Σύγχρονες τάσεις αντεγκληματικής πολιτικής: η πολιτική της μηδενικής ανοχής και τα μέτρα διαχείρισης κρίσεων

Abstract

The title of the thesis is: “Contemporary trends on crime policy: the zero tolerance policing and the crisis management measures”. The essay consists of the preface, the introductory chapter, the first part (three chapters), the second part (two chapters) and the epilogue, while the whole text (without the bibliography) is 370 pages. The central hypothesis of the thesis, as outlined in the preface, moves around the fact that the measures, methods and practices adopted today worldwide for both the maintenance of everyday order (simple-risk management) and anti-terrorism protection of western societies (security-crisis management) are often shared or interconnected with each other or at least inspired by the same spirit of (political) management of the visible signs of that kind of contemporary risks that signal the crime and insecurity, with further, however, negative effects on the individual rights of the citizens. In the introductory chapter of the thesis, in particular, it is examined, within a larger context, this managerial culture that deeply affects the design, implementation and coordination of public action against crime, under the broader dynamics of risk society and the logic of risk management, while at the first and second part, the two examples of the central hypothesis (the management of everyday risks, on the one, and the crisis management, on the other) are approached by examining two specific crime policy trends developed worldwide over the last two decades. In the first part, in particular, the zero tolerance policing is presented as a particular model of crime policy that seeks to manage the criminal phenomenon through a strict and aggressive enforcement of specific categories of individuals and of minor acts that are connected to the public spaces disorder, while, in the second part, there is an attempt to examine those measures of state control that more and more, and easily, are adopted today throughout the world, aiming at shielding the terrorist threat, namely those preventive measures of administrative or judicial control and policing, that - judged through the management approach - are not designed to handle a simple problem of everyday life but a major security crisis, the ultimate challenge of the crime policy, the terrorism problem. Through the examination of contemporary literature and scientific reviews on these two official perspectives against crime, beyond the presentation, the managerial logic - that governs them and enhances the correlation between them - is underlined. By designating the two examples, finally, in the conclusions of the epilogue, it is analyzed how the apparent neutral managerial logic of them often influences the liberal principles in pursuit of crime control (the principle of proportionality, legality, etc.), so the restriction of individual rights and freedoms, notably of different categories of citizens, without the necessary existence of legitimizing ground for that purpose (eg attack, by their conduct, legal interests), and leads to the development of an ineffective, inefficient and largely dubious crime.

