποιότητα για το υπόλοιπο της ζωής τους. Στόχοι της παρούσας μελέτης είναι να παρατηρηθούν οι αλλαγές σε παράγοντες που καθορίζουν την ποιότητα ζωής των ασθενών με τις μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμενες μεθόδους αντιμετώπισης του καρκίνου του πνεύμονα και να παρατηρηθεί αν υπάρχει βελτίωση. Επίσης, διερευνούνται οι συσχετίσεις των αξιολογήσεων της ποιότητας ζωής των ασθενών με την επιβίωση, την ανταπόκριση στη θεραπεία, τον ιστολογικό τύπο του νεοπλάσματος και το στάδιο του, το είδος της αντιμετώπισης, τη λειτουργική κατάσταση, το ιστορικό καπνίσματος, τη χρήση αλκοόλ και τα δημογραφικά στοιχεία του ασθενή. Η ποιότητα ζωής εκτιμήθηκε σε 282 ασθενείς που παραπέμφθηκαν στο τμήμα χημειοθεραπειών της Πανεπιστημιακής Πνευμονολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Παπανικολάου, ένα από τα μεγαλύτερα και εξειδικευμένα κέντρα στην Ελλάδα. Για τις αξιολογήσεις της ποιότητας ζωής χρησιμοποιήθηκαν 3 έγκυρες, αξιόπιστες και σταθμισμένες στα ελληνικά κλίμακες: FACT-L, SF-36 και HADS. Από τα αποτελέσματα σχετικά με τη σύγκριση των σκορ των ερωτηματολογίων FACTL παρατηρείται ότι, ενώ τα σωματικά συμπτώματα των ασθενών της μελέτης επιδεινώνονται με τη χημειοθεραπεία, η ψυχολογική τους ευεξία βελτιώνεται σε σχέση με την πρώτη τους μέτρηση πριν την πρώτη θεραπεία. Τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων HADS συμφωνούν με τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων FACTL, επιβεβαιώνοντας ότι το άγχος και η κατάθλιψη βελτιώνονται με τον καιρό. Η σύγκριση των ερωτηματολογίων SF-36, σε συμφωνία με τα άλλα δύο ερωτηματολόγια, έδειξε ότι με τη θεραπεία μειώθηκαν ο σωματικός πόνος, ο περιορισμός λειτουργιών λόγω συναισθηματικών προβλημάτων, ο περιορισμός στις κοινωνικές δραστηριότητες και η ζωτικότητα, ενώ αυξήθηκαν η ψυχική-διανοητική υγεία και ο περιορισμός στη φυσική λειτουργικότητα. Οι παρατηρήσεις από την ανάλυση επιβίωσης επιβεβαιώνουν τα βιβλιογραφικά ευρήματα, με τους ασθενείς με ΜΚΠ να έχουν σημαντικά μικρότερη επιβίωση από τους ασθενείς με ΜΜΚΠ, την αρχική λειτουργική κατάσταση των ασθενών να συνάδει με την επιβίωση, τη σύγχρονη χημειοθεραπεία με ακτινοθεραπεία να βελτιώνει την επιβίωση και την ύπαρξη μεταστάσεων να δυσχεραίνει την επιβίωση. Επίσης, παρατηρείται ότι ο αριθμός χημειοθεραπειών και τα συνολικά σκορ των ερωτηματολογίων (εκτός από τα σκορ του ερωτηματολογίου SF36 που απαντήθηκε μετά τη τελευταία χημειοθεραπεία του ασθενή) σχετίζονται θετικά με την επιβίωση. Οι επιμέρους συσχετίσεις των συνολικών σκορ των ερωτηματολογίων ποιότητας ζωής μεταξύ τους ήταν σημαντικές, με συμφωνία στα βασικά συμπεράσματα σχετικά με την ποιότητας ζωής των ασθενών, επιβεβαιώνοντας την αξιοπιστία και την εγκυρότητα των τριών ερωτηματολογίων. Η δε συσχέτιση των σκορ των ερωτηματολογίων με την επιβίωση και την ανταπόκριση στη θεραπεία ήταν στατιστικά σημαντική. Άρα μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι όσο υψηλότερα είναι τα σκορ της ποιότητας ζωής, τόσο μεγαλύτερη είναι επιβίωση των ασθενών. Με τις παρατηρήσεις της παρούσας μελέτης αναδεικνύεται η επιτακτική ανάγκη για ψυχολογική στήριξη των ασθενών συγκεκριμένα μετά τη διάγνωση της νόσου τους και με την έναρξη της θεραπείας τους. Η στήριξη των ασθενών ψυχολογικά μπορεί να επιφέρει ένα καλύτερο επίπεδο ποιότητας ζωής, και άρα παράταση της επιβίωσης.