Το νομικό, θρησκευτικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό καθεστώς των τουρκογενών της μουσουλμανικής μειονότητας της Βουλγαρίας επί κομμουνισμού (1944-1989)

Abstract

The aim of this thesis was at first the contribution to knowledge and understanding of the modern Bulgarian history and also the formulation and promotion of interpretation regarding the Balkan mosaic of nationalities and minorities. This effort was supported by citing official legal texts, sufficient statistical data and an accurate chronology of events. The research activity aimed at presenting a clear and documented policy of the Bulgarian Communist Party (BCP) against ethnic and religious Turkish community, which was bequeathed to Bulgaria immediately after her liberation from the Ottoman Empire. The communist leadership coming to power in 1944 decided that the people of Turkish origin, and in general, all minority Muslims must either assimilated by the dominant Bulgarian nation either to leave the country. In the period 1944-1989 the Turkish minority saw her religious and educational infrastructure to degrade systematically with full coverage of the Law and the State. The wakf property nationalized, mosques were closed or demolished. The religious education was limited to a minimum resulting in a dramatic reduction of religious functionaries. The State had a stranglehold on everything. Manners and customs, any expression of religious feeling, persecuted and removed. Magazines, newspapers and literary production after the boom, which experienced during the first two decades of the communist regime, were silenced. The next step was the deportations, the imprisonments, the fabricate of history and a new cultural identity. Within the projects, which the Bulgarian communists had for the future of the Bulgarian society, Muslim minority was not just unnecessary but also potentially dangerous. The outputs of Turkish origin in the years 1950-1951 and 1968 demonstrated this amply. By Todor Zhivkov to power internationalist socialism gave way to a peculiar internal nationalism. The communist regime, after having already advanced to bulgarization of Tartars, Gypsies and Pomaks, had been targeting the Turkish minority. The strategy of the regime against the Turks Muslims included in the first stage the gradual and insidious ruin the prestige of the Muslim religion, rituals, customs and practices. If Zhivkov had patience's plan will yield results over time. However, in 1984 the Bulgarian Communist regime believed sincerely that could go to the complete assimilation of hundreds of thousands of Turkish origin. In a few months, during the winter of 1984-1985, the entire Turkish community of the Muslim minority had forcibly become "Bulgarian" by taking new Slavic and Bulgarian names. The ideological foundation of the Campaign Renaissance, as excessively had called the whole operation, was based on the late "discovery" that all people of Turkish origin was of Bulgarian origin, whose ancestors were forcibly converted to Muslims during the years of Ottoman rule. The systematic and consistent - at times - Turkish foreign policy takes advantage in the best way of this erratic communist minority policy. In 1985 Ankara in order to serve domestic political purposes has made the protection of Bulgarian Turkish origin as the dominant issue of Turkish foreign policy at the international level. In 1989, in a move virtually panic Bulgaria opened its borders with Turkey and more than one third of Turkish origin left for the famous "Grand Tour." Developments had overcome Zhivkov. The fall of the regime occurred without bloodshed as a palace coup.

Ως στόχος της συγκεκριμένης διδακτορικής διατριβής τέθηκε αφενός η συμβολή στη γνώση και στην κατανόηση της νεώτερης βουλγαρικής ιστορίας και αφετέρου η διατύπωση και ανάδειξη ερμηνειών για το βαλκανικό μωσαϊκό των εθνοτήτων και μειονοτήτων. Η όλη προσπάθεια στηρίχθηκε στην παράθεση επισήμων νομικών καμένων, επαρκών στατιστικών στοιχείων και μιας ακριβούς χρονολογικής παρουσίασης των γεγονότων. Η ερευνητική δραστηριότητα αποσκοπούσε στην παρουσίαση με σαφήνεια και τεκμηρίωση της πολιτικής του Κομμουνιστικού Κόμματος Βουλγαρίας (ΚΚΒ) έναντι της εθνικικής και θρησκευτικής τουρκογενούς κοινότητας, η οποία κληροδοτήθηκε στη Βουλγαρία αμέσως μετά την απελευθέρωση της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η κομμουνιστική ηγεσία ερχόμενη στην εξουσία το 1944 αποφάσισε ότι οι Τουρκογενείς, και εν γένει όλοι οι μειονοτικοί μουσουλμάνοι, έπρεπε είτε να αφομοιωθούν από το κυρίαρχο βουλγαρικό έθνος είτε να φύγουν από τη χώρα. Στο διάστημα 1944-1989 οι Τουρκογενείς είδαν τις θρησκευτικές και εκπαιδευτικές τους υποδομές να αποδομούνται συστηματικά με την πλήρη κάλυψη του Νόμου και της Πολιτείας. Η βακουφική περιουσία κρατικοποιήθηκε, τεμένη έκλεισαν ή κατεδαφίστηκαν. Η θρησκευτική εκπαίδευση περιορίστηκε στο ελάχιστο με αποτέλεσμα τη δραματική μείωση των θρησκευτικών λειτουργών. Το Κράτος ασκούσε ασφυκτικό έλεγχο στα πάντα. Ήθη και έθιμα, κάθε έκφραση του θρησκευτικού συναισθήματος διώχθηκε και καταργήθηκε. Περιοδικά, εφημερίδες και λογοτεχνική παραγωγή μετά την άνθηση που είχαν τις πρώτες δύο δεκαετίες του κομμουνιστικού καθεστώτος, είχαν σιωπήσει. Το επόμενο βήμα ήταν εξορίες, φυλακίσεις, η χάλκευση της ιστορίας και η δημιουργία νέας πολιτιστικής ταυτότητας. Στα σχέδια που είχαν οι Βούλγαροι κομμουνιστές για το μέλλον της βουλγαρικής κοινωνίας οι μουσουλμάνοι μειονοτικοί ήταν όχι απλά περιττοί αλλά και εν δυνάμει επικίνδυνοι. Οι έξοδοι των Τουρκογενών κατά τα έτη 1950-1951 και 1968 το απέδειξαν περίτρανα. Με τον Τοντόρ Ζίφκωφ στην εξουσία ο διεθνιστικός σοσιαλισμός έδωσε τη θέση του σ' έναν ιδιότυπο εσωτερικό εθνικισμό. Το καθεστώς αφού είχε ήδη προχωρήσει στον εκβουλγαρισμό Τατάρων, Τσιγγάνων και Πομάκων έβαλε στο στόχαστρο του τους Τουρκογενείς. Η στρατηγική του καθεστώτος απέναντι στους τουρκομουσουλμάνους περιελάμβανε σε πρώτο στάδιο τη σταδιακή και ύπουλη καταβαράθρωση του κύρους της μουσουλμανικής θρησκείας, των τελετών, των εθίμωνκαι των πρακτικών της. Εάν ο Ζίφκωφ είχε υπομονή το σχέδιο του αυτό θα απέδιδε καρπούς σε βάθος χρόνου. Ωστόσο, το 1984 το βουλγαρικό κομμουνιστικό καθεστώς πίστεψε ειλικρινά ότι μπορούσε να προχώρησει στην ολοκληρωτική αφομοίωση των εκατοντάδων χιλιάδων Τουρκογενών. Σε διάστημα λίγων μηνών, το χειμώνα του 1984-1985, ολόκληρη η τουρκογενής κοινότητα της μουσουλμανικής μειονότητας υποχρεώθηκε δια της βίας να εκβουλγαριστεί λαμβάνοντας νέα σλαβικά και βουλγαροπρεπή ονόματα. Το ιδεολογικό υπόβαθρο της Εκστρατείας Αναγέννησης, όπως καθ' υπερβολή είχε ονομαστεί η όλη επιχείρηση, στηριζόταν στην όψιμη «ανακάλυψη» ότι όλοι οι Τουρκογενείς ήταν βουλγαρικής καταγωγής που οι πρόγονοι τους είχαν δια της βίας εξισλαμιστεί στα χρόνια του οθωμανικού ζυγού. Την αλλοπρόσαλλη κομμουνιστική μειονοτική πολιτική την εκμεταλλεύτηκε κατά τον καλύτερο τρόπο η συστηματική και συνεπής - κατά καιρούς - τουρκική εξωτερική πολιτική. Το 1985 η Άγκυρα για εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες κατέστησε την προστασία των Βούλγαρων Τουρκογενών ως το κυρίαρχο ζήτημα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής σε διεθνές επίπεδο. Το 1989 σε μια κίνηση ουσιαστικά πανικού η Βουλγαρία άνοιξε τα σύνορα της με την Τουρκία και πάνω από το ένα τρίτο των Τουρκογενών έφυγε για την περίφημη «Μεγάλη Εκδρομή». Οι ίδιες οι εξελίξεις είχαν ξεπέρασει τον Ζίφκωφ. Η πτώση του καθεστώτος του συντελέστηκε αναίμακτα και «ανακτορικά».