Ο ρόλος του ψυχολογικού stress στην έκφραση των πρωτεϊνών hnRNP και DARPP-32 στο Κ.Ν.Σ.: διερεύνηση της εμπλοκής τους στο νευροβιολογικό υπόστρωμα της σχιζοφρένειας

Abstract

Early maternal deprivation (MD) has been considered as an animal model of early life stress. Single 24-hour MD in rats has been associated with a number of abnormalities in brain and behavior during adulthood. These alterations seem to be relevant to the neurobiological substrate of depression or schizophrenia. The aim of the present study was to investigate the MD-induced long-term effects on specific neuroendocrinological, behavioral, neurochemical and neurobiological parameters. For this purpose, Wistar rat puppies were deprived from their mothers for a 24-h single period at postnatal day 9. Maternal deprived rats (M.D rats) and controls were subjected to the following behavioral tests when aged 69-90 days. Anxiety status was assessed in MD and control rats using an open field environment and determination of plasma corticosterone and ACTH levels. Spontaneous motor activity was recorded in an open field testing cage, using a computerized activity monitoring program. Moreover, behavioral response to d-amphetamine (d-amp, 0.5 and 1.5 mg/kg) and susceptibility to apomorphine (apo, 1.5 mg/kg) were assessed in MD and control rats. Dopaminergic and serotonergic activity, were estimated using High Performance Liquid Chromatography (HPLC), in distinct rat brain regions, such as striatum, nucleus accumbens, prefrontal cortex, amygdale, hypothalamus and hippocampus that are related to the neurobiology of schizophrenia. Total and phosphorylated DARPP-32 protein levels, dopamine D₂ and serotonin 5-HT2A receptor levels, as well as protein levels of heterogeneous nuclear protein hnRNP A1, A2, A3 and L, were assessed using Western blott analysis, in the aforementioned brain regions. MD rats displayed increased “anxiety” related behaviour and elevated plasma corticosterone and ACTH levels. Our findings also revealed that compared to controls, MD rats exhibited increased spontaneous motor activity and exaggerated motor activity following d-amp administration. Apomorphine-induced gnawing was markedly enhanced in MD rats. Neurochemical findings indicated increased dopaminergic activity as deduced by enhanced DA turnover ratios in the striatum, amygdala, prefrontal cortex and hippocampus of MD in comparison with control rats. Interestingly, elevated biosynthesis ratio of DA was observed in the nucleus accumbens of MD rats. Concerning serotonergic activity, M.D rats showed enhanced 5-HT turnover ratios in prefrontal cortex, amygdala and hypothalamus, whereas in nucleus accumbens 5-HT activity was decreased. Phospho-DARPP-32 protein levels were elevated in the striatum, nucleus accumbens and amygdala, while they were decreased in prefrontal cortex of MD rats compared to controls. Total DARPP-32 protein levels were also increased in the striatum, while they were decreased in prefrontal cortex of M.D rats. D₂ receptor protein levels were higher in striatum and hypothalamus and lower in prefrontal cortex of MD rats in comparison with controls. 5-HT2A receptor protein levels were elevated in amygdala, while they were decreased in striatum, prefrontal cortex and hypothalamus. MD rats displayed decreased hnRNP Α2 and hnRNP L protein levels in striatum, while they were increased in prefrontal cortex. Finally, M.D stress enhanced hnRNP A3 protein levels in nucleus accumbens. Present results have shown that early maternal deprivation produce long term manifestations in various neuroendocrinological, behavioural, neurochemical and neurobiological indices. These effects are mainly related to dopaminergic and serotonergic function of specific brain regions that are involved in the pathophysiology of schizophrenia. Based on these findings it could be suggested that the experimental model of maternal deprivation (pnd 9) could be considered as a reliable model for preclinical studies related to the neurobiological substrate of schizophrenia.

Το μοντέλο της μητρικής αποστέρησης (Μ.Α στρες) αποτελεί ένα ενδιαφέρον αναπτυξιακό μοντέλο πρώιμης έκθεσης σε στρες, το οποίο έχει συσχετισθεί με έναν αριθμό διαταραχών κατά την ενηλικίωση, οι οποίες προσομοιάζουν πτυχές της συμπτωματολογίας της σχιζοφρένειας. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν η μελέτη της επίδρασης του στρες της μητρικής αποστέρησης (Μ.Α στρες) κατά την αναπτυξιακή ηλικία (ένατη ημέρα μετά τη γέννηση) σε συμπεριφορικούς, νευροενδοκρινολογικούς, νευροχημικούς και νευροβιολογικούς παράγοντες κατά την ενηλικίωση. Συγκεκριμένα οι επίμυες, οι οποίοι κατά την αναπτυξιακή τους φάση (ένατη ημέρα μετά την γέννηση) υποβλήθηκαν στο στρες της μητρικής αποστέρησης καθώς και οι μάρτυρες, κατά την ενηλικίωση τους, υποβλήθηκαν στις ακόλουθες πειραματικές δοκιμασίες: καταγραφή συμπεριφορικών δεικτών «άγχους» και μέτρηση επιπέδων κορτικοστερόνης και φλοιοεπινεφριδιοτρόπου ορμόνης στο πλάσμα, καταγραφή της αυθόρμητης κινητικής δραστηριότητας κατά την έκθεση τους σε νέο περιβάλλον, συμπεριφορική απάντηση στην d-αμφεταμίνη (d-amp 0.5 και 1.5 mg/kg) και αξιολόγηση της ευαισθησίας τους στην απομορφίνη (apo, 1.5 mg/kg). Επιπλέον, εκτιμήθηκε η ντοπαμινεργική και σεροτονεργική λειτουργία σε συγκεκριμένες εγκεφαλικές περιοχές σημαντικές στη παθοφυσιολογία της σχιζοφρένειας, χρησιμοποιώντας Υγρή Χρωματογραφία Υψηλής Απόδοσης με ηλεκτροχημικό ανιχνευτή (HPLC-ED). Στις ίδιες εγκεφαλικές περιοχές, προσδιορίσθηκαν τα επίπεδα έκφρασης της ολικής και φωσφορυλιωμένης μορφής της DARPP-32, των ντοπαμινεργικών D₂ και των σεροτονινεργικών 5-ΗΤ2Α υποδοχέων καθώς και των ετερογενών πυρηνικών πρωτεϊνών hnRNP A1, A2, A3 και L. Τα αποτελέσματά αυτής της μελέτης έδειξαν ότι το Μ.Α στρες προκάλεσε μείωση του σωματικού βάρους συγκριτικά με τους μάρτυρες κατά την ενηλικίωση. Επιπλέον, οι ΜΑ επίμυες κατά την ενηλικίωση παρουσίασαν αυξημένα επίπεδα άγχους σε σχέση με τους μάρτυρες, γεγονός που υποδεικνύεται από την ενεργοποίηση του ΥΥΕ άξονα αλλά και από συμπεριφορικούς δείκτες που αντανακλούν κατάσταση «άγχους» των πειραματοζώων. Το νευροχημικό προφίλ των επιμύων ως απόκριση στο M.Α στρες χαρακτηρίζεται από αύξηση της ντοπαμινεργικής λειτουργίας στο ραβδωτό σώμα, τον προμετωπιαίο φλοιό, την αμυγδαλή και τον ιππόκαμπο και μείωση της ντοπαμινεργικής λειτουργίας στον επικλινή πυρήνα του διαφράγματος. Όσον αφορά τη σεροτονεργική λειτουργία, το Μ.Α στρες προκάλεσε αύξησή της στον προμετωπιαίο φλοιό, την αμυγδαλή και τον υποθάλαμο και μείωσή της στον επικλινή πυρήνα του διαφράγματος. Το M.Α στρες προκάλεσε αύξηση των επιπέδων της φοσφορυλιωμένης μορφής της DARPP-32 στη θέση Thr₃₄ (ph-Thr₃₄-DARPP-32) στο ραβδωτό σώμα, τον επικλινή πυρήνα του διαφράγματος και την αμυγδαλή, ενώ μείωσε τα επίπεδα έκφρασής της στον προμετωπιαίο φλοιό. Επίσης, οι Μ.Α επίμυες παρουσίασαν αυξημένα επίπεδα της ολικής DARPP-32 στο ραβδωτό σώμα και μειωμένη έκφρασή της στον προμετωπιαίο φλοιό. Η μητρική αποστέρηση προκάλεσε διφασική δράση στους D₂ υποδοχείς με αύξηση της έκφρασής τους στο ραβδωτό σώμα και τον υποθάλαμο και μείωση στον προμετωπιαίο φλοιό. Τα επίπεδα έκφρασης των 5-ΗΤ2Α υποδοχέων βρέθηκαν μειωμένα στο ραβδωτό σώμα, τον προμετωπιαίο φλοιό και τον υποθάλαμο και αυξημένα στην αμυγδαλή των Μ.Α επιμύων συγκριτικά με τους μάρτυρες. Τέλος, η υποβολή των πειραματοζώων στο Μ.Α στρες επέφερε μείωση των επιπέδων των hnRNP Α2 και hnRNP L πρωτεϊνών στο ραβδωτό σώμα και αύξηση στον προμετωπιαίο φλοιό, ενώ αύξησε τα επίπεδα της hnRNP Α3 στον επικλινή πυρήνα του διαφράγματος. Συμπερασματικά, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι το μοντέλο της μητρικής αποστέρησης προκάλεσε μακροπρόθεσμες μεταβολές σε νευροενδοκρινικούς, συμπεριφορικούς, νευροχημικούς και νευροβιολογικούς παράγοντες. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι το στρες Μ.Α κατά την pnd 9 προκάλεσε αναπτυξιακές μεταβολές, οι οποίες εκτιμήθηκαν κατά την ενηλικίωση και κυρίως χαρακτηρίζονται από διέγερση του ΥΥΕ άξονα και διέγερση της ντοπαμινεργικής και σεροτονεργικής λειτουργίας, η οποία όμως παρουσιάζει ιστική διαφοροποίηση. Επιπλέον οι μεταβολές στο ντοπαμινεργικό και σεροτονεργικό σύστημα αποτυπώνονται σε προσυναπτικό και μετασυναπτικό επίπεδο σε συγκεκριμένες εγκεφαλικές περιοχές, που είναι γνωστό ότι εμπλέκονται στην παθοφυσιολογία της σχιζοφρένειας. Είναι φανερό ότι, το μοντέλο της μητρικής αποστέρησης (κατά την pnd 9) μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα αξιόπιστο πειραματικό πρότυπο για τη μελέτη της παθοφυσιολογίας της σχιζοφρένειας σε προκλινικές μελέτες