Η έννοια και ο ορισμός του φαινομένου του κυβερνοπολέμου μέσα από μια ανάλυση των πληροφοριών των ψηφιακών μέσων ενημέρωσης: οι περιπτώσεις του BBC και του CNN

Abstract

The primary aim of the present thesis is to contribute to the understanding of the so-called cyber-war phenomenon. More specifically, it is an effort of elucidating this phenomenon in a more global way than the usual unequivocal approach applied at an international level. Therefore, military or managerial starting-points were not exclusively followed; besides, works of this type already exist in international bibliography, in plentitude. On the contrary, a more general “interdisciplinary view” was used as a guide, which, in any case, was principally formed from a socio-psychological point of view.The first distinguishable feature of this phenomenon was the anonymity of the party who perpetrates the attack. Since there are attackers and defenders in every war, the latter could be the only source here. However, they consider most of the relevant data as sensitive for the national security and therefore, are not allowed to publish them. Consequently, due to the lack of primary sources, statements, announcements and, for the most part, descriptions, were investigated about the events, predominantly called “cyber-war” in the western world.More specifically, two internationally recognized news agencies (BBC & CNN) were selected as the primary source. All the available, relevant to the phenomenon, texts were provided by them (105 in total, from 1999 to 2011). The main aim was to perform a thematic categorization of the concepts that are attributed to cyber war. For this reason, the Content Analysis Method was selected and thus, its semantic application. This means that, after having investigated all texts, the phrases and paragraphs, which contain the requested references to the phenomenon, are separated (the final number amounted to 315 units). In order to classify them a psycho-social – as it was so-called – criterion was defined. According to this, the events can be classified, in relation to their diffusion or not, in the society, the participation or not, of the citizens and the extent of their technological intensity.Thus, the following four categories came up:•Penetration - Socially closed and of technological intensity•Infrastructures - Socially open and of technological intensity•Censorship - Socially closed and of human intensity•Propaganda - Socially open and of human intensityFinally, the observed “historic” events were cited, by category.In the next section of this thesis, the detection of the theoretical core of origin of the aforementioned categories was attempted. This endeavor has been separated into two parts. In the first part, the classical interpretations of the war phenomenon were mentioned, concluding to the modern debate of social scientists. Based on the latter, a historical investigation of the triadic relation, which consists of a) the conceptual delineation of state, b) the way in which its leaderships always face the concept of war and c) the impact of the conduct of war on society was attempted. Consequently, an explanation of firstly, the emergence of information war (info-war), secondly of the computer networks war and finally, the cyberwarfare, for which the first most “representative” scientific studies came up. To cover the subject in a universal way, instead of an epilogue, the operation of the pioneer responsible services in the West (NATO & USA) was summarized, concluding with an emphasis on the Greek case.In the second section, a thorough examination of the concept of cyberspace was carried out. Through the course of its theoretical and practical understanding, the formation of an algorithm for its potential reading was attempted. By its use, three expressions of the concept emerged – a social, a technical and a “potential” (or imaginary) one – which are incorporated in every phase of the cyberspace. Then, its course to the present day, in four different time phases, was examined. Furthermore, the connection between these phases and the concept categories attributed to cyber-war was investigated, as diagnosed in the first section. The answer was positive. For example, if only the technological, superficial cover is recognized in cyberspace, ignoring its social extensions, then cyber war will not differ from current CNAs (Computer Network Attacks).The thesis concludes with a proposal for addressing the confusion of terminology in cyber security matters. According to the previous analysis, the citizens, the state and the leadership are taken into account as primary subjects. Therefore, the terms “crime” (between citizens) and “war” (between states) in cyberspace, which are a responsibility of the police and the army, respectively, are clarified in the conclusion. Finally, the introduction of the term “cyber control” for the implicit abuses of power is suggested.

Ο πρωταρχικός σκοπός, ο οποίος τέθηκε στην εκπόνηση της παρούσας διδακτορικής διατριβής, είναι η συμβολή της στην κατανόηση του επικαλούμενου κυβερνο-πολεμικού φαινομένου. Ειδικότερα, πρόκειται για μια προσπάθεια διαφώτισης του φαινομένου, με έναν πιο σφαιρικό από τον συνήθη μονοσήμαντο τρόπο που εφαρμόζεται διεθνώς. Ως εκ τούτου, δεν ακολουθήθηκαν αποκλειστικά στρατιωτικές ή τεχνοκρατικές αφετηρίες∙ τέτοια έργα εξάλλου, στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν ήδη πολλά. Αντιθέτως, οδηγό αποτέλεσε μια γενικότερη «διεπιστημονική θέαση», η οποία πάντως, συγκροτήθηκε κυρίως από μια κοινωνιοψυχολογική προσέγγιση.Το πρώτο γνώρισμα που διακρίθηκε σε αυτό το φαινόμενο, ήταν η ανωνυμία εκείνου που διεξάγει την επίθεση. Εφόσον λοιπόν, σε κάθε πόλεμο έχουμε επιτιθέμενους και αμυνόμενους, πηγή εδώ θα μπορούσαν να συνιστούν μόνο οι δεύτεροι. Αυτοί όμως, κρίνουν τα περισσότερα σχετικά στοιχεία, ως ευαίσθητα για την εθνική ασφάλεια και άρα, δεν μπορούν να τα δημοσιεύσουν. Ελλείψει συνεπώς πρωτογενούς πηγής, διερευνήθηκαν δηλώσεις, ανακοινώσεις και επί τω πλείστον περιγραφές για τα γεγονότα, τα οποία επικράτησε στον λεγόμενο δυτικό κόσμο να τιτλοφορούνται «κυβερνοπόλεμος» (cyberwar). Πιο συγκεκριμένα, πηγή αποτέλεσε η επιλογή δύο διεθνώς αναγνωρισμένων ειδησεογραφικών πρακτορείων (BBC & CNN). Από αυτά συλλέχθηκαν όλα τα διαθέσιμα, συναφή με το φαινόμενο, κείμενα (σύνολο 105 – από το 1999 ως το 2011). Στόχος ήταν να επιτευχθεί μια θεματική κατηγοριοποίηση των εννοιών, οι οποίες προσδίδονται στον κυβερνοπόλεμο. Για αυτό το λόγο, επιλέχθηκε η Μέθοδος Ανάλυσης Περιεχομένου και δη, στη σημασιολογική της εφαρμογή. Αυτό σημαίνει ότι, αφού μελετηθούν όλα τα κείμενα, διαχωρίζονται οι φράσεις και παράγραφοι που περιέχουν τις ζητούμενες αναφορές στο φαινόμενο (τελικά ανήλθαν σε 315 μονάδες). Για να ταξινομηθούν αυτές, ορίστηκε ένα ψυχοκοινωνικό -όπως το ονομάσαμε- κριτήριο. Σύμφωνα με αυτό, τα γεγονότα μπορούν να διακριθούν, από τη διάχυσή τους ή μη στην κοινωνία, τη συμμετοχή ή όχι των πολιτών, καθώς και το βαθμό τεχνολογικής τους έντασης. Έτσι, προέκυψαν οι εξής τέσσερις κατηγορίες:•Διείσδυσης (penetration) – Κλειστή κοινωνικά και Τεχνολογικής έντασης•Υποδομών (infrastructures) – Ανοικτή κοινωνικά και Τεχνολογικής έντασης•Λογοκρισίας (censorship) – Κλειστή κοινωνικά και Ανθρώπινης έντασης•Προπαγάνδας (propaganda) – Ανοικτή κοινωνικά και Ανθρώπινης έντασηςΤέλος, παρατέθηκαν τα «ιστορικά» περιστατικά που παρατηρήθηκαν ανά κατηγορία.Στο επόμενο τμήμα της εργασίας, επιχειρήθηκε ο εντοπισμός του θεωρητικού πυρήνα προέλευσης των παραπάνω κατηγοριών. Αυτό το εγχείρημα διαχωρίστηκε σε δύο μέρη. Στο πρώτο, αναφέρθηκαν οι κλασσικές ερμηνείες του πολεμικού φαινομένου, καταλήγωντας στη σύγχρονη συζήτηση των κοινωνικών επιστημόνων. Βάσει της τελευταίας, έγινε μια ιστορική διερεύνηση της τριαδικής συσχέτισης, η οποία συνίσταται από (i) την εννοιολογική οροθέτηση του κράτους, (ii) τον τρόπο που οι ηγεσίες του αντιμετωπίζουν διαχρονικά τον πόλεμο και (iii) πώς η διεξαγωγή του τελευταίου επιδρά στην κοινωνία. Οπότε, προέκυψε μια εξήγηση της εμφάνισης καταρχάς, του πληροφοριακού πολέμου, κατόπιν του πληροφορικού και τέλος του κυβερνοπολέμου, για τον οποίο παρουσιάστηκαν οι πιο «αντιπροσωπευτικές» πρώτες επιστημονικές μελέτες. Για να καλυφτεί αυτό το θέμα σφαιρικά, από το πιο θεωρητικό του (φιλοσοφία πολέμου) ως το πιο πρακτικό του φάσμα, αντί επιλόγου, συνοψίστηκε και ο τρόπος λειτουργίας των πρωτοπόρων αρμόδιων υπηρεσιών στη Δύση (ΝΑΤΟ και ΗΠΑ), κλείνοντας με μια έμφαση στην ελληνική περίπτωση. Στο δεύτερο μέρος, πραγματοποιήθηκε μια εμβάθυνση στην έννοια του κυβερνοχώρου. Μέσα από τις διαδρομές της θεωρητικής και πρακτικής του κατανόησης, αποτολμήθηκε η διαμόρφωση ενός αλγορίθμου δυνητικής του ανάγνωσης. Με τη χρήση του, αναδείχθηκαν τρεις εκφάνσεις της έννοιας -μια κοινωνική, μια τεχνική και μια φαντασιακή-, οι οποίες ενυπάρχουν σε κάθε φάση του κυβερνοχώρου. Στη συνέχεια, εξετάστηκε η πορεία του μέχρι σήμερα, σε τέσσερις χρονικές περιόδους (φάσεις). Μετά, ερευνήθηκε η σύνδεση αυτών των φάσεων, με τις κατηγορίες των νοημάτων που προσδίδονται στον κυβερνοπόλεμο, όπως έχουν διαγνωθεί στο πρώτο τμήμα. Η απάντηση ήταν καταφατική. Αν, για παράδειγμα, στον κυβερνοχώρο αναγνωρίζεται μόνο το επιφανειακό, τεχνολογικό του περίβλημα, αγνοώντας τις κοινωνικές του προεκτάσεις, τότε ο κυβερνοπόλεμος δεν θα διαφέρει από τον πληροφορικό πόλεμο, ο οποίος εμπλέκει επιθέσεις μόνο σε δίκτυα υπολογιστικών συστημάτων (Computer Networks Attacks).Η εργασία ολοκληρώνεται με μια πρόταση για την θεραπεία της σύγχυσης η οποία επικρατεί στην ορολογία των θεμάτων κυβερνοασφάλειας. Σύμφωνα με την προηγούμενη ανάλυση, λαμβάνονται υπόψη ως βασικά υποκείμενα οι πολίτες, το κράτος και η ηγεσία. Έτσι, στον επίλογο αποσαφηνίζονται οι όροι «έγκλημα» (μεταξύ πολιτών) και «πόλεμος» (μεταξύ κρατών) δια του κυβερνοχώρου, όπου αντίστοιχα αποτελούν αρμοδιότητα της αστυνομίας και του στρατού. Εν κατακλείδι, προτείνεται η εισαγωγή του όρου «κυβερνοέλεγχος», για τις άδηλες καταχρήσεις της εξουσίας.