Ο τίτλος της διατριβής είναι ο ακόλουθος: «Σύγχρονες τάσεις αντεγκληματικής πολιτικής: η πολιτική της μηδενικής ανοχής και τα μέτρα διαχείρισης κρίσεων». Η εργασία αποτελείται από τα προλεγόμενα, το εισαγωγικό κεφάλαιο, το πρώτο μέρος (με τρία κεφάλαια), το δεύτερο μέρος (με δύο κεφάλαια) και τον επίλογο, ενώ το σύνολο του κειμένου (χωρίς τη βιβλιογραφία) ανέρχεται σε 370 σελίδες. Η κεντρική υπόθεση της εργασίας, όπως εκτίθεται στα προλεγόμενά της, κινείται γύρω από τη διαπίστωση ότι τα μέτρα, οι μέθοδοι και οι πρακτικές που υιοθετούνται σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο, με σκοπό τόσο τη διατήρηση της καθημερινής τάξης (διαχείριση των απλών κινδύνων) όσο και την αντιτρομοκρατική θωράκιση των δυτικών κοινωνιών (διαχείριση κρίσεων ασφάλειας) είναι συχνά κοινές ή μεταξύ τους διαπλεκόμενες ή τουλάχιστον διαπνέονται από το ίδιο πνεύμα (πολιτικής) διαχείρισης των ορατών ενδείξεων των σύγχρονών εκείνων κινδύνων που σηματοδοτούν το έγκλημα και την ανασφάλεια, με περαιτέρω, ωστόσο, αρνητικές επιπτώσεις στην απόλαυση των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών. Στο εισαγωγικό κεφάλαιο της εργασίας, ειδικότερα, εξετάζεται, εντός ενός γενικότερου πλαισίου, αυτό το διαχειριστικό πνεύμα που επιδρά βαθειά στο σχεδιασμό, στην εφαρμογή και στο συντονισμό της δημόσιας αντεγκληματικής δράσης, κάτω από την ευρύτερη δυναμική της κοινωνίας της διακινδύνευσης και της λογικής της διαχείρισης των κινδύνων ή κρίσεων που τη διέπει ολοκληρωτικά, ενώ στο πρώτο και στο δεύτερο μέρος προσεγγίζονται τα δύο παραδείγματα της κεντρικής υπόθεσης (η διαχείριση των απλών καθημερινών κινδύνων, από τη μια, κι η διαχείριση κρίσεων, από την άλλη) μέσα από την εξέταση δύο συγκεκριμένων αντεγκληματικών τάσεων, που αναπτύσσονται σε παγκόσμιο επίπεδο, στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών. Στο Πρώτο Μέρος, ειδικότερα, παρουσιάζεται η πολιτική της μηδενικής ανοχής, ένα μοντέλο αντεγκληματικής πολιτικής που επιδιώκει να διαχειριστεί το εγκληματικό φαινόμενο μέσα από την αυστηρή και επιθετική αστυνόμευση συγκεκριμένων κατηγοριών ατόμων και δραστηριοτήτων ήσσονος σημασίας που συνδέονται με την αταξία των δημοσίων χώρων, ενώ στο Δεύτερο Μέρος, επιχειρείται η εξέταση εκείνων των μέτρων του κρατικού ελέγχου, που όλο και περισσότερο αλλά και με μεγαλύτερη ευκολία, υιοθετούνται στις μέρες μας, παντού στο κόσμο, στοχεύοντας στη θωράκιση και στην αναχαίτιση της τρομοκρατικής απειλής, των μέτρων, δηλαδή, του προληπτικού διοικητικού ή ποινικού ελέγχου και αστυνόμευσης, που εξεταζόμενα υπό το πνεύμα της διαχειριστικής προσέγγισης, δεν προορίζονται να διαχειριστούν ένα απλό πρόβλημα ασφάλειας αλλά μια σημαντική κρίση, την απόλυτη πρόκληση του συστήματος της αντεγκληματικής πολιτικής κάθε κράτους, την τρομοκρατική απειλή. Μέσα από τη διερεύνηση της σύγχρονης βιβλιογραφίας και της επιστημονικής αρθρογραφίας γύρω από τις δύο αυτές αντεγκληματικές προοπτικές επιχειρείται, πέρα από την παρουσίασή τους, η αποκάλυψη της διαχειριστικής λογικής που τις διέπει και η ανάδειξη του μεταξύ τους συσχετισμού. Δια της αναδείξεως των δύο παραδειγμάτων διαπιστώνεται, τελικά, στα συμπεράσματα του επιλόγου, πώς - υπό την πρόταξη της διαχειριστικής ουδετερότητας - συχνά αλλοιώνονται οι φιλελεύθερες αρχές στην άσκηση του αντεγκληματικού ελέγχου (η αρχή της αναλογικότητας, της νομιμότητας, κ.λπ.), με αποτέλεσμα την περιστολή των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, κυρίως συγκεκριμένων κατηγοριών πολιτών, δίχως την ύπαρξη του αναγκαίου νομιμοποιητικού λόγου προς τούτο (π.χ. την προσβολή, με τη συμπεριφορά τους, ενός εννόμου αγαθού) και την ανάπτυξη μιας αναποτελεσματικής, ανορθολογικής και σε μεγάλο βαθμό αμφίβολης αντεγκληματικής πολιτικής.