"Έχουμε τρεις τηλεοράσεις, DVD και video (...)": μέσα επικοινωνίας και διαμόρφωση ταυτότητας Αλβανών μαθητών

Abstract

This is a doctoral thesis in the area of media anthropology and Childhood. It examines the construction of the Albanian students' ethnic identity, by consuming local, national and global media context. These students of preschool and first school age constitute the majority of foreign students in the agricultural and urban places in the region of Argolida. The everyday media consumption and the interplay of these students with their parents in the domestic and with their schoolmates in the public are implicated in the process of ethnic identity construction.

Η εθνογραφική έρευνα στην οποία βασίζεται η διδακτορική διατριβή επικεντρώθηκε στην καταγραφή της καθημερινής κατανάλωσης εγχώριων παγκόσμιων και αλβανικών προϊόντων επικοινωνίας από τους αλβανούς μαθητές και τις μαθήτριες και στην ανάλυση της σχέσης αυτών των καθημερινών καταναλωτικών πρακτικών με τη βίωση της ετερότητας εκ μέρους των μαθητών τόσο στο αλβανοκεντρικό οικιακό χώρο όσο και στο ελληνοκεντρικό σχολικό περιβάλλον. Με άλλα λογία επιχειρείται η διερεύνηση της συνθέτης παρουσίας του ανηλίκου. Άλλου μαθητή που κινείται ανάμεσα στην προσδοκώμενη ένταξή του στα πολιτισμικά συμφραζόμενα της χώρας υποδοχής και στον επιβεβλημένο προσανατολισμό του στην πολιτισμική συνέχεια και τον εθνικό λόγο της οικογένειάς του και της χώρας καταγωγής του. Για την πραγματοποίηση της έρευνας επέλεξα ως βασικές μεθόδους τόσο τη συνέντευξη σε βάθος με τους αλβανούς μαθητές, τις μαθήτριες και τους γονείς τους, όσο και τη συμμετοχική παρατήρηση αλβανικών οικογενειών στον οικιακό τους χώρο. Επίσης, παρατήρησα τους αλβανούς μαθητές και τις μαθήτριες στο χώρο δράσης, το σχολείο και τη γειτονιά τους, κατέγραψα τις επιλογές τους σχετικά με τα προϊόντα επικοινωνίας και μελέτησα τις σχέσεις που αναπτύσσουν με τους γονείς τους, τους συγγενείς, τους συμμαθητές και τους γηγενείς στα νέα για αυτούς συμφραζόμενα. Πιο συγκεκριμένα παρατήρησα τη στάση των μελών μιας αλβανικής οικογένειας όταν συγκεντρώνονται μπροστά στην τηλεόραση για να παρακολουθήσουν με τελετουργικό τρόπο το βιντεοσκοπημένο γάμο της θείας τους στην Αλβανία αλλά και τις απογευματινές σαπουνόπερες. Κατέγραψα τις απόψεις, τους προβληματισμούς και τα συναισθήματα των αλβανών γονιών όπως αποτυπώνονται μετά από τους ποδοσφαιρικούς αγώνες ανάμεσα στις εθνικές ομάδες των δυο χωρών και ανέλυσα τις ελληνικές αλβανικές ή/και παγκόσμιες μουσικές επιλογές των αλβανών μαθητών και μαθητριών. Τέλος, παρατήρησα την αναπαραγωγή των κειμένων, των μέσων στο διακειμενικό τους παιχνίδι στο σχολείο. Κατά το μακρύ διάστημα διεξαγωγής της επιτόπιας έρευνας, από το Σεπτέμβριο του 2005 ως το Δεκέμβριο του 2007, συναντήθηκα με τους αλβανούς μαθητές και τις αλβανές μαθήτριες στα σχολεία τους, συνομίλησα μαζί τους για τις προτιμήσεις τους και τις πρακτικές τους αναφορικά με τα μέσα επικοινωνίας, προσέγγισα τους γονείς τους αρχικά στο χώρο του σχολείου και αργότερα στον οικιακό χώρο και απέκτησα σχέσεις εμπιστοσύνης. Οι μαθητές αφηγήθηκαν τις εμπειρίες τους αναφορικά με την κατανάλωση των προϊόντων επικοινωνίας στον οικιακό χώρο, περιέγραψαν τις «καθημερινές τελετουργίες» μπροστά στην τηλεόραση μαζί με τα υπόλοιπα μέλη των οικογενειών τους, μίλησαν για τα προγράμματα που έβλεπαν, για τα τραγούδια που άκουγαν, για τους τηλεοπτικούς ήρωες που λάτρευαν και για τα «διακειμενικά» τους παιχνίδια στο προαύλιο του σχολείου. Αλλά και οι γονείς τους πάρα την αρχική επιφύλαξη και την αμηχανία που ένιωθαν κάθε φορά που συναντιόμασταν στο προαύλιο των σχολείων και αργότερα στον οικιακό τους χώρο, μίλησαν για τις εμπειρίες τους στην Ελλάδα και τις καταναλωτικές τους πρακτικές αναφορικά με τα προϊόντα επικοινωνίας. Οι ίδιοι άνοιξαν τα σπίτια τους και παρακολουθήσαν μαζί μου μαγνητοσκοπημένες γαμήλιες τελετές των συγγενών τους στη χώρα καταγωγής και αγαπημένες τους τηλεοπτικές σειρές.