Η οπτική αντίληψη ως φορέας γεωμετρικών πληροφοριών που αποτελούν βάση για την απόκτηση γεωμετρικών εννοιών

Abstract

The dissertation researches the connection between perception and conceptualization and particularly with the connection between visual perception and the formation of the fundamental concepts of Euclidean Geometry (point, line, straight line, surface plane, solid, shape). The topic is analysed from two different perspectives. Firstly, it is researched from the philosophical perspective. The most prominent philosophical theses concerning the relation between perception and conceptualization as well as between perception and the formation of the fundamental Euclidean concepts are presented. Philosophical research indicates that it is possible to consider the aforementioned relations either as relations between two distinct mental states or as relations of identity. The same also applies to the field of science. The presented findings that support one theory or the other are mostly from the field of neuroscience but there are also findings from the fields of cognitive and developmental psychology and ethology. The conclusion that is reached after a critical evaluation is that perception is a distinct non-conceptual mental state that precedes conceptual mental states. The perception is served by mechanisms that are hard-wired in the brain the operational goal of which is the representation of the environment as a space of discrete entities that have positional and morphological characteristics. This representation is necessary for survival and navigation. Some of the information provided by perception is geometrical in nature and concerns shape, size, position, relative position and distance. The formation of concepts comes afterwards and in a basic level comes as a result of the implementation of new processes to the obtained perceptual information that were not required for the perceptual output. Within this theoretical context it is shown that the fundamental Euclidean concepts are constructed through a process of analysis of the forms provided by perceptual operation and the consideration of the space and the forms in it as distinct objects in thought. The developed thesis is influenced by Kantian thesis viewed from a naturalized perspective that connects the mind and the brain. Therefore, the developed thesis can be regarded as naturalized Kantianism.

Η διατριβή διερευνά γενικότερα τη σύνδεση αντίληψης-διαμόρφωσης εννοιών και ειδικότερα διερευνά τη σύνδεση οπτικής αντίληψης- διαμόρφωσης των βασικών εννοιών της Ευκλείδειας Γεωμετρίας (σημείο, γραμμή, ευθεία γραμμή, επιφάνεια, επίπεδη επιφάνεια, στέρεο, σχήμα). Η διερεύνηση έχει δυο συνιστώσες: Η διερεύνηση γίνεται αρχικά μέσα από το πρίσμα της Φιλοσοφίας. Παρουσιάζονται οι πλέον εξέχουσες φιλοσοφικές θέσεις αναφορικά με τη σχέση αντίληψης - διαμόρφωσης εννοιών και αντίληψης - διαμόρφωσης ευκλείδειων εννοιών. Η φιλοσοφική διερεύνηση αναδεικνύει ότι είναι δυνατή η θεώρηση των εν λόγω σχέσεων τόσο ως σχέσεις μεταξύ δύο διακριτών νοητικών καταστάσεων όσο και ως σχέσεις ταυτότητας. Αυτές οι δύο δυνατές θεωρήσεις εμφανίζονται όμως και στο πεδίο των επιστημών. Παρουσιάζονται ευρήματα κυρίως από το πεδίο των νευροεπιστημών αλλά και από τις περιοχές της γνωσιακής και της αναπτυξιακής ψυχολογίας καθώς και μελέτες σε ζώα που στηρίζουν την μια ή την άλλη θεώρηση. Μέσα από μια κριτική αποτίμηση των δύο θεωρήσεων το συμπέρασμα της διατριβής είναι ότι η αντίληψη είναι μια διακριτή νοητική κατάσταση με μη-εννοιολογικό περιεχόμενο η οποία προηγείται των νοητικών καταστάσεων με εννοιολογικό περιεχόμενο. Υπηρετείται από μηχανισμούς που είναι «καλωδιωμένοι» στον εγκέφαλό μας, των οποίων η λειτουργία αποσκοπεί στην αναπαράσταση του περιβάλλοντος ως χώρου διακεκριμένων οντοτήτων που έχουν θεσιακά και μορφολογικά χαρακτηριστικά. Αυτή η αναπαράσταση είναι αναγκαία για την επιβίωση και την κίνηση στο περιβάλλον. Μέρος των πληροφοριών που παρέχει η αντιληπτική λειτουργία είναι γεωμετρικές πληροφορίες που αφορούν σχήμα, μέγεθος, θέση, σχετική θέση και απόσταση. Η διαμόρφωση των εννοιών έπεται της αντίληψης και σε ένα βασικό επίπεδο συντελείται από την εκ νέου επεξεργασία των ήδη αποκτημένων αντιληπτικών πληροφοριών με διαδικασίες που δεν απαιτούνται για το εξαγόμενο της αντίληψης. Σ’ αυτό το πλαίσιο δείχνεται ότι οι βασικές γεωμετρικές έννοιες της Ευκλείδειας Γεωμετρίας κατασκευάζονται μέσω μιας διαδικασίας ανάλυσης των μορφών που παρέχονται από την αντιληπτική λειτουργία και τη θεώρηση του χώρου και των μορφών εντός αυτού ως διακεκριμένα αντικείμενα στοχασμού. Η όλη προσέγγιση είναι επηρεασμένη από την Καντιανή φιλοσοφία ειδωμένη όμως μέσα από ένα φυσικαλιστικό πρίσμα που συνδέει τον νου με τον εγκέφαλο. Γι’ αυτό η θέση που αναπτύσσεται μπορεί να ονομαστεί φυσικοποιημένος καντιανισμός.