Διερεύνηση εφαρμογής συστημάτων διαχείρισης ποιότητας στις αγροτικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις και η συμβολή τους στα οικονομικά τους μεγέθη

Abstract

The main subject of this PhD thesis is the examination of the Quality Systems (QS) implementation by the Greek second degree agricultural cooperative firms (ASE). More specifically the QS implementation motives are examined along with the characteristics of ASE that affect their decision to adopt QS and even more the economic results generated by the QS adoption are investigated. The first part presents the theoretical background of the ASE, as well as theoretical subjects about quality assurance and management systems. Even more, various quality systems are presented, in order to illustrate their properties and their requirements. The second part presents an extensive bibliographic review about the adoption and implementation of such QS. Thus, the incentives to adopt QS along with their contribution in firms’ performance are examined. The situation in Greece concerning QS, specific issues about small and medium sized enterprises and issues about the participation in Quality awards are also discussed. Even more, the quality labels role in the consumers’ preferences are presented and moreover the methodologies that can be used to estimate the quality cost are described. Finally, issues concerning procedures to choose a QS are illustrated. The second part ends with the formulation of the subjects to be examined. The third part presents the methodology that was followed and the results. Factor analysis was used to identify incentives to adopt QS, which were classified as operational and business performance improvements as well as pressure from the market side to adopt a QS. The characteristics of ASE that affect incentives and finally their decision to adopt a QS were determined by using binary logistic regression analysis. The results indicate that trademarks, efforts to increase market share and dealing with dairy and cheese products positively affect both HACCP and ISO 9001 adoption. The turnover of the examined ASE positively affects the ISO 9001 adoption, while HACCP adoption is negatively affected by the number of different activities and by the perception that HACCP only generates more bureaucracy. The number of highly educated personnel positively affects HACCP. Finally, a financial analysis for the ASE is presented. According to the panel data analysis of the ASE balance sheets, it was concluded that QS adoption by the ASE does not have a positive effect in their economic performance. Finally, the third part includes some suggestion for further examination that was identified by this thesis.

Θέμα της διατριβής αποτελεί η διερεύνηση της εφαρμογής Συστημάτων Ποιότητας (ΣΠ) από τις αγροτικές δευτεροβάθμιες συνεταιριστικές επιχειρήσεις (ΑΣΕ) της χώρας. Πιο συγκεκριμένα εξετάζονται τα κίνητρα εφαρμογής ΣΠ, τα χαρακτηριστικά των ΑΣΕ που επηρεάζουν την απόφαση εφαρμογής, ενώ δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στη διερεύνηση της επίδρασης των ΣΠ στην απόδοση και τα οικονομικά αποτελέσματα των ΑΣΕ. Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζονται γενικά θεωρητικά στοιχεία των ΑΣΕ. Επιπλέον, περιγράφονται θεωρητικά θέματα σχετικά με τη διασφάλιση και τη διοίκηση ποιότητας, επίσης, σκιαγραφούνται τα διάφορα συστήματα ποιότητας, προκειμένου να γίνουν αντιληπτές οι ιδιότητες και οι απαιτήσεις τους. Στη δεύτερη ενότητα γίνεται εκτεταμένη βιβλιογραφική ανασκόπηση θεμάτων που αφορούν την εφαρμογή συστημάτων ποιότητας. Έτσι, εξετάζονται τα κίνητρα εφαρμογής και η συμβολή των ΣΠ στην απόδοση των επιχειρήσεων, η κατάσταση στην Ελλάδα σχετικά με τα ΣΠ, οι ιδιαιτερότητες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων κατά την εφαρμογή ΣΠ, η συμμετοχή σε βραβεία ή αριστεία ποιότητας και η επίδραση των ετικετών των ΣΠ στους καταναλωτές. Επίσης, περιγράφονται οι μεθοδολογίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κοστολόγηση ποιότητας και τέλος παρουσιάζεται η διαδικασία επιλογής ενός ΣΠ. Η ενότητα, κλείνει με τη διατύπωση των εξεταζόμενων ερευνητικών υποθέσεων. Στη τρίτη ενότητα παρουσιάζεται η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε καθώς και τα αποτελέσματα που προέκυψαν. Τα κίνητρα που εντοπίστηκαν με τη χρήση της παραγοντικής ανάλυσης αφορούν τη βελτίωση της λειτουργικής και επιχειρησιακής απόδοσης καθώς και την πίεση από την πλευρά της αγοράς προς την εφαρμογή ΣΠ. Με τη χρήση της λογιστικής ανάλυσης παλινδρόμησης προσδιορίζονται τα χαρακτηριστικά των ΑΣΕ που επηρεάζουν τα κίνητρα και τελικά την απόφαση τους να εφαρμόσουν ή όχι ένα ΣΠ. Από την ανάλυση προκύπτει ότι τα εμπορικά σήματα, η προσπάθεια αύξησης του μεριδίου αγοράς και η ενασχόληση με τα γαλακτοκομικά και τυροκομικά προϊόντα επηρεάζουν θετικά τόσο την εφαρμογή HACCP όσο και ISO 9001. Ο κύκλος εργασιών των ΑΣΕ επηρεάζει θετικά την εφαρμογή του ISO 9001. Η εφαρμογή του HACCP επηρεάζεται αρνητικά από τον αριθμό των διαφορετικών δραστηριοτήτων και από τη θεώρηση ότι πρόκειται για γραφειοκρατική διαδικασία, ενώ επηρεάζεται θετικά από τον αριθμό του προσωπικού με ανώτατη εκπαίδευση. Τέλος, παρουσιάζεται η χρηματοοικονομική ανάλυση των ΑΣΕ με βάση τα στοιχεία των ισολογισμών τους. Από την ανάλυση των ισολογισμών των ΑΣΕ με τη μορφή panel, προκύπτει ότι η εφαρμογή ΣΠ δεν έχει θετική επίδραση στα οικονομικά αποτελέσματα (απόδοση) των ΑΣΕ. Η τρίτη ενότητα κλείνει με την παρουσίαση κάποιων περαιτέρω ζητημάτων προς διερεύνηση που εντοπίστηκαν από την παρούσα διατριβή